تنظیم قرارداد پیمانکاری

با بررسی ماهیت، شرایط، انواع و آثار ناشی از تنظیم قرارداد پیمانکاری همراه شما هستیم.

در دنیای امروز نیاز به قرارداد پیمانکاری بیشتر از هر زمان دیگری قابل لمس است. باتوجه به اقبال قراردادهای پیمانکاری در حوزه ساخت و ساز، می­توان از آن در هر موضوعی که دارای نوع رابطه پیمانکاری است استفاده کرد. برای مثال درحوزه صنعت نفت، حمل و نقل، تولید و یا طراحی قطعات خودرو می­شود از قرارداد پیمانکاری استفاده کرد و منظور قراردادهایی است که بین کارفرما و پیمانکار برای اجرای پروژه­هایی با موضوعات مختلف منعقد می­گردد. ممکن است در قراردادهای پیمانکاری کارفرما یک نهاد دولتی باشد و یا خصوصی. این تفاوت در کارفرما موجب می­گردد تا قوانین و مقررات حاکم بر قراردادها نیز متفاوت باشد.

قرارداد پیمانکاری

قرارداد پیمانکاری، یک قرارداد دو طرفه بین کارفرما و پیمانکار است که براساس آن کارفرما کار خود را با مدت و مبلغ مشخصی به پیمانکار می‌سپارد. در قراردادهای مختلف باتوجه به موضوع، عنوان پیمانکار و کارفرما می‌تواند تغییرکند. درواقع از این قرارداد برای کسب و کارهای مختلف، زمانی استفاده می‌شود که طرفین قرارداد به دنبال انعطاف بیشتری برای کار خود باشند.

دلیل نیاز به یک قرارداد پیمانکاری

وجود قرارداد پیمانکاری از شخص یا کسب و کار دریافت کننده کالا یا خدمات محافظت می­کند، اما از طرفی که کار را انجام می­دهد نیز محافظت می­کند. قراردادهای پیمانکار به ویژه در صورتی مهم هستند که دامنه کار به پیمانکار امکان دسترسی به اسرار تجاری، اطلاعات محرمانه یا سایر داده­های حساس را بدهد. شرط محرمانه بودن، همراه با عواقب نقض آن، باید در قرارداد پیمانکار مشخص باشد.

هدف ار انعقاد قرارداد پیمانکاری

هدف از انعقاد قرارداد پیمانکاری، انجام عمل یا فروش کالایی با شرایط معینی در قبال مزد یا بهاء و در مدت معین به اشخاصی به نام­ پیمانکار است. موضوع ­قرارداد ­پیمانکاری ­عبارتنداز؛ حمل ­و نقل، خرید مصالح، تجهیزات، ماشین­آلات، تهیه ­و نصب­ تجهیزات صنعتی، ساخت و ساز ابنیه و ساخت و سازهای عمرانی و ساختمانی ازقبیل؛ مسکن­مهر، راه­سازی، سدسازی، تونل و … به­ تعبیر دیگر قرارداد پیمانکاری یک سند مکتوب است که توافق بین کارفرما و پیمانکار را به تفصیل شرح می­دهد و سندی است که شرایط و ضوابط ترتیب کاری بین یک پیمانکار مستقل و یک تجارت را مشخص می‌کند. حدود صلاحیت، محدوده تعهدها و مدت قرارداد را مشخص می‌کند و تأیید می‌کند که پیمانکار و کارفرما در یک رابطه رسمی کارگر و کارفرما نیستند. یک قرارداد پیمانکاری هم می­تواند دست نویس یا همچنین تایپ شده باشد.

قراردادی با هر نام دیگری

قراردادهای پیمانکاری گاهی اوقات با عناوین دیگری نیز نامیده می­شوند، اما همگی بر روابط بین نوع خاصی از پیمانکار و حاکم هستند که به ­شرح ذیل عبارتنداز؛

• قراردادهای پیمانکاری مستقل،
• قراردادهای پیمانکاری فری­لنسری،
• قراردادهای پیمانکاری مشاور،
• قراردادهای پیمانکاری عمومی،
• قراردادهای پیمانکاری فرعی،
• قراردادهای پیمانکاری خدمات.

عناصر اصلی یک قرارداد پیمانکاری

قرارداد پیمانکاری

پیمانی است مکتوب مابین کارفرما با پیمانکار اصلی یا پیمانکار اصلی با پیمانکاران ­فرعی یا مابین پیمانکاران فرعی با یکدیگر که بیان کننده تعهدات و التزام طرفین قرارداد در موضوع پیمان آنان است. در قرارداد پیمانکاری مواردی ازقبیل؛ مشخصات طرفین قرارداد، موضوع، مبلغ، مدت پیمان، تعهدات و اختیارات کارفرما و پیمانکار و فسخ یا خاتمه پیمان مشخص می­شود.

پیمان­دهنده/کارفرما

شخصی است حقیقی یا حقوقی که مالک یا قائم­مقام قانونی مالک کارگاه بوده و یک سوی امضاءکننده پیمان است و انجام یک یا چند نوع از عملیات یا فعالیت کارگاه را به یک یا چند پیمانکار واگذار می­کند. نمایندگان و جانشین­های قانونی کارفرما، درحکم کارفرما می­باشند.

کارفرما

شخصی است حقیقی یا حقوقی که مالک یا قائم­مقام قانونی مالک کارگاه بوده و یک سوی امضاءکننده پیمان است و انجام یک یا چند نوع از عملیات یا فعالیت کارگاه را به یک یا چند پیمانکار واگذار می­کند و اگر خود بی­واسطه یک یا تعدادی کارگر را در کارگاه متعلق به خود بر طبق قانون کار به خدمت بگیرد، از نظر این قانون کارفرما محسوب می­گردد. نمایندگان و جانشین­های قانونی کارفرما، درحکم کارفرما می­باشند.

پیمانکار

شخص حقوقی یا حقیقی ذی­صلاحی است که سوی دیگر امضاءکننده پیمان است و اجرای موضوع پیمان را براساس اسناد و مدارک مسئولیت اجرای پیمان را به عهده گرفته است. نمایندگان و جانشین­های قانونی پیمانکار، درحکم پیمانکار می­باشند.

پیمانکار فرعی

شخصی حقیقی یا حقوقی ذی­صلاحی است که تخصص در انجام کارهای اجرایی را دارد و پیمانکار اصلی با وی برای انجام بخشی از امور، قرارداد منعقد نموده و پیمانکار مربوطه ملزم به اجرای تعهدات براساس اسناد و مدارک موضوع پیمان می­باشد.

کارگر

طبق قانون کار، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.

انواع قرارداد پیمانکاری از حیث کارفرما

قرارداد پیمانکاری از حیث کارفرما به­طورکلی به دو نوع به شرح ذیل قابل تقسیم می­باشد که عبارتند از؛

الف) قرارداد پیمانکاری دولتی

قرارداد پیمانکاری است که کارفرمای آن دولت یا یکی ازنهادها، سازمان­ها، ارگان­ها و به­طور کلی اشخاص حقوق عمومی می­باشد و بودجه مربوط به آن پروژه نیز از محل طرح­های عمرانی تأمین می­گردد و باید طبق شرایط عمومی پیمان منعقد بشود. بنابراین بنابه ضرورت در این حالت از قرارداد پیمانکاری طرفین قرارداد باید طبق شرایط عمومی پیمان عمل ­کنند و اختیار انجام هیچگونه اقدامی خلاف شرایط عمومی پیمان را ندارند و اگر طرفین قرارداد شرطی خلاف شرایط عمومی پیمان در قرارداد در نظر گرفته باشند، این شرط باطل بوده و هر یک از طرفین می­تواند از دادگاه­­های صالح درخواست ابطال شرط مورد نظر را بنمایند.

ب) قرارداد پیمانکاری خصوصی

قرارداد پیمانکاری که کارفرمای آن اشخاص (حقیقی و حقوقی) و نهادهای خصوصی می­باشد و الزامی به­ تبعیت از شرایط عمومی پیمان ندارند و می­توانند طبق قوانین عمومی ازجمله قانون مدنی اقدام به انعقاد قرارداد نمایند.

نکته: قراردادهای پیمانکاری دولتی که بودجه آن از محل بودجه طرح­های عمرانی تأمین نمی­شود، امکان انعقاد آن برخلاف شرایط عمومی پیمان وجود دارد و محدودیتی از این بابت برای این قراردادها وجود ندارد.

بخش­های اصلی قرارداد پیمانکاری

قرارداد پیمانکاری به­طور معمول دارای 3 بخش اصلی می­باشد که این 3 بخش در قرارداد پیمانکاری در نهایت تشکیل دهنده 1 مجموعه واحد می­باشند که غیرقابل تفکیک است؛

موافقت­نامه

موافقت­نامه در قرارداد پیمانکاری درواقع به زبان ساده خلاصه­ای از قرارداد می­باشد که در آن توافق­های اصلی و مشخصه ­های طرفین درج می­گردد.

شرایط عمومی

شرایط عمومی در قرارداد پیمانکاری طبق شرایط عمومی پیمان می­باشد و یا در قراردادهای پیمانکاری خصوصی مطابق توافق­های طرفین تنظیم می­گردد.

شرایط خصوصی

شرایط خصوصی به ­مواردی گفته می­شود که در شرایط عمومی پیمان بیان نشده است و طرفین به جهت تکمیل قرارداد در این خصوص به توافق­هایی می­رسند و این توافق­ها به عنوان شرایط خصوصی پیمان در نظر گرفته می­شود.

نکته: طبق شرایط عمومی پیمان اگر در قرارداد پیمانکاری این 3 بخش متناقض باشند، اولویت با موافقت­نامه و در مرحله بعدی با شرایط خصوصی و در نهایت با شرایط عمومی است.

نکته: در قرارداد پیمانکاری خصوصی ترتیب فوق­الذکر رعایت نگردد و طرفین توافقی متفاوت از آنچه بیان شد داشته باشند، این امر هیچ ایرادی از نظر حقوقی نخواهد داشت.

ارکان یک قرارداد پیمانکاری

طرفین قرارداد

طرف اول به ‌عنوان کارفرما و طرف دوم به عنوان پیمانکار شناخته می‌شود. اولین مورد در زمینه اصول انعقاد هر قراردادی ازجمله پیمانکاری، قید شدن صحیح مشخصات طرفین قرارداد (پیمانکار و کارفرما) است و اگر طرف یا طرفین قرارداد شخص حقوقی باشد باید صاحبان امضاء مجاز و اطلاعات شخص حقوقی براساس آخرین روزنامه رسمی در قرارداد قید شود.

موضوع قرارداد

باتوجه به اینکه موضوع قرارداد پیمانکاری در چه موردی‌ است، ‌موضوع قرارداد نیز بر همین اساس تعیین می‌شود و دومین مورد از اصول انعقاد قراردادها و یکی از بندهای بسیار مهم در تنظیم قراردادها ازجمله پیمانکاری مشخص کردن درست، روشن و شفاف موضوع قرارداد توسط کارفرما است، به­­تعبیر دیگر در این بند تمام انتظارهایی که کارفرما از پیمانکار دارد، باید به‌دقت و به‌صورت واضح طرح گردد تا از بروز اختلاف‌ها در فرآیند اجرای قرارداد جلوگیری شود.

مدت قرارداد

در قرارداد پیمانکاری، به دلیل اینکه پروژه به پیمانکار سپرده می‌شود، بهتر است قسمت‌های مختلف پروژه در یک تقسیم‌بندی زمانی قرار بگیرد، تا براساس بخش‌های مختلف پروژه در زمان مطلوب پیش برود.

مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت‌ها

به­دلیل این­که قرارداد پیمانکاری یک قرارداد پروژه‌ای ا‌ست، بایستی پرداخت‌ها هم به­صورت مرحله‌ای باشد و نه یکجا برای مثال برای هر بخش از پروژه، مبلغی توافق و پرداخت می­شود.

تعهدات طرفین

یکی دیگر از مهمترین بخش‌های هر قرارداد تعهدهای دو طرف است که بایستی به صورت تفکیک شده برای کارفرما و پیمانکار در قرارداد قید شود. در قرارداد پیمانکاری ماده‌ای در قرارداد گنجانده می‌شود که در آن کارفرما، پیمانکار را نماینده خود در مدیریت و اجرای پروژه قرار می‌دهد و تمام وظیفه­ها و تعهدهای پیمانکار که مدنظر کارفرما است، باید در این رکن لحاظ گردد. ازجمله تعهدهایی که در این رکن برعهده پیمانکار قرار می‌گیرد، عبارتنداز؛ تهیه نقشه، دریافت مجوزهای لازم از مراجع مربوطه، استخدام پیمانکارهای فرعی، تهیه مصالح و ماشین‌آلات مورد نیاز، حفظ امنیت کارکنان کارگاهی و …

فورس‌ماژور

در شرایطی که انجام قرارداد به دلیل یک حادثه خارجی غیرقابل پیش‌بینی و غیرقابل کنترل، ناممکن می‌شود و نمی‌توان آن را انجام داد، در اصطلاح شرایط فورس­ماژور اتفاق افتاده است. ازجمله اصول انعقاد قرارداد پیمانکاری این است که؛ طرفین باید رکن فورس­ماژور یا قوه­قاهره را در ارکان قرارداد پیش­بینی کنند و منظور از فورس­ماژور «شرایط غیرقابل ‌اجتناب» ، «شرایط غیرقابل ‌پیش‌بینی» و «شرایط دفع» است که طرفین قرارداد را از انجام تعهدات باز می‌دارد.

خدمات

این بخش از قرارداد جزئیات کاری را که پیمانکار انجام خواهد داد، شرح می­دهد.

جبران خسارت

بسته به نوع پروژه، بخش جبران خسارت، نحوه پرداخت و جبران جزئی یا کلی غرامت پروژه بنا­به وظایف و تعهدهای طرفین را توضیح می­دهد.

محرمانه بودن

اگر حفاظت­های محرمانه لازم برای پروژه وجود داشته باشد، این رکن آن انتظارها را مشخص می­کند.

فسخ قرارداد

برخی از قراردادها ممکن است بسته به پروژه شامل بند “اختیار فسخ زود هنگام” باشند و از آن­جا که از اصول مهم در تنظیم هر قراردادی این است که قراردادها الزام‌آور است و طرفین جز در موارد تصریح ‌شده در قرارداد حق فسخ و برهم زدن قرارداد را ندارند و ازجمله مواردی که می‌توان حق فسخ برای طرفین در نظر گرفت تخلف طرفین در اجرای مفاد قرارداد است.

حل ‌و فصل اختلاف

در هر قراردادی این امکان وجود دارد که طرفین در تفسیر و اجرای قرارداد به اختلاف بخورند. در این حالت‌ها باید مرجعی برای حل اختلاف در قرارداد مشخص گردد.

امضاءها

همه طرف‌هایی که در ابتدای قرارداد ذکر شده‌اند، باید در مکان‌های تعیین‌شده امضاء و تاریخ را امضاء کنند.

اصول حاکم بر انعقاد یک قرارداد پیمانکاری

در هر قراردادی ازجمله قرارداد پیمانکاری اصولی حاکم است. مهمترین اصول انعقاد قرارداد و پیمانکاری به شرح ذیل عبارتنداز؛

اصل نسبی بودن قرارداد

منظور از نسبی بودن قرارداد پیمانکاری این است که قرارداد بین طرفین آن حاکم است و کلیه آثار قرارداد مابین پیمانکار و کارفرما مطرح است. چرا که قرارداد به‌طور مستقیم توسط این دو نفر منعقد شده است. البته در برخی موارد با توافق طرفین می‌توان آثار قرارداد را به اشخاصی غیر از طرفین قرارداد معطوف کرد.

اصل کتبی بودن قرارداد

طبق قانون مدنی قرارداد با ایجاب و قبول لفظی نیز منعقد می‌شود، اما برای سندیت داشتن قرارداد بهتر است آن را به ‌صورت کتبی منعقد کرد و شرایط و توافق­های طرفین را به ‌صورت کتبی نگهداری شود تا درصورت بروز اختلاف باتوجه به این اصل بتوان موضوع را حل‌ و فصل کرد.

اصل صلاحیت طرفین قرارداد

برای امضای قرارداد طرفین قرارداد باید صلاحیت داشته باشند. منظور از صلاحیت اهلیت قانونی انعقاد معامله است. یکی از مهمترین مواردی که در این اصل باید مورد توجه قرارگیرد این است که درصورتی‌که قرارداد به نمایندگی یا وکالت امضاء شود، شخص دارای صلاحیت باشد و این صلاحیت براساس کنترل و احراز اصول اسناد شناسائی گردد.

اصل اجرای قرارداد توسط پیمانکار

یکی از اصول انعقاد قرارداد و پیمانکاری این است که، شخص پیمانکار قرارداد پیمان را به انجام برساند، به ­تعبیر دیگر طبق قرارداد پیمان مسئولیت اجرای قرارداد با خود شخص پیمانکار می­باشد، مگر اینکه برخلاف این امر در قرارداد توافق و تراضی از جانب طرفین صورت پذیرفته باشد.

اصل تعهدهای متقابل

در قرارداد پیمانکاری هر یک از طرفین قرارداد در مقابل یکدیگر متعهد به انجام اموری می‌شوند، یعنی طبق قرارداد طرفین متهد به انجام وظایف و تعهدهای ناشی از قرارداد پیمانکاری می­باشند.

انواع قرارداد پیمانکاری

قراردادهای پیمانکاری باتوجه به ­نوع کار بسیار متنوع می­باشد و به­طور قطع نمی­توان به ­صورت حصری تعداد قراردادها را بیان نمود، اما به ­عنوان نمونه ازجمله رایج­ترین قراردادهای پیمانکاری می­توان به ­موارد ذیل اشاره نمود؛

انواع قرارداد پیمانکاری

قراردادهای پیمانکاری باتوجه به­ نوع کار بسیار متنوع می­باشد و به­طور قطع نمی­توان به­صورت حصری تعداد قراردادها را بیان نمود، اما به­ عنوان نمونه ازجمله رایج­ترین قراردادهای پیمانکاری می­توان به­ موارد ذیل اشاره نمود؛

قرارداد پیمانکاری براساس فهرست بها

در این روش مبلغ تعیین شده در قرارداد جمع کل مبالغی خواهد بود که به صورت منفرد تجزیه و تحلیل شده و یا به صورت مقطوع در فهرست بها منظور گردیده است، پیمانکاری که براساس فهرست بها قرارداد منعقد می‌نماید، چنانچه در زمان اجرا نسبت به شرح قیمت های مشخص شده در فهرست بها و یا صحت آن ادعائی داشته و یا اظهار بی اطلاعی و درخواست هرگونه اقدامی برای تغییر قیمت و یا شرح قیمت نماید برای کارفرما قابل قبول نخواهد بود. درصورتی­که شرح قیمت­ها برای هریک از طرفین قرارداد روشن نباشد، دراین خصوص موضوع از سازمان مدیریت برنامه­ریزی استعلام و نظر آن سازمان درمورد شرح قیمت ملاک برای عمل قرار خواهد گرفت.

قرارداد پیمانکاری مدیریت پیمان­

در این نوع قرارداد هیچ محدودیتی از نظر مبلغ کار وجود ندارد و پیمانکار با گرفتن درصد معینی (که با توافق کارفرما در قرارداد درج می‌شود) از کلیه مخارجی که انجام می‌دهد (از قبیل؛ خریدها، پرداخت های کارگری، ماشین­آلات، حقوق پرسنل و غیره) حق مدیریت دریافت می‌کند.

قرارداد براساس برآورد کلی( Lump Sum )

در این نوع قرارداد، که قرارداد با قیمت ثابت نیز نامیده می‌شود، یک قیمت کلی باتوجه به مشخصات و ابعاد کامل و نوع کار قبل از انجام تشریفات موافقت­نامه، برآورد و مشخص می‌گردد و کار به صورت کلی و یا یکجا با قیمت تعیین شده به پیمانکار واگذار می‌شود. در این نوع قرارداد می‌بایست مشخصات و نقشه­ها دقیق و با جزئیات کامل مشخص گردد، البته ممکن است فهرست نهائی هم برای این وضعیت تهیه گردد، ولی نه به منظور قیمت­های واحد بلکه برای اینکه پیمان­کار بتواند باتوجه به آن و چگونگی برآورد قیمت پیشنهاد قیمت خود را از روی آن تجزیه و تحلیل نماید.

قرارداد پیمانکاری براساس مترمربع زیربنا

به منظور تسهیل و تسریع در امور اجرایی کارهای ساختمانی که سطح زیربنای آن­ها حداکثر 2000 مترمربع است، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی طی بخشنامه­ای این نوع قرارداد را ابلاغ نموده است. این نوع قرارداد را می­توان با اندکی اختلاف مشابه قرارداد با مبلغ مقطوع به حساب آورد.

قرارداد پیمانکاری کلید دردست ( Turnkey )

قرارداد پیما­نکاری کلید در دست به قراردادی گفته می­شود که کارفرما 0 تا 100 انجام پروژه را به پیمانکار واگذار می­نماید و در انتها پروژه را تکمیل شده تحویل می­گیرد. این قراردادها به دلیل اینکه همه بخش­های قرارداد توسط یک پیمانکار انجام می­شود، از سرعت بالایی برخوردار است.

قرارداد پیمانکاری بیع متقابل ( Buy Back )

قرارداد پیمانکاری بیع متقابل که بیشتر در روابط بین­المللی کشورها مورد استفاده قرار می­گیرد، به قراردادهای پیمانکاری گفته می­شود که به­ موجب آن یک طرف قرارداد امکان­هایی مثل: کارخانه و تکنولوژی را در اختیار طرف مقابل قرار می­دهد و در مقابل، محصول­های تولید شده از آن کارخانه را به عنوان قیمت کارخانه مورد نظر به طرف مقابل می­فروشد. این نوع قراردادها برای کشورها و افردی که نیازمند سرمایه برای شروع کار می­باشند، بسیار مفید است.

قرارداد پیمانکاری تأمین مالی( Finance )

قرارداد پیمانکاری تأمین مالی یا فاینانس به قراردادی گفته می­شود که به موجب آن یک طرف قرارداد به طرف مقابل به نوعی وام اعطا می­کند. وام دهنده به ­هیچ عنوان در نوع پروژه و نوع هزینه کرد وامی که اعطاء کرده است، دخالتی ندارد و فقط در زمان تعیین شده برای بازپرداخت مبلغ وام، اقدام به اخذ مبلغ مورد نظر می­نماید.

قرارداد پیمانکاری احداث، بهره­برداری، انتقال ( BOT )

قرارداد پیمانکاری BOT به قرارداد پیمانکاری گفته می­شود که به ­موجب آن کارفرما پروژه­ای را به یک شرکت خصوصی داخلی یا خارجی واگذار می­نمایند و شرکت مورد نظر پس از اجرای پروژه برای مدت معین از پروژه مورد نظر استفاده می­کند و سپس پروژه با تمامی متعلقات به کارفرما انتقال پیدا می­کند.

قرارداد پیمانکاری احداث، تملک، بهره­برداری ( BOO )

قرارداد پیمانکاری BOO به قراردادهایی گفته می­شود که در این قراردادها کارفرما اجرای پروژه­ای را به پیمانکار واگذار می­نماید و پیمانکار پس از اجرای پروژه مورد نظر مالک این پروژه می­شود. در این قراردادها نیازی به انتقال پروژه به کارفرما نیست.

قرارداد پیمانکاری ساخت، تملک، بهره­برداری، انتقال ( BOOT-Build Own Operate Transfer )

قراردادهای پیمانکاری BOOT به قراردادهای پیمانکاری گفته می­شود که در آن بعد از اجرای پروژه توسط پیمانکار، مالکیت پروژه و تأسیسات به پیمانکار انتقال پیدا می­کند، به­ شرطی که پیمانکار متعهد شود بعد از مدت معین مالیکت پروژه را به کارفرما انتقال دهد.

قرارداد پیمانکاری احداث، انتقال، بهره­برداری( BTO – Build Transfer Operate )

قرارداد پیمانکاری BTO به قراردادهایی گفته می­شود که بعد از اتمام پروژه، مالکیت به کارفرما انتقال پیدا می­کند، اما کارفرما حق استفاده انحصاری از پروژه را برای مدت معین در اختیار پیمانکار قرار می­دهد.

قرارداد پیمانکاری احداث، اجاره، انتقال ( BLT – Build Lease Transfer )

قراردادهای پیمانکاری BLT به قراردادهایی گفته می­شود که بعد از اتمام قرارداد، پیمانکار پروژه را برای مدت معین به کارفرما اجاره می­دهد و پس از پایان مدت مورد نظر مالکیت پروژه به پیمانکار منتقل می­شود.

قرارداد پیمانکاری ساخت و انتقال ( BT – Build Transfer )

قرارداد پیمان­کاری BT به قراردادهایی گفته می­شود که در آن پیمانکار یک پروژه را احداث می­کند، درحالی که هیچ حقی برای خود ازجمله حق بهره­برداری یا مالکیت نسبت به آن پروژه نمی­خواهد. اما در مقابل از کارفرما حق دیگری را مطالبه می­کند. به­ عنوان مثال یک پیمانکار برای شرکت همراه­اول یک پروژه­ای انجام می­دهد و در مقابل درخواست سیم کارت می­کند.

قرارداد پیمانکاری طراحی مهندسی ( EC- Engineer contract )

قرارداد پیمانکاری طراحی مهندسی که مخفف عبارت Engineer contract می­باشد به این شکل است که پیمانکار در این قرارداد صرفا وظیفه طراحی نقشه را برعهده دارد. در این قرارداد هیچ تعهدی درخصوص اجرای نقشه مورد نظر برعهده پیمانکار نمی­باشد.

قرارداد پیمانکاری تأمین تجهیزات ( PC- procurement contract )

قرارداد پیمانکاری تأمین تجهیزات که مخفف عبارت procurement contract می­باشد، به این معنی است که پیمانکار در این قراردادها فقط وظیفه تهیه تجهیزات را برعهده دارد. این نوع قرارداد فقط در مورد پروژه­های پیمانکاری کاربرد ندارد و ممکن است در موارد دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد.

قرارداد پیمانکاری مهندسی، تامین کالا، ساخت و اجرا ( EPC )

قرارداد پیمانکاری EPC که ازجمله کامل­ترین نوع قراردادهای پیمانکاری می­باشد به این معنی است که، کارفرما تمامی مراحل یک پروژه اعم از مهندسی، تأمین کالا، ساخت و اجرا را به پیمانکار واگذار می­نماید و هیچ دخالتی جزء نظارت بر اجرای پروژه نخواهد داشت. این نوع قراردادها دارای ریسک بسیار پایین برای کارفرما می­باشد.

قرارداد پیمانکاری متعارف ( DBB )

قرارداد پیمانکاری متعارف یا همان DBB به قراردادهایی گفته می­شود که کارفرما بخش­های مختلف کار را به پیمانکاران متعدد واگذار می­نماید. دراین روش کارفرما خود به ­عنوان یکی از اجزاء قرارداد به­ عنوان ناظر بر پروژه نظارت می­کند و در کنار خود مهندس طراح و پیمانکار به خدمت می­گیرد تا بخش­های دیگر پروژه را انجام دهند.

قرارداد پیمانکاری مدیریت ساخت ( CM )

قرارداد پیمانکاری مدیریت ساخت یا CM به قراردادی گفته می­شود که به ­موجب آن پیمانکار فقط وظیفه هماهنگی بین پیمانکار و طراح را برعهده دارد. در پروژه­های بزرگ به ­دلیل حجم بالای کار، کارفرما به تنهایی قادر به مدیریت پروژه نمی­باشد و به ­همین خاطر از یک مدیر ساخت استفاده می­نماید.

قرارداد پیمانکاری طرح و ساخت ( DB )

قرارداد پیمانکاری طرح و ساخت یا همان DB به قراردادهای پیمانکاری گفته می­شود که به ­موجب آن تمام مسئولیت طراحی و تأمین تجهیزات و اجرای پروژه برعهده پیمانکار می­باشد. قرارداد DB با قرارداد EPC دارای شباهت­های بسیاری است، اما دارای تفاوت­هایی هم می­باشند.

قراردادهای پیمانکاری نوین مهندسی ( N.E.C. New Engineering Contracts )

تأمین اعتبار مورد نیاز طرح های بزرگ ملی، بسترسازی برای جذب سرمایه­های بزرگ داخلی و خارجی و همچنین سبک­سازی تعهدهای دولتی در سرمایه­گذاری طرح­های بزرگ سبب گردیده است، تا باتوجه به شیوه تأمین اعتبار طرح­ها و پروژه­های بزرگ قراردادهای پیمانکاری نوین مهندسی با اشکال مختلف در کشورها و ازجمله کشور ایران تعریف و رسمیت بین­المللی بیابد.

موارد فسخ قرارداد پیمانکاری توسط کارفرما

کارفرما می­تواند درصورت تحقق هریک از موارد ذیل، پیمان را فسخ کند که عبارتنداز؛

• تأخیر در تحویل گرفتن کارگاه از جانب پیمانکار بیش از مهلت تعیین شده،
• تأخیر در ارائه برنامه زمانی تفصیلی به مدت بیش از نصف مهلت تعیین شده برای تسلیم آن،
• تأخیر در تجهیز کارگاه برای شروع عملیات موضوع پیمان بیش از نصف مدت تعیین شده در موافقت­نامه فسخ پیمان دراین حالت درصورتی مجاز است که کارفرما قسمتی از پیش­پرداخت را که باید بعد از تحویل کارگاه بپردازد، پرداخت کرده باشد،
• تأخیر در شروع عملیات موضوع پیمان بیش از   مدت اولیه پیمان یا 2 ماه هرکدام که کمتر باشد،
• تأخیر در اتمام هریک ازکارهای پیش­بینی شده در برنامه زمانی تفصیلی بیش از نصف مدت تعیین شده برای آن کار،
• تأخیر در اتمام کار به­ مدت بیش از   مدت پیمان،
• عدم شروع کار پس از رفع وضعیت قهری و ابلاغ شروع کار از سوی کارفرما،
• بدون سرپرست گذاشتن کارگاه یا تعطیل کردن کار بیش از 15روز بدون اجازه کارفرما،
• عدم انجام دستور مهندس مشاور برای اصلاح کارهای انجام شده معیوب،
• انحلال شرکت پیمانکار،
• ورشکستگی پیمانکار یا توقیف ماشین­آلات و اموال پیمانکار از سوی محاکم قضایی به­ گونه­ای که موجب توقف یا کندی پیشرفت کار شود،
• تأخیر بیش از 1 ماه در پرداخت دستمزد کارگران،
• هروقت ثابت شود که پیمانکار برای تحصیل پیمان یا اجرای آن به ­عوامل کارفرما حق­العمل، پاداش یا هدایایی داده است، یا آن­ها یا واسطه­های آن­ها را در منافع خود سهیم کرده است،
• اگر احراز شود که پیمانکار اقدام به واگذاری پیمان به شخص ثالث نموده باشد.

موارد فسخ قرارداد پیمانکاری توسط پیمانکار

در موارد ذیل پیمانکار می­تواند قرارداد را فسح کند که به شرح ذیل عبارتنداز؛

• تأخیر کارفرما در ارائه مدارک،
• تأخیر در تخصیص منابع،
• تأخیر در صدور تائیدها و مصوبه­ها،
• تأخیر در اجرای تعهدات قراردادی.

اقدامات کارفرما برای ابلاغ فسخ قرارداد پیمانکاری

اگر به علت بروز یک یا چند مورد از مواردی که به سبب آن کارفرما پیمان را مشمول فسخ تشخیص دهد، کارفرما بایستی نظر خود را با ذکر مواردی که به استناد آن­ها قرارداد پیمانکاری را مشمول فسخ می­داند، به پیمانکار ابلاغ کند و پیمانکار مکلف است که در مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ کارفرما، درصورتی­که دلایلی حاکی از عدم انطباق نظر کارفرما با موارد اعلام شده داشته باشد، مراتب را به اطلاع کارفرما برساند. اگر ظرف مدت تعیین شده، پاسخی از سوی پیمانکار نرسد یا کارفرما دلایل اقامه شده را مردود بداند، کارفرما فسخ پیمان را به پیمانکار ابلاغ می­کند و بدون احتیاج به انجام دادن تشریفات قضایی طبق قوانین مربوطه عمل می­نماید.

لازم به ذکر است که اگر تصمیم کارفرما برای فسخ پیمان به استناد موارد درج شده در شرایط عمومی پیمان باشد، موضوع فسخ پیمان باید ابتدا به وسیله هیأتی متشکل از 3 نفر به انتخاب وزیر یا بالاترین مقام سازمان کارفرما بررسی و تائید شود و مورد موافقت وزیر یا بالاترین مقام سازمان کارفرما قرار گیرد و سپس به پیمانکاران ابلاغ شود.

 اقدامات کارفرما بعد از ابلاغ فسخ قرارداد پیمانکاری

• از پیمانکار دعوت می­کند که ظرف 1 هفته نماینده­ای برای صورت ­برداری و صورت­مجلس کارهای انجام شده و تمام مصالح و تجهیزات، ماشین­آلات و ابزار و تدارک­های دیگری که در کارگاه موجود است معرفی نماید.
• کارفرما تضمین انجام تعهدها و تضمین حسن انجام کار کسر شده را ضبط و به حساب خزانه واریز می­کند.
• کارگاه و تأسیسات و ساختمان­های موقت، مصالح و تجهیزات، ماشین­آلات و ابزار و تمام تدارکات موجود در آن در اختیار می­گیرد و برای حفاظت آن اقدام لازم را معمول می­دارد.
• اگر پیمانکار از معرفی نماینده ظرف مدت تعیین شده خودداری نماید یا نماینده معرفی شده از جانب او در موعد مقرر برای صورت برداری حاضر نشود، کارفرما به منظور تأمین دلیل با حضور نماینده دادگاه محل، برای صورت­ برداری اقدام می­نماید و پیمانکار حق هیچگونه اعتراضی در این مورد ندارد. پس از صورت­ برداری، پیمانکار بی­درنگ اقدام به تهیه صورت وضعیت قطعی از کارهای انجام شده می­کند.
• بعد از ابلاغ فسخ، کارفرما تأسیسات و ساختمان­های موقت را که در کارگاه احداث شده و برای ادامه کار مورد نیاز است، در اختیار می­گیرد و بهای آن را برابر ارزش مصالح و تجهیزات بازیافتی که با توافق دو طرف تعیین می­شود، باتوجه به اینکه در این موارد نباید وجهی بابت برچیدن کارگاه به پیمانکار پرداخت شود، به حساب طلب پیمانکار منظور می­کند.

نحوه وصول مطالبات کارفرما

اگر پیمانکار به کارفرما بدهکار باشد، کارفرما به­ میزان طلب خود، اقلامی از ماشین­آلات و ابزار و وسائل پیمانکار را که توسط کارشناس یا کارشناسان منتخب طرفین ارزیابی می­شود در اختیار می­گیرد و با رعایت قوانین جاری کشور، به تملک قطعی خود در می­آورد. کارفرما از مصالح و تجهیزات پای­کار آنچه طبق مشخصات بوده و برای اجرای پیمان تهیه شده است قبول می­کند و بهای آن را بر اساس نرخ متعارف روز در تاریخ خرید که مورد توافق دو طرف باشد به حساب طلب پیمانکار منظور می­نماید و اگر پیمانکار ظرف 2 هفته از تاریخ ابلاغ کارفرما به­منظور توافق حاضر نشود یا توافق بین طرفین حاصل نگردد، کارفرما یک یا چند کارشناس رسمی دادگستری انتخاب می­نماید. نظر این کارشناس یا کارشناسان برای طرفین قطعی است و حق­الزحمه آنان را کارفرما می­پردازد و به حساب بدهی پیمانکار منظور می­کند.

نکته: از تاریخ ابلاغ فسخ پیمان تا تاریخی که صورت­ برداری­ها و ارزیابی طبق این ماده پایان می­یابد، نصف هزینه­های مربوط به نگه­داری و حفاظت کارگاه به عهده کارفرما و نصف دیگر به عهده پیمانکار است. این مدت نباید از 3 ماه بیشتر شود، در غیر این صورت هزینه­های مربوط به نگه­داری و حفاظت کارگاه برای ایام بیش از 3 ماه به عهده کارفرماست.

اقدامات پیمانکار بعد از دریافت ابلاغ فسخ پیمان

• پیمانکار با دریافت ابلاغ فسخ پیمان، بی­درنگ فهرست مصالح سفارش شده برای اجرای کار را همراه با شرایط خرید آن­ها برای کارفرما ارسال می­نماید. کارفرما تا ۱۰ روز از دریافت فهرست اقلامی از مصالح و تجهیزات سفارش شده را که مورد نیاز تشخیص می­دهد به پیمانکار اعلام می­نماید تا پیمانکار قرارداد خرید آن­ها را به کارفرما منتقل نماید.

نکته: مبالغی که بابت خرید این مصالح و تجهیزات از سوی پیمانکار تأدیه شده است، در مقابل تسلیم اسناد و مدارک آن به حساب طلب پیمانکار منظور می­گردد و تأدیه بقیه بهای خرید و هر نوع تعهد مربوط به آن­ها به عهده کارفرما خواهد بود.

• پیمانکار مکلف است که مازاد مصالح و تجهیزات و دیگر تدارکات خود را که در محل­های تحویلی کارفرما باقی مانده است، حداکثر ظرف ۳ ماه از تاریخ ابلاغ کارفرما، از محل­های یادشده خارج کند. در غیر این ­صورت کارفرما می­تواند برای خارج کردن آن­ها به هر نحو که مقتضی بداند عمل نماید و هزینه­های آن را به حساب بدهکاری ­های پیمانکار منظور دارد.

تعلیق پیمان در قرارداد پیمانکاری

منظور از تعلیق قرارداد پیمانکاری، یعنی این­که اجرای عملیات پیمانکاری به دلیلی متوقف می‌شود. خواه این دلیل اراده کارفرما و خواه حوادث غیرمترقبه باشد.

شرایط تعلیق پیمان در قرارداد پیمانکاری

از عوامل منجر به تعلیق پیمان، می­توان به موارد ذیل اشاره داشت؛

• قوه­قهریه؛ منظور شرایط قهری مثل: سیل، زلزله، شیوع یک بیماری همه‌گیر مانند؛ کرونا و دیگر موارد مشابه را علت تعلیق قرارداد پیمانکاری معرفی کرد. این عوامل از آن دسته عواملی است که قابلیت پیش‌بینی نداشته و نمی‌توان کارفرما یا پیمانکار را در وقوع آن‌ها مقصر دانست و در نتیجه هیچ کدام از آن‌ها در این شرایط، تعهدی مبنی بر جبران خسارت تعلیق ندارند.
• کشف اشیاء عتیقه یا آثار باستانی؛ اگر در اجرای عملیات پیمانکار شیء عتیقه یا اثر باستانی پیدا شود، باید در اسرع وقت به مهندس مشاور اطلاع داده شود و کارفرما به دستگاه انتظامی اطلاع دهد و در این مدت اجرای عملیات پیمان متوقف می‌شود.
• تعلیق از جانب کارفرما؛ یعنی کارفرما می­تواند در مدت پیمان، اجرای کار را برای یک­بار و حداکثر 1ماه معلق کند، در این صورت باید مراتب را با تعیین تاریخ شروع تعلیق به پیمانکار اطلاع دهد.

نکته: هرگاه عوامل موجب تعلیق کار برطرف شود، کارفرما با تعیین مهلتی برای پیمانکار به­ منظور آماده نمودن کارگاه، تاریخ شروع مجدد کار را به پیمانکار ابلاغ می­کند.

تعلیق قرارداد پیمانکاری و تمدید مدت پیمان

تعلیق قرارداد پیمانکاری بدون تردید مدت پیش‌بینی‌ شده برای اتمام کار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیمانکار را از انجام تعهد خود مبنی بر اجرای کار در زمان مشخص منع می‌کند. بر همین اساس به­طور معمول در قراردادهای پیمانکاری قید می‌شود که اگر تعلیق مستند به کارفرما باشد، مدت تعلیق به مدت زمان پیمان اضافه خواهد شد و در شرایط عمومی پیمان نیز تعلیق قرارداد پیمانکاری فقط از طریق کارفرما ممکن می‌باشد و به همین دلیل درخواست تمدید مدت زمان انجام کار از سوی پیمانکار امکان‌پذیر است. طبق شرایط عمومی پیمان، اگر کار به تعلیق درآید، پیمانکار نیز می‌تواند درخواست تمدید مدت پیمان را بنماید.

وظایف و تعهدهای پیمانکار و کارفرما در مدت تعلیق

وظایف و تعهدهای پیمانکار در مدت تعلیق

تعلیق قرارداد پیمانکاری وظایف و تعهدهایی را براساس شرایط عمومی پیمان به شرح ذیل بر پیمانکار تحمیل می‌کند که عبارتنداز؛

• اولین و مهمترین وظیفه پیمانکار، حفاظت و حراست از تمامی کارهای انجام‌شده است.
• حفاظت و حراست از مصالح، تجهیزات پای‌کار، تأسیسات و ساختمان‌های موقت نیز دومین وظیفه پیمانکار می‌باشد که در جهت باقی‌ماندن شرایط اجرای کار پس از دوره تعلیق، باید انجام شود.

نکته: اگر کارهای انجام‌شده به درستی حفاظت و حراست نشوند، پس از دوره تعلیق، مدت زمان زیادی برای انجام دوباره این کارها باید صرف شود، به ­همین دلیل شرایط عمومی پیمان، به درستی این تعهد مربوط به حفاظت از کارهای انجام شده را بر دوش پیمانکار قرارداده است.

وظایف و تعهدهای کارفرما در مدت تعلیق

تعلیق قرارداد پیمانکاری وظایف و تعهدها زیر را براساس شرایط عمومی پیمان بر کارفرما تحمیل می‌کند؛

• کارفرما باید در اولین فرصت تصمیم خود درخصوص تعلیق قرارداد را به پیمانکار ابلاغ نماید و در این ابلاغیه تاریخ دقیق شروع تعلیق را به اطلاع پیمانکار برساند.
• اگر در اسناد و مدارک پیمان، هیچ نوع پیش­بینی برای پرداخت هزینه­های بالاسری پیمانکار در دوره تعلیق نشده باشد، کارفرما ماهانه مبلغی معادل ۱۰ % متوسط کارکرد فرضی ماهانه را به پیمانکار می­پردازد.
• اگر به دستور کارفرما، قسمتی از کار متوقف شود، بابت بالاسری پیمانکار در مدت تعلیق، ماهانه مبلغی معادل ۱۰ % متوسط کارکرد فرضی ماهانه، به تناسب مبلغ کار متوقف شده به پیمانکار پرداخت می­شود.
• طبق شرایط عمومی قرارداد پیمانکاری، تعلیق قرارداد پیمان فقط برای 1 دوره ۳ ماهه ممکن خواهد بود. حال اگر کارفرما بخواهد زمان تعلیق را تمدید کند، متعهد به اخذ رضایت پیمانکار است.
• اگر پیش از آغاز عملیات موضوع پیمان، تعلیق پیمان از سوی کارفرما ابلاغ شود، ۸۰ % هزینه تعلیق محاسبه شده طبق این بند، به پیمانکار پرداخت می­شود.
• اجاره مربوط به دوران توقف آن تعداد از ماشین­آلات که در کارگاه باقی می­ماند، براساس توافق طرفین به پیمانکار پرداخت می­شود.
• کارفرما مکلف است که در هر زمانی که شرایط تعلیق از بین رفت، پیمان­کار را از این امر مطلع کند و تاریخ شروع کار را به او ابلاغ نماید.

خاتمه دادن قرارداد پیمانکاری

به یکی از دور روش ذیل قرارداد پیمانکاری خاتمه می­یابد،

1. خاتمه دادن قرارداد پیمانکاری به اراده کارفرما

هرگاه پیش از اتمام کارهای موضوع پیمان، کارفرما بدون آنکه تقصیری متوجه پیمانکار باشد، بنا به مصلحت خود یا علل دیگر، تصمیم به خاتمه پیمان گیرد خاتمه پیمان را با تعیین تاریخ آماده کردن کارگاه برای تحویل که نباید بیشتر از ۱۵ روز باشد، به پیمانکار ابلاغ می­کند، کارفرما کارهایی را که ناتمام ماندن آن­ها موجب بروز خطر یا زیان مسلم است، در این ابلاغ تعیین می­کند و مهلت بیشتری به پیمانکار می­دهد تا پیمانکار بتواند در آن مهلت اینگونه کارها را تکمیل کند و کارگاه را آماده تحویل نماید.

2. خاتمه دادن قرارداد پیمانکاری به اراده پیمانکار

خاتمه قرارداد پیمانکاری موضوعی نیست که فقط توسط کارفرما خاتمه می­یابد، اگر کارفرما تعهدی که برای پرداخت مبالغ صورت وضعیت­های پیمان را دارد و آن را انجام ندهد، این حق برای پیمانکار ایجاد می­شود که برای فسخ پیمان به مرجع قضایی مراجعه و دادخواست خاتمه پیمان را مطرح کند.

اقدام­ها و وظایف کارفرما و پیمانکار پس از خاتمه دادن قرارداد پیمانکاری

1. اقدام­ها و وظایف کارفرما و پس از خاتمه دادن قرارداد پیمانکاری

• کارفرما آن قسمت از کارها را که ناتمام است، طبق شرایط پیمان تحویل قطعی و آن قسمت را که پایان­یافته است، طبق شرایط پیمان تحویل موقت می­گیرد، اگر معایبی در مورد کارهای ناتمام مشاهده شود پیمانکار مکلف است به هزینه خود در مدت مناسبی که با توافق کارفرما تعیین می­شود رفع عیب نماید و سپس تحویل قطعی دهد درصورتی­که پیمانکار در مهلت مقرر رفع نقص نکند کارفرما اقدام به رفع نقص می­نماید. تا حدی که مورد لزوم و درخواست کارفرماست، پیمانکار باید نقشه­ها، کاتالوگ­ها، قراردادها با پیمانکاران جزء و سایر مدارک اجرای کار را تحویل کارفرما دهد.
• صورت وضعیت کارهای انجام شده، طبق شرایط پیمان تهیه می­شود.
• مصالح و تجهیزات موجود در کارگاه که طبق مشخصات فنی بوده و برای اجرای موضوع پیمان تهیه شده است اندازه­گیری و بهای آن­ها براساس نرخ متعارف روز در تاریخ خرید که مورد توافق دو طرف باشد درصورت وضعیت قطعی منظور می­شود.
• مبالغی که بابت خرید مصالح و تجهیزات از سوی پیمانکار تأدیه شده است، در مقابل تسلیم اسناد و مدارک آن به حساب طلب پیمانکار منظور می­گردد و تأدیه بقیه بهای خرید و هر نوع تعهد مربوط به آن­ها به عهده کارفرما خواهد بود.
• کارفرما تأسیسات و ساختمان­های موقتی را که در کارگاه احداث شده است در اختیار می­گیرد، بهای این تأسیسات و ساختمان­ها با درنظر گرفتن پرداخت­ هایی که به پیمانکار شده است، با توافق دو طرف تعیین می­شود و به حساب طلب پیمانکار منظور می­گردد و بابت آن­ها وجهی به عنوان برچیدن کارگاه پرداخت نمی­شود.
• اگر تأسیسات و ساختمان­ها در خارج از محل­های تحویلی کارفرما ایجاد شده باشد، کارفرما بهای اجاره آن­ها را که باتوافق دوطرف تعیین می­شود، برای مدتی که به­منظور تکمیل کار در اختیار خواهد داشت به پیمانکار پرداخت می­کند.

2. اقدام­ها و وظایف پیمانکار پس از خاتمه دادن قرارداد پیمانکاری

• پیمانکار با دریافت ابلاغ خاتمه پیمان بی­درنگ فهرست مصالح و تجهیزات سفارش شده برای اجرای کار را همراه با شرایط خرید آن­ها برای کارفرما ارسال می­نماید و کارفرما تا10روز از دریافت فهرست یادشده، اقلامی از مصالح و تجهیزات سفارش شده را که مورد نیاز تشخیص می­دهد، به پیمانکار اعلام می­نماید تا پیمانکار قرارداد خرید آن­ها را به کارفرما منتقل نماید.
• پیمانکار باید بی­درنگ پس از دریافت ابلاغ خاتمه پیمان، تمام قراردادهای خود با پیمانکاران جزء و اشخاص ثالث را خاتمه دهد. خاتمه قراردادهای خرید مصالح و تجهیزاتی که مورد نیاز کارفرما نیست پس از اعلام نظر کارفرما طبق بند۲ انجام می­شود.
• درصورتی­که پیمانکار به منظور اجرای موضوع پیمان، در مقابل اشخاص ثالث تعهداتی کرده است و در اثر خاتمه دادن به پیمان ملزم به پرداخت هزینه و خسارت­هایی به اشخاص گردد، این هزینه­ها و خسارت­ها، پس از رسیدگی و تأیید کارفرما، به حساب بستانکاری پیمانکار منظور می­شود.
• پیمانکار مکلف است که مازاد مصالح و تجهیزات و دیگر تدارکات خود را که در محل­های تحویلی کارفرما باقی مانده است، حداکثر ظرف3 ماه از تاریخ ابلاغ کارفرما از محل­های یادشده خارج کند، در غیر این صورت کارفرما می­تواند برای خارج کردن آن­ها به هر نحو که مقتضی بداند عمل نماید و هزینه­های آن را به­حساب بدهی پیمانکار منظور دارد. در غیر این صورت پیمانکار نمی­تواند نسبت به ضرر و زیان وارد شده به اموال و دارایی­های خود دعوایی مطرح نماید.

تعیین تکلیف تضمین­های پیمانکار با خاتمه قرارداد

تضمین انجام تعهدهای پیمان طبق روش تعیین شده آزاد می­شود، مشروط به این­که آخرین صورت وضعیت موقت حداکثر تا 1ماه پس از تحویل کار (قسمت تحویل موقت شده و قسمت تحویل قطعی شده) با احتساب مصالح پای­کار تهیه می­شود.

تضمین حسن انجام کار (قسمت تحویل موقت شده و قسمت تحویل قطعی شده) هریک جداگانه آزاد می­شود.

قرارداد پیمانکاری جایگزین برخی قراردادها

قرارداد پیمانکاری به دلایل ذیل در خیلی از فعالیت­ها، جایگزین قرارداد کار شده که عبارتنداز؛

• انعطاف‌پذیرتر است،
• بار تعهدی کمتری روی دوش کارفرما می‌گذارد،
• پیمانکار با محدودیت‌های کمتری کار می‌کند.

شرایط تمدید پیمان در قرارداد پیمانکاری

اگر مورد یا مواردی رخ بدهد که باعث افزایش مدت زمان عملیات پروژه شود، پیمانکار می­تواند با ذکر دلیل مثل ارائه محاسبات و شرح توجیه خود درخواست تمدید قرارداد کند. عواملی که باعث تمدید مدت پیمان می­شود، در مفاد شرایط عمومی پیمان پیش­بینی می­شود­.

شرایط متمم قرارداد پیمانکاری

این شرایط در زمانی که طرفین قرارداد (کارفرما و پیمانکار) تغییری نکند، اما نیاز به اضافه کردن موضوع، مبلغ یا مدت جدیدی به ضمیمه قرارداد باشد از لفظ متمم در قرارداد استفاده می­شود.

متمم پیمان از حیث ماهیت مثل الحاقیه می­باشد، اما از حیث اهمیت درواقع، به گونه­ای است که درصورت عدم توافق بر سر آن قرارداد به نتایج ذکر شده نرسیده و در عمل قرارداد به نتیجه نخواهد رسید.

لازم به­ذکر است که، در متمم میزان تعهدهای طرفین قرارداد تغییر کرده، پس برای پیش­گیری از اختلاف، لازم می­باشد که پذیرش طرفین پیمان را اخذ کرده و مستندات لازم را که نیاز به تنظیم متمم را دارند تکمیل شود.

بیمه پیمانکار

در قراردادهای پیمانکاری، کارفرما الزامی به بیمه­کردن پیمانکار ندارد، پس اگر پروژه پیمانکاری را به ‌عهده می‌گیرید و بیمه برای شما مهم است یا نوع قرارداد را تغییر دهید یا به صورت اختیاری خود را بیمه کنید. در همه قراردادهای پیمانکاری، اینگونه نیست که خود پیمانکار کل پروژه را انجام دهد، در نتیجه افرادی که برای پیمانکار، کار می‌کنند باید قرارداد داشته باشند و اگر قرارداد آن‌ها از نوع قرارداد کار باشد، ‌پیمانکار باید آن‌ها را بیمه کند.

هزینه تسریع کار

اگر در مقابل اتمام پیش از موعد کار در اسناد و مدارک پیمان پرداخت هزینه تسریع کار به پیمانکار پیش­بینی شده باشد و پیمانکار پیش از سپری شدن مدت پیمان عملیات موضوع پیمان را تکمیل کند و آماده تحویل نماید، پیمانکار محق به دریافت هزینه تسریع طبق شرایط پیش­بینی شده می­باشد.

خسارت تأخیر کار

• در پایان­ کار، درصورتی­که مدت انجام کار بیش از مدت اولیه پیمان به ­علاوه مدت­های تمدید شده پیمان باشد، مهندس مشاور بنابه دلایل پیمانکار مدت تأخیر غیرمجاز پیمانکار را تعیین می­کند تا پس از تصویب کارفرما، به شرح زیر ملاک محاسبه خسارت تاخیر قرار گیرد.
• هرگاه جمع مدت تأخیر غیرمجاز از   مدت پیمان بیشتر نشود، برای هر روز تأخیر  مبلغ باقی­مانده کار که در اجرای آن تأخیر شده است.
• هرگاه جمع مدت تأخیر غیرمجاز از   مدت پیمان بیشتر شود، تا    مدت پیمان و برای مازاد بر آن تا    مدت پیمان برای هر روز تأخیر     مبلغ باقی مانده کار که در اجرای آن تأخیر شده است.
• هرگاه جمع مدت تأخیر غیرمجاز از  مدت پیمان بیشتر شود، ولی پیمان ادامه یابد، مجموع خسارت­های تأخیر قابل دریافت از پیمانکار نمی­تواند از جمع خسارت محاسبه شده بیشتر شود و مدت اضافه بر  مدت پیمان برای ادامه و انجام کار بدون دریافت خسارت منظور می­شود.
• مبلغ باقی­مانده کار که در اجرای آن تأخیر شده است عبارتنداز؛ از مبلغ پیمان منهای مبلغ صورت وضعیت مربوط به کارهای انجام یافته تا آخرین روزمدت پیمان.

تفاوت پیمانکار با کارگر

میان پیمانکار و کارگر طبق قانون و در عمل بسیار متفاوت است که به شرح ذیل عبارتنداز؛

• پیمانکار برخلاف کارگر، تابع مقررات خاص کارگاه نیست.
• به­طور معمول پیمانکار، خود کارفرما است.
• دستمزد کارگر بر اساس مدت زمان (تعداد ساعت، روز و ماه) اشتغال و یا تعداد واحد کار انجام شده (کارمزد) و یا ترکیبی از این دو، محاسبه می­گردد. اما دستمزد پیمانکار باید متناسب با حجم کل کار محاسبه و پرداخت شود.
• کارگر طبق قرارداد و با دستمزد تعیین شده توسط کارفرما کار می­کند، پیمانکار می­تواند چندین مشتری داشته، حساب و کتاب و سود و زیان حاصل از تلاش خود را داشته باشد.
• پیمانکار هیچگونه مزایای استخدامی از مشتریان خود دریافت نمی­کنند، ولی کارگر طبق قانون بیمه درمانی، برنامه­های بازنشستگی، مرخصی با حقوق و مزایای دیگر دریافت کند.
• کارفرمایان مقداری از مالیات بر حقوق و دستمزد کارگر یا کارگران خود را پرداخت می­کنند، ولی پیمانکار مالیات خود را انجام می­دهند.
• کاری که به کارگر ارجاع داده می­شود، می­بایست بنابه الزام توسط خود وی انجام بپذیرد و به­طور ذاتی کارگر حق واگذاری انجام وظایفش به دیگری را ندارد، اما پیمانکار فردی می­تواند کار محوله را به وسیله کارگران خود اجرا نماید و از این لحاظ محدودیتی ندارد.
• کارگر الزامی به همراه داشتن ابزار کار شخصی ندارد، ولی پیمانکار بایستی خودش ابزار کار را تهیه بنماید و یا براساس مفاد قرارداد، تمام یا بخشی از ابزار کار را از کارفرما به امانت دریافت کند. ذکر شروط مابین در این رابطه در متن قرارداد بسیار مهم است.
• کارگران از دوره­های آموزش حین کار و ارزیابی عمل­کرد دوره­ای برخوردارند.
• درحالی که کارگر یک قرارداد کار امضاء می­کند که شرایط استخدام را مشخص می­کند، محتوای آن توافق­نامه­ها با قرارداد پیمان­کاری بسیار متفاوت است.