مشاوره حقوقی جرم سرقت

با بررسی جرم سرقت و مجازات آن در نظام حقوقی ایران همراه شما هستیم.

جرم سرقت، از جمله جرایم مهم و مرتبط با جرایم علیه اموال است که به نوعی جنبه امنیتی هم دارد. مالکیت خصوصی افراد در جوامع امروزی با تصرف و حقی که قانون برای آن‌ها درنظر گرفته، در اموال خود نمود پیدا می کند، ولی همواره این احتمال وجود دارد که مالکیت آن‌ها، از جانب افرادی که محق نیستند مورد تعرض قرار گیرد و از این بابت مصون نباشد.
یکی از این مواردی که باعث سلب حق تصرف قانونی مالک بر ملک خود می‌شود، سرقت است که در آن مال از ید صاحب آن خارج می گردد و برای مدتی به آن دسترسی نخواهدداشت.
جرم سرقت از موارد جرایم علیه اموال محسوب می‌شود و با موارد کلاهبرداری و خیانت در امانت، که در آن مال دیگری به طور غیرقانونی برده می‌شود، متفاوت است.

ماهیت جرم سرقت

جرم سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است. موضوع سرقت چیزی است که عمل ربودن نسبت به آن انجام می-شود و حقوقی به آن تعلق گرفته که مورد حمایت قانون است. عمل بردن می‌تواند شامل موارد دیگر از جمله از طریق کلاهبرداری و خیانت در امانت باشد.

قانونگذار شرایط زیادی را به صورت صریح یا ضمنی برای این موضوع بیان نموده است. که عبارتند از؛

• مال یا شیء بودن مال مسروقه،
• مادی بودن و قابلیت جابجایی و تصرف را داشتن مال ،
• منقول بودن مال مسروقه ،
• تعلق مال به غیر در زمان سرقت وخروج مال یا شیء از تصرف متصرف و دخول آن در تصرف سارق است.

ارکان تحقق جرم سرقت

برای تحقق جرم سرقت سه عنصر اصلی ضرورت دارد؛

• رکن قانونی جرم سرقت

همان اصل قانونی بودن جرم و مجازات هاست و آن اینکه باید قانون گذار موضوعی را جرم بداند تا بتوان مرتکب را مجازات کرد و با نبودن عنصر قانونی نمی توان مرتکب فعل را مجازات نمود. بنابراین مطابق قانون مجازات اسلامی مهم ترین عنصرقانونی جرم سرقت است که تفسیر مجازات هرنوع سرقت را جداگانه بیان داشته که در این مطالب به دلیل محدودیت جایی برای توضیح نیست.

• رکن مادی جرم سرقت

در جرم سرقت عنصر مادی به شکل ربودن به معنای جابه جا کردن و برداشتن و استیلاء برآن مال و همچنین پنهانی بودن عمل ربایش می باشد، بنابراین لازمه جرم سرقت این است که سارق بدون رضایت مالک یا متصرف به صورت علنی و یا مخفیانه مبادرت به بردن مال دیگری بنماید.

• رکن معنوی جرم سرقت

همان قصد ارتکاب جرم است که علاوه بر سوء نیت عام، قصد تملک به عنوان سوءنیت خاص لازم و ضروری است. برای تحقق جرم سرقت وجود قصد مجرمانه و علم سارق بر مال غیر بودن مال مسروقه حائز اهمیت است بنابراین جرم سرقت یک جرم عمومی است که همواره با سوء نیت محقق می شود.

انواع جرم سرقت

سرقت بر حسب نوع میزان مجازات و ماهیت آن به اشکال مختلف تقسیم بندی شده است؛

• جرم سرقت حدی
• جرم سرقت تعزیری

ماهیت جرم سرقت حدی

سرقت حدی در قوانین، دارای شرایطی است که درصورت حصول همه شرایط، شخص سارق به مجازات حدود محکوم می گردد. و چون احکام آن در قانون اسلام تعریف شده است به این نام می‌باشد .هرگاه سرقت انجام گیرد ولی دارای یکی از شرایطی که در مورد سرقت حدی مقرر شده است، نباشد سرقت مورد نظر از دایره سرقت حدی خارج می گردد و احکام آن توسط قانون گذار تعیین می‌شود و این سرقت تعزیری است.

شرایط تحقق جرم سرقت حدی

در قانون برای جرم سرقت حدی شرایطی تعریف شده است، که باید همه آن‌ها حاصل گردد. شرایط به صورت ذیل می-باشد؛

• باید شی دزدیده شده، دارای ارزش مالی شرعی و قانونی داشته باشد.
  نکته: در قانون به اموالی که از نظر اقتصادی قابل دادوستد نباشد و از نظر شرعی قانونی نباشد عنوان مال اطلاق نمی-گردد.
• مال دزدیده شده در حرز(محیط امن) بوده باشد.
  نکته: حرز در اصطلاح قانونی به محل نگهداری مال برای جلوگیری از دستبرد گفته می‌شود.
• سارق هتک حرز کند.
  نکته: هتک به معنی شکستن و از بین بردن حرز می باشد.
• سارق مال را از حرز خارج کند.
• هتک حرز و سرقت مخفیانه باشد.
• سارق پدر یا جد پدری صاحب مال نباشد.
• ارزش مال مسروقه در زمان خارج کردن از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.
• مال مسروقه از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد.
• سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد.
• صاحب مال از سارق نزد مرجع قضائی شکایت کند.
• صاحب مال قبل از اثبات سرقت سارق را نبخشد.
• مال مسروقه قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد.
• مال مسروقه قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید.
• مال مسروقه از اموال سرقت شده یا مغصوب نباشد.

مجازات جرم سرقت حدی

درصورتی که سرقتی شامل همه شرایط جرم سرقت حدی باشد، مشمول مجازات به شرح ذیل می شود؛؛

• قطع چهار انگشت دست راست. به نحوی که شست و کف دست او باقی بماند.
• درمرتبه ی دوم درصورت تکرار، قطع انگشت پای چپ از پایین برآمدگی پا.
• درمرتبه ی سوم حبس ابد.
• درمرتبه ی چهارم، اعدام هرچند در زندان باشد.

ماهیت جرم سرقت تعزیری

سرقت تعزیری در قانون مجازات در بخش تعزیرات، تعریف گردیده است و احکام و شرایط آن در قانون تعریف شده است.

بنابراین هرگاه مباشر و فاعل جرم سرقت، همه شرایط برای سرقت حدی را نداشته باشد، عمل ارتکابی در حکم سرقت تعزیری و یا مشمول یکی از مصادیق خاص سرقت تعزیری، خواهدبود.

انواع جرم سرقت تعزیری

به طورکلی سرقت تعزیری به دو دسته قابل تقسیم است که عبارتند از؛

1. سرقت هایی که در آن همه شرایط سرقت حدی موجود نیست و درصورت همراه بودن با شرایط دیگر تعزیری هستند.
2. سرقت هایی که به خودی خود تعزیری محسوب می‌شوند.

مصادیق جرم سرقت تعزیری و مجازات های آن ها

الف) جرم سرقت هایی که با نبود همه شرایط سرقت حدی نبوده، ولی با پنج شرط سرقت تعزیری محسوب می شوند، که مجازات آن شدید است و مرتکب از 5 تا 20 سال حبس و 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد. عبارتنداز؛
• سرقت در شب واقع شده باشد.
• سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
• یک یا چند نفر از آن‌ها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند.
• از دیوار بالا رفته باشد و یا هتک حرز کرده باشد و یا وسیله یامحلی را برای سرقت آماده کرده باشد.
• در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
ب) جرم سرقت هایی که با نبود همه شرایط سرقت حدی نبوده و با بودن یکی از شروط جزو سرقت تعزیری محسوب می شوند، که مجازات این نوع سرقت ۶ ماه تا ۳سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق می‌باشد.که عبارتند از؛
• سرقت در محل مسکونی و یا در معابر و مکان‌های عمومی.
• سرقت درجایی باشدکه به واسطه ی نرده و حصار و بوته و … محرز بوده و آن را شکسته.
• سرقت در شب
• سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
• مستخدمی که مال مخدوم و یا دیگری که در مغازه و منزل مخدوم یا دیگری بوده سرقت کرده باشد.
پ) جرم سرقت در مناطق خاص که با نبود همه شرایط شرقت حدی نبوده و مجازات آن 1 تا 5 سال حبس و 74 ضربه شلاق است.
• سرقت در مناطق آتش سوزی شده و یا سیل زده و یا در محل تصادف درصورتی که جامع شرایط حد نباشد. مجازات آن حبس از یک تا 5 سال و تا ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود.
ت) سرقت مقرون به آزار و یا همراه با سلاح درصورتی که سرقت در شب و توسط دو یا چند نفر که یکی یا همه آن‌ها حامل سلاح(مخفی یا آشکار) باشد واقع شده باشد. به حبس از ۵ تا ۱۵ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شوند. عبارتند از؛

• سرقتی که هرگاه سارق در حین سرقت مسلح باشد.
• و یا اینکه کسی را در حین سرقت آزار بدهد.
• سرقت در شب واقع شود و سارقین دو نفر باشند و یکی از آن ها حداقل سلاح داشته باشد خواه علنی یا پنهانی.
• راهزنی؛ هرگاه سرقت در شوارع و راه ها باشد و به نحوی از طریق راهزنی باشد.
ث) سرقت به صورت کیف زنی و جیب بری و مرتکب به مجازات حبس از 1 تا 5 سال و 74 ضربه شلاق محکوم می-شود.
ج) سرقت اموال و تاسیسات دولتی حبس از 1 تا 5 سال محکوم می گردد. مرتکب به مجازات حبس از 1 تا 5 سال محکوم می شود.
در سرقت تعزیری هم با توجه به مصادیق آن بر اساس بند پ ماده ۱۲۲قانون مجازات اسلامی به حبس و شلاق و جزای نقدی درجه ۶ محکوم می‌شود.
مباشر معنوی در جرم سرقت
شخص سارق باید عاقل و بالغ باشد و شخص مجنون مسولیت کیفری ندارد .شخصی که به واسطه ی مجنون یا طفل غیرممیز و یا حیوان مال را از حرز خارج کند خود او سارق محسوب می‌شود و اگر به واسطه ی طفل ممیز باشد، آمر به سرقت تعزیری محکوم می‌شود.
امکان سرقت مال مشاع
اگر چه در مال مشاع تک تک صاحبان آن در جزءجزء مال، مالک محسوب می‌شوند، ولی هرگاه شریک مال مشاعی اضافه بر سهم خود را برباید مشمول سرقت می‌شود و درصورت اجماع شرایط محکومیت وی به سرقت حدی امکان‌پذیر است.
دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم سرقت
باتوجه به اینکه سرقت به دو نوع حدی و تعزیری تقسیم می‌شود و هر کدام از این ها دارای مجازات خاص و جداگانه ای می‌باشند، در نتیجه دادگاه صالح برای رسیدگی به هر کدام متفاوت خواهدبود:
درصورتی که سرقت حدی باشد باتوجه به ماده ی۳۰۲قانون آیین دادرسی کیفری و مجازات آن، در صلاحیت دادگاه کیفری یک خواهدبود.
درصورتی که سرقت تعزیری باشد بسته به مجازات و شرایط وقوع آن می‌تواند دادگاه صالح برای رسیدگی دادگاه کیفری دو و یا انقلاب(سرقتی که مشمول محاربه می گردد) باشد.