وکیل چک حقوقی

با بررسی ماهیت، انواع و آثار مطالبه وجه چک حقوقی همراه شما هستیم.

امروزه صدور چک بلامحل از موضوع­ های پرچالش و مبتلا‌به جامعه ما است، به ­نحوی که اشخاص (حقیقی یا حقوقی) گاه بدون داشتن پشتوانه مالی و وجهی نزد بانک (محال­ علیه) اقدام به صدور چک می‌کنند و باتوجه به اهمیت موضوع و فراگیر بودن استفاده از چک در معامله­ های روزمره می­ بایست اشخاصی که دسته چک را دریافت می­ کنند از قوانین آن به صورت نسبی مطلع باشند، تا بتوانند از این سند تجاری و بسیار کارآمد به درستی استفاده نمایند.

چک

چک نوشته ای است که به موجب آن، صادرکننده، وجوهی را که در نزد طرف مقابل (محال­ علیه) دارد به صورت کلی یا جزئی مسترد یا به دیگری واگذار می­ شود، در هنگام تنظیم چک، می­ بایست محل و تاریخ صدور چک به صورت کامل خوانا نوشته شود و به امضای صادرکننده چک برسد.

انواع چک

انواع چک به شرح ذیل عبارتنداز؛

چک عادی

چکی است که اشخاص عهده بانک‌ ها به حساب جاری خود صادر و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادر کننده آن ندارد.

چک تایید شده

چکی است که اشخاص عهده بانک‌ ها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال­ علیه پرداخت وجه آن تایید می‌شود.

چک تضمین شده

چکی است که توسط بانک به عهده‌‌ همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می‌شود.

چک مسافرتی

چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌گردد.

– فوت یا حجر و یا ورشکستگی صادرکننده چک تضمین شده، هیچگونه خللی به حقوق دارنده چک وارد نخواهد ساخت.

– طلبکاران صادرکننده نیز درصورتی که چک به نفع دیگری صادر یا پشت نویسی شده باشد، حق توقیف وجه این نوع چک را نخواهند داشت.

طرفین دعوای مطالبه وجه چک

در دعوای مطالبه وجه چک، خواهان دعوا کسی است که دارنده چک بوده و یا چک در وجه او صادر شده است و خوانده دعوا نیز صادر کننده چک می­ باشد.

دارنده چک

طبق قانون منظور از دارنده چک، شخصی است که حق تقاضای مطالبه وجه چک را دارد و دارنده چک اعم از کسی است که یا چک در وجه او صادر شده است یا به نام او ظهرنویسی شده است و یا حامل چک می­ باشد یا قائم مقام قانونی آنان یا شخصی است که اولین بار چک را به بانک ارائه داده و گواهی عدم پرداخت به نام وی صادر شده است.

چک بلامحل (بی­ محل)

هروقت صادرکننده چک در تاریخی که در آن قیدشده، معادل مبلغ مذکور درچک را نزد بانک محال‌ علیه وجه نقد نداشته باشد یا پس از صدور چک تمام یا قسمتی از وجهی که به ­اعتبار آن چک صادرکرده به صورتی از بانک خارج کند یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد، به ­اصطلاح چک بلامحل یا بی­ محل صادرشده است. پس صادر‌کننده در زمان صدور چک باید محل آن را به صورت نقد و یا اعتبار قابل استفاده نزد بانک تامین کرده باشد. ضمن آنکه صادر‌کننده پس از صدور چک نیز نباید محل چک را به­ شخصه دریافت یا آن را به شخص دیگری واگذار کند. بطور کلی بلامحل بودن چک از لحاظ قانونی یعنی حساب فاقد موجودی باشد که با این توضیح­ ها مفهوم «چک بی‌ محل» مشخص است.

محل چک

طبق قانون تجارت منظور از «محل چک»، از مبالغ و وجوهی که صادرکننده چک نزد بانک به­ عنوان محال‌ علیه دارد، تشکیل می‌شود و در عمل محال­ علیه چک، همیشه یک بانک یا موسسه اعتباری و… است. امروزه بانک‌ ها علاوه بر وجوه نقدی، میزان اعتباری را با در نظر گرفتن شرایط خاص به ­صادرکننده چک تخصیص می‌دهند که این اعتبار نیز می‌تواند «محل چک» را تشکیل دهد.

گواهی عدم پرداخت چک

درصورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد به تقاضای دارنده چک بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده چک با قید مبلغ دریافت شده در پشت چک و تسلیم آن به بانک گواهینامه مشتمل بر مشخصات چک و مبلغی که پرداخت شد از بانک دریافت می­ نماید. چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده بی­ محل محسوب و گواهینامه بانک در این مورد برای دارنده چک، جانشین اصل چک خواهد بود و همچنین بانک مکلف است نسخه دوم گواهی عدم پرداخت به­ عنوان اعلامیه جهت اطلاع صاحب حساب، برای او ارسال نماید. گواهینامه بانک عدم پرداخت درخصوص مبلغی که پرداخت نگردیده جانشین اصل چک می­ شود و بانک­ ها مکلفند به هنگام صدور گواهینامه عدم پرداخت، درصورتی که چک به نمایندگی صادرشده باشد، مشخصات نماینده را نیز در گواهینامه مذکور درج نمایند.

تاریخ پرداخت وجه چک و استثناءهای آن

وجه چک باید در تاریخ مندرج در آن پرداخت گردد، جز در ۲ مورد ذیل که دارنده می­ تواند پیش از موعد وجه چک را مطالبه کند، اما مطالبه پیش از موعد چک در این موارد خاص از بانک محال­ علیه بعمل نمی­ آید، که به شرح ذیل عبارتند از؛

• فوت صادرکننده،
• ورشکستگی صادرکننده.

نحوه پرداخت وجه چک

طبق قانون صدور چک؛ صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال­ علیه وجه نقد داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادرکرده به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به عللی ازقبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری نماید و اگر در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد و طبق قانون وصول چک، فقط طبق تاریخ مندرج در چک یا پس از تاریخ مذکور امکان وصول چک از بانک وجود خواهد داشت.

علل عدم پرداخت وجه چک توسط بانک

طبق قانون صدور چک علل عدم پرداخت وجه چک، به شرح ذیل عبارتند از؛

• بلامحل بودن چک اعم از این که در تاریخ صدور محل نداشته یا بعدها وجه آن کشیده شده باشد و یا کمتر از وجه چک محل داشته باشد،
• بانک اعتبار صادرکننده چک را بسته و یا وجه موجود در حساب او را بر طبق حکم صادره از مراجع قضایی یا بر طبق قراردادهای منعقده بین‌ بانک و مشتری خود بانک برداشت نموده باشد،
• صادرکننده چک دستور عدم پرداخت آن را به بانک داده باشد،
• عدم انطباق امضاء چک با امضاء صادرکننده یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف بین مندرجات چک یا سایر اشتباه ­هایی که موجب عدم‌ پرداخت چک گردد،
• صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل وجه چک در بانک محال­ علیه وجه نقد داشته باشد و منظور از تاریخ مندرج در چک، روز کامل کار بانکی است از وقتی که بانک فعالیت خود را آغاز می­ کند، تا زمانی که در همان روز بسته می­ شود و اگر صادرکننده چک در همان روز وجه چک را در بانک تأمین کرده باشد، چک از مصادیق چک­ های بلامحل نبوده و معامله از این جهت فسخ شده نخواهد بود.

نکته: اگر شخصی زمان انجام معامله یک فقره چک خود را که توسط فرد دیگری نوشته و امضاء شده است، با آگاهی و از روی عمد به­ عنوان ثمن (پول) معامله به فروشنده تحویل بدهد، درصورت عدم­ پرداخت وجه چک، صاحب حساب تحت عنوان مجرمانه در حکم کلاهبرداری قابل مجازات خواهد بود، زیرا اگر فروشنده نسبت به این­که چک توسط صاحب حساب امضاء نشده آگاهی داشت، بطور قطع آن چک را به­ عنوان ثمن معامله قبول نمی­ کرد، لذا خریدار با شگردی فریب­کارانه مال فروشنده را تصاحب کرده و این عمل جزو اعمال در حکم کلاهبردار محسوب می­ شود.

نکته ­های مهم درباره نحوه پرداخت وجه چک

• چنانچه شخصی چکی صادر نماید، ولی امضاء روی چک مطابق امضاء بانکی وی نباشد و قصد او عدم پرداخت وجه چک باشد، درصورت وعده­ دار بودن، آن چک، قابل تعقیب کیفری نیست حتی اگر امضاء مطابقت نداشته باشد.
• چنانچه چکی به­ نحوی تنظیم شود که بانک به عللی ازقبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک و یا… از پرداخت آن خودداری نماید، مرتکب تحت عنوان صدور چک بلامحل قابل تعقیب می­ باشد.
• قانونگذار چک وعده­ دار را در اشکال گوناگون، معتبر و غیرقابل تعقیب کیفری می­داند. پس بنابراین صادرکننده چک به تاریخ مؤخر، در تاریخ مقدم هم مستند به قانون صدور چک به جهت عدم امکان پرداخت، از تعقیب جزایی مبراست.

موارد عدم پرداخت وجه چک توسط بانک

مواردی که باعث عدم پرداخت وجه چک توسط بانک می­ شود، به شرح ذیل عبارتند از؛

• مندرجات چک طبق قانون حاکم بر آن درج نشده باشد،
• قلم خوردگی داشته و ظهرنویسی (پشت نویسی) مبنی بر صحت آن نشده باشد،
• چک مدت ­دار صادر شده باشد،
• مشتری فاقد موجودی و تأمین اعتبار باشد،
• ارائه کننده چک به بانک مدارک لازم و قابل قبول (شناسنامه، گواهینامه، گذرنامه، کدملی و کارت پایان خدمت) را جهت دریافت وجه نداشته باشد و یا درصورت لزوم ظهرنویسی جهت انتقال انجام نشده باشد،
• مسدود بودن وجوه حساب جاری از طرف مقامات قضایی و ذی­ صلاح دیگر،
• اعلام صاحب حساب، ذی­ نفع چک و یا مراجع دیگر مبنی بر مفقودی، کلاهبرداری، جعل، سرقت برای چک­ های خاص و یا کل دسته چک مشتری،
• عدم تطبیق امضاء صادرکننده.

موارد تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت چک

در موارد ذیل دارنده چک می­ تواند با ارائه چک به بانک تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت نماید که به شرح ذیل عبارتند از؛

• کسر موجودی، یعنی زمان ارائه چک به بانک در حساب صادرکننده به میزان وجه چک موجودی نباشد،
• حساب جاری صادرکننده چک از طرف مراجع ذی­ صلاح و یا مراجع قضایی مسدود شده باشد،
• واحدهای بانک بنا به دلایلی نظیر گشایش اعتبارات اسنادی، ضمانتنامه ضبط شده و یا بدهکار بودن مشتری به بانک مانده حساب­ جاری مشتری را مسدود نموده باشند،

نکته: شعبه­ های بانک­ ها می­ توانند تا ۴۸ ساعت حساب­ جاری را مسدود نمایند و پس از ۴۸ ساعت باید تعیین تکلیف شود.

• عدم مطابقت امضاء‌ صادرکننده طبق نمونه امضاء موجود در بانک،

نکته: طبق «قانون صدور چک» صاحب حساب حق ندارد، چک را به ­نحوی تنظیم نماید که در بانک قابل پرداخت نباشد.

• تقدم تاریخ چک، یعنی بانک­ ها ملزم به پرداخت چک­ های وعده­ دار نیستند، درصورت تقاضای دارنده چک موظف هستند به همان دلیل گواهی عدم پرداخت صادر نمایند،
• مخدودش بودن متن چک اگر در ظهر چک صحت آن توسط صادرکننده تائید نشده باشد،
• مغایر بودن مبلغ عددی و حروفی چک،

نکته: اگر دارنده چک مبلغ کمتر را طلب نماید، اگر وجه آن در حساب صادرکننده چک موجود باشد و سایر شرایط نیز رعایت گردد مبلغ کمتر قابل پرداخت است.

• بسته بودن حساب­ جاری مشتری به ­دلیل صدور چک بلامحل که منجر به­ صدور کیفر خواست شده باشد،
• بسته شدن حساب جاری به دلیل دیگر حتی به تقاضای مشتری.

وکیل چک حقوقی تهران

جهت مشاوره تلفنی و حضوری با وکیل پایه یک دادگستری، مشاوره آنلاین با وکیل پایه یک دادگستری، مطالعه پرونده توسط وکیل پایه یک دادگستری، از روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ الی ۱۹ و روزهای پنجشنبه از ساعت ۹ الی ۱۵ با دفتر وکالت محمدرضا مهری وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی تماس بگیرید.