تعیین داور مرضی الطرفین توسط دادگاه

در این مقاله با بررسی موضوع تعیین داور مرضی الطرفین توسط دادگاه همراهتان هستیم.

ارجاع اختلافات احتمالی و اختلاف در تفسیر قرارداد و یا هرگونه ترافع طرفین به داوری در قراردادها، امری قابل دفاع در نظام حقوقی همه کشورها می‌باشد. گاهی در هنگام امضای قرارداد و توافقنامه داوری، طرفین تراضی و توافق می­کنند که در صورت بروز اختلاف در نحوه تفسیر یا اجرای قرارداد، شخص معینی داوری را به عهده بگیرد و با اخذ قبول داوری از سوی داور، موضوع وارد فاز اجرایی خواهد شد.

عدم تعیین داور در مواردی که طرفین، اختلاف خود را به داور مرضی ­الطرفین بدون تعیین شخص معینی، ارجاع می­دهند باعث بروز مشکلاتی خواهدشد. دادگاه، امکان ‌پذیرش دعوا در پرونده‌های که مقرر است با داوری به نتیجه برسد را ندارد و طرفین نیز به داور مرضی ­الطرفینی رضایت نمی­دهند.

دادگاه صالح جهت تعیین داور، دادگاهی است که طرفین انتخاب نموده‌اند، ‌در غیر این صورت دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد. درخواست تعیین داور دادخواهی نمی‌باشد بنابراین نیازی به رعایت تمامی شرایط دادخواست نیست. در تمامی مواردی که داور توسط دادگاه تعیین می‌شود، غیر از داوری اجباری، دادگاه باید حداقل از بین دو برابر تعدادی که برای داوری لازم است داوران را به قید قرعه تعیین نماید. همچنین دادگاه باید پس از تعیین داور یا داوران، قبولی ‌آن‌ها را گرفته و همچنین مشخصات داوران، موضوع اختلاف و مدت داوری را به داوران و طرفین ابلاغ نماید.

تعیین داور توسط دادگاه

درمواردی که طرفین معامله یا قرارداد، متعهد به معرفی داور شده ولی داور یا داوران خود را معین نکرده باشند و در موقع بروز اختلاف ‌نخواهند و یا نتوانند در معرفی داور اختصاصی خود اقدام و یا در تعیین داور ثالث تراضی نمایند و تعیین داور به‌ دادگاه یا شخص ثالث نیز محول نشده‌ باشد، یک‌طرف می‌تواند داور خود را معین کرده و به‌ وسیله اظهارنامه رسمی به ‌طرف مقابل معرفی و درخواست تعیین داور نماید و یا نسبت به تعیین‌ داور ثالث تراضی کند. در این‌ صورت طرف مقابل مکلف است ظرف10روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه داور خود را معرفی و یا در تعیین داور ثالث تراضی‌نماید. هرگاه تا انقضای مدت یادشده اقدام نشود، ذی‌نفع می‌تواند حسب مورد برای تعیین داور به‌دادگاه مراجعه کند.

همچنین در مواردی‌که مقرر گردیده است حل اختلاف به ‌1نفر داور ارجاع شود و طرفین نخواهند یا نتوانند در انتخاب داور تراضی نمایند و ‌نیز درصورتی­که داور یکی از طرفین فوت شود یا استعفا دهد و طرف نامبرده نخواهد جانشین او را معین کند و یا در هر موردی که انتخاب داور به ‌شخص ثالث واگذار شده و آن شخص از تعیین داور امتناع نماید یا تعیین داور از طرف او غیر ممکن باشد، هریک از طرفین می‌توانند با معرفی داور‌ مورد نظر خود به وسیله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف10روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه نظر خود را در مورد داور واحد اعلام کند و یا‌ حسب مورد در تعیین جانشین داور متوفی یا مستعفی یا داوری که انتخاب او به وسیله ثالث متعذر گردیده اقدام نماید. درصورتی­که با انقضای مهلت، ‌اقدامی به‌ عمل نیاید،‌ برابر قسمت اخیر ماده قبل عمل خواهد شد.

در موردی که اظهارکننده به جهت استنکاف مخاطب از معرفی داور اختصاصی خود یا توافق در مورد داور مرضی ­الطرفین، اقدام به تقدیم دادخواست تقاضای تعیین داور به دادگاه نماید و طرف مقابل بعد از ثبت دادخواست و پیش از تعیین داور توسط دادگاه، داور خود را معرفی نماید، موردی برای ادامه رسیدگی توسط دادگاه وجود ندارد و انتخاب داور خارج از مهلت 10روزه نیز بلا اشکال است. شایان ذکر است انتخاب داور توسط دادگاه به علت ترافعی نبودن موضوع، قابل تجدیدنظر نمی­باشد.

موارد تعیین داور توسط دادگاه

دادگاه در مواردی اقدام به تعیین داور می‌کند که به شرح ذیل عبارتنداز؛

• داوری اجباری،
• واگذاری صریح طرفین،
• عدم توافق طرفین در تعیین داور،
• عدم توافق طرفین در تعیین داور جایگزین داور متوفی،
• در صورت استعفاء داور یا امتناع وی از صدور رأی،
• خودداری شخص ثالث از تعیین داور.

ارجاع دعوا به داور مرضی ­الطرفین

درصورتی­که در قراردادی، به صورت صریح مقرر شده باشد که هرگونه اختلاف به داوری شخص معین اعم از حقوقی و حقیقی ارجاع شود و یکی از طرفین از تراضی به داور مشخص استنکاف ورزد، باتوجه به اینکه موضوع صرفا با رضایت طرفین به داوری فرد معینی قابل انجام است، دادگاه قبل از ابطال شرط داوری امکان ورود به محتوا و ماهیت پرونده را نخواهد داشت. به طریق اولی، دادگاه حق تعیین داور مرضی ­الطرفین و ارجاع به داوری را نیز نخواهد داشت، درصورتی­که طرفین موضوع اختلاف را به داوری ارجاع کنند ولی به داوری شخص معین یا داور مرضی ­الطرفین تصریح نکرده باشند، امکان تقدیم دادخواست تعیین داور به داگاه حقوقی وجود دارد. نمونه رای صادر شده از یکی از دادگاه های تهران که در مورد استنکاف طرف مقابل موضوع را به داوری ارجاع نموده و رای دادگاه تجدیدنظر در نقض این رای دادگاه در ادامه برای علاقه مندان مباحث داوری خواهد آمد.

تعیین داور مرضی ­الطرفین توسط دادگاه

چنانچه طرفین قرارداد داوری انتخاب داور در زمان وقوع اختلاف را منوط به حصول توافق میان طرفین اختلاف نمایند، اما در زمان بروز اختلاف یکی از طرفین در انتخاب داور مرضی ­الطرفین شرکت ننماید، طرف مقابل نمی­تواند برای تعیین داور به دادگاه مراجعه نماید. دلیل این امر آن است که در چنین شرطی قصد مشترک طرفین، حصول تراضی و توافق بین طرفین در مورد انتخاب داور است و تراضی، رکن اساسی تعیین داور می­باشد. لذا در این صورت دادگاه صلاحیت تعیین داور را ندارد.

درصورتی­که داور مرضی ­الطرفین که با تراضی طرفین اختلاف برگزیده شده است به علت فوت یا حجر، قادر به صدور رای نباشد و یا از رسیدگی به موضوع امتناع نماید، قرارداد داوری منتفی است؛ مگر اینکه طرفین مجددا در این مورد توافق نمایند.

همچنین اگر شخص معین که نسبت به داوری او توافق شده است، شرایط لازم برای داوری را از دست بدهد، قرارداد داوری منحل شده و رسیدگی به دعوا در صلاحیت دادگاه می­باشد.

شرایط داور

داور باید اهلیت داشته باشد، یعنی مجنون یا صغیر نباشد. سفه در مواردی مانع داوری می­باشد که موضوع اختلاف ازجمله امور مالی باشد؛ جهت رسیدگی به اختلافات غیرمالی، سفه مانع داوری نخواهد بود.

ممنوعیت مطلق در تعیین داور

قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضائی مطلقا نمی­توانند به عنوان داور انتخاب شوند؛ خواه تعیین داور در اختیار دادگاه باشد یا در اختیار طرفین. بنابراین رضایت طرفین نیز موجب رفع این ممنوعیت نخواهد بود.

در­صورتی­که شخص به حکم دادگاه از قبول داوری ممنوع شده باشد و همچنین اشخاصی که به موجب حکم دادگاه کیفری از حقوق اجتماعی محروم شده­اند نیز در دوران محرومیت مطلقا از قبول داوری ممنوع هستند.

ممنوعیت نسبی در تعیین داور

انتخاب اشخاص ذیل به عنوان داور ممکن نمی­باشد، مگر درصورتی­که طرفین قرارداد داوری به این امر رضایت دهند، که عبارتنداز؛

• افراد زیر 25 سال تمام شمس،
• اشخاصی که در دعوا ذی­نفع باشند،
• افرادی که با یکی از طرفین دعوا قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند،
• کسانی‌که قیم یا کفیل یا وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا می‌باشند یا یکی از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد،
• کسانی که خود یا همسرانشان وارث یکی از اصحاب دعوا باشند،
• کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند، درگذشته‌ یا حال دادرسی کیفری داشته باشند،
• کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقربای سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او با یکی از اصحاب دعوا یا زوجه و یا یکی از‌ اقربای نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند،
• کارمندان دولت در حوزه مأموریت آنان.

 دادخواست ابطال شرط داوری

درصورتی­که طبق قرارداد، طرفین مکلف به ارجاع دعوا به داوری داور مرضی ­الطرفین شده باشند و از انتخاب داور مورد تراضی عاجز باشند، می­توان با ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل و عدم پاسخگویی وی، از دادگاه حقوقی ابطال شرط داوری را تقاضا نمود. دادگاه با بررسی موضوع و احراز واقعیت ماجرا، با رای به ابطال شرط داوری، راه را برای طرح دعوا در محاکم حقوقی باز خواهد کرد.

وکیل داوری در ایران

موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان با در اختیار داشتن داوران مورد تایید مرکز داوری اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و دارنده گواهینامه داوری پیشرفته از این مرکز، کلیه دعاوی مربوط به داوری از جمله، درخواست تعیین داور، قبول داوری در قراردادها و اختلافات، درخواست ابلاغ و اجرای رای داور داخلی و خارجی، داوری در پرونده‌های خانواده، میانجیگری در پروند های کیفری و سایر مسائل حقوقی درباره داوری و حل و فصل اختلافات را پذیرفته و در سریع ترین زمان ممکن و کمترین هزینه مشکل حقوقی شما را مرتفع خواهد نمود.

دپارتمان حقوقی و داوری گروه وکلای مهر