دادسرا

دادسرا یا پارکه، یکی از مراجع قضایی حال حاضر کشور است. جامعه بدون نظم در هیچ جایی پذیرفته نمی‌شود، چرا که در جامعه ای که هرج و مرج شایع باشد امنیت اجتماعی افراد به عنوان زمینه ای برای فعالیتهای مدنی و خصوصی آن‌ها تأمین نمی‌شود. به همین خاطر مرجع قانون‌گذاری با تدوین و تصویب قوانینی زمینه ایجاد نظم و امنیت را فراهم می کند. برای قوانینی که تصویب می‌شود باید قطعا ضمانت اجراهایی وجود داشته باشد تا اشخاصی که به حقوق افراد احترام نمی گذارند مورد تنبیه و مجازات قرار بگیرند. قانون‌گذار برای نیل به این هدف، تعدادی از مراجع را به عنوان ضامن  اجرا، مسوول اجرای این قوانین قرار داده است که وظایف مهمی دارند. نهاد دادسرا، یکی از مراجع اجرای قانون است. یکی از مواردی که در جامعه باعث ایجاد نا امنی و رعب و وحشت می‌شود، ارتکاب جرم و جنایت است. برای همین منظور، قانون‌گذار مرجعی به نام دادسرا را مسوول رسیدگی مقدماتی به ارتکاب این جرایم توسط عاملین ان قرار داده است. دادسرا از تعدادی کارمند و مسوول قضایی تشکیل شده است،که وظیفه اداره این نهاد و رسیدگی به شکایت کیفری و امور حسبی را دارند. در این مقاله که توسط موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان تحت سرپرستی جناب آقای محمدرضا مهری، منتشر می گردد، سعی می‌شود تا با مرجع دادسرا و کارمندان و وظایف آن‌ها آشنایی بیشتری حاصل شود. دادسرا چیست و چه صلاحیت هایی دارد؟ کارمندان دادسرا چه اشخاصی می‌باشند؟ وظایف و اختیارات دادستان چیست؟ وظایف و اختیارات بازپرس چیست؟ مرجع صالح برای رسیدگی به اختلاف دادستان و بازپرس چیست؟ تفاوت دادسرا و دادگاه چیست؟ قاضی ایستاده به کدام مقام قضایی اطلاق می‌شود؟ وکیل متخصص امور کیفری چه ویژگیهایی دارد؟

صلاحیت دادسرا

دادسرا مرجعی است که در کنار دادگاه هر استان با تعدادی از کارمندان ان فعالیت می کند. این مرجع به عنوان یکی از مراجع مهم قوه قضاییه در شناسایی و کشف جرم، نقش به سزایی دارد. این نهاد با پیگیری و رسیدگی به دعاوی کیفری اشخاص، ممکن است با ورود به ماهیت دعوی، قرار منع تعقیب، موقوفی تعقیب و یا ترک تعقیب صادر کند تا از ورود پرونده‌هایی که به راحتی قابل حل و فصل هستند و با ورودشان به دادگاه موجب بالا رفتن حجم پرونده‌ها می گردد، جلوگیری کند.

اصلی ترین وظیفه دادسرا وصول و دریافت شکایت های کیفری اشخاصی که در مقام بزه دیده از وقوع جرم هستند، می‌باشد. همچنین ممکن است که ظابطین دادگستری که مامور به اجرای دستورات کارمندان دادسرا هستند، وقوع جرم و مرتکبین ان را به دادسرا معرفی کنند. یا در صورتی که شخصی فقط ناظر و شاهد وقوع جرم بوده، به دادسرا برای رسیدگی اطلاع دهد (66ق.آ.د.ک). از دیگر وظایف دادسرا، تعیین تکلیف برای اشخاص محجوری است که قیم ندارند و یا حفظ و نگهداری اموال مجهول المالک و اجرای احکام داد گاه های کیفری می‌باشد. در تعریف وظایف دادسرا ماده 22 قانون آیین دادرسی کیفری مقرر می دارد:

دادسرا موظف به کشف جرایم، تعقیب متهمین و انجام تحقیقات مقدماتی و حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوی و اجرای احکام کیفری و امور حسبی می‌باشد. با توجه به گستردگی انواع جرایم و پیچیدگی و اطاله ای که در رسیدگی در دادسرا ممکن است رخ دهد، رسیدگی به جرایم با توجه به شخصیت متهمین، نوع جرم و مجازات و غیره… در دادسرا متفاوت خواهد بود و به همین دلیل دادسراهای متفاوتی مسئول رسیدگی می‌باشند. از جمله دادسرای نظامی، دادسرای رسیدگی به جرایم پزشکی دارویی و بهداشتی، دادسرای ویژه رسیدگی به جرایم کارکنان دولت، دادسرای ویژه  روحانیت، دادسرای دیوان عالی کشور، دادسرای جرایم رایانه‌ای، دادسرای ویژه اطفال، دادسرای جرایم پولی و بانکی، دادسرای فرهنگ و رسانه، دادسرای جرایم اقتصادی، دادسرای ویژه مفاسد اجتماعی، داسرای دیوان محاسبات کشور، دادسرای ویژه امور جنایی، دادسرای ویژه امور سرپرستی محجورین و صغار، دادسرای انتظامی قضات، هر کدام موظف به رسیدگی تخصصی درچارچوب صلاحیت تعیین شده می‌باشند.

قضات دادسرا

بر اساس ماده 23قانون آیین دادرسی کیفری، ریاست دادسرا بر عهده دادستان خواهد بود. در راس دادسرا دادستان قرار دارد. دادستان ممکن است که تعدادی معاون داشته باشد و همچنین در دادسرا تعدادی دادیار مشغول به کار می‌باشند که هر کدام وظایف خاصی را بر عهده دارند. از جمله دادیار انجام تحقیقات و دادیار اجرای احکام، دادیار ناظر بر زندآن‌ها و دادیار اظهار نظر و دادیار نماینده دادستان که در دادگاه به منظور دفاع از کیفر خواست، حاضر می‌شود. یکی دیگر از مقامات قضایی دادسرا، که جایگاه مهم و موثری در دادسرا دارد، بازپرس می باشد که دامنه اختیارات و وظایفی که قانون بر عهده او گذاشته است، بسیار وسیع می‌باشد. از دیگر کارکنانی که موظف به اجرای دستورات دادسرا هستند ضابطین هستندکه وظیفه انجام تحقیقات در صورت وقوع جرم و جلب قانونی افراد و تفتیش از اماکن، بر اساس حکم قضایی را دارند. ضابطین قضایی مامورین نیروی انتظامی و مامورین خاص دیگر نهادها هستند که به موجب قانون تعیین می‌شوند.

وظایف و اختیارات دادستان

دادستان به عنوان اصلی ترین رکن قضایی دادسرا، وظایف متعددی را بر عهده دارد از جمله:

– دادن تعلیمات لازم به ضابطین دادگستری برای انجام تحقیقات

– حق نظارت و ارائه تعلیمات لازم به بازپرس

– دادن دستور به دادیاران برای انجام وظایف

– رسیدگی قانونی و انجام تحقیقات مقدماتی در صورت وصول شکایت و یا مشاهده جرم

– تعیین موقت قیم برای محجوری که قیم ندارد و مورد جرم واقع شده است

– اقدامات لازم جهت حفظ آثار و ادله جرم و جلوگیری از فرار متهم در صورت مشهود بودن جرایم موضوع بندهای الف (جرایم موجب سلب حیات) ب(حبس ابد) پ(جرایم موجب مجازات قطع عضو با میزان ثلث دیه کامل) ت(جرایم موجب مجازات تعزیری درجه5 به بالا)

– تعیین امین برای اموال مجهول المالک تا زمان پیدا شدن مالک ان

– تعیین قیم و سرپرست برای محجورین که ولی قهری ندارند یا صلاحیت لازم ندارند

عمده وظایف دادستان به شرح مذکور می‌باشد.

وظایف و اختیارات بازپرس

بازپرس در کنار دادستان انجام وظیفه می‌نماید ولی دارای اختیاراتی است که از اهمیت بالای این رکن قضایی دادسرا حکایت می کند. از جمله:

– شروع تحقیقات مقدماتی توسط بازپرس در موارد ارجاع از طرف دادستان(89ق.آ.د.ک)

– انجام تحقیقات مقدماتی در مورد همه جرایم(92ق.آ.د.ک)

– انجام اقدامات تأمینی و احتیاطی در مورد حمایت از شاهد و اعلام کننده جرم و خانواده انان در برابر تهدیدات(97ق.آد.ک)

– حفظ اطلاعات فردی بزه دیده در برابر تهدیدات (101ق.آد.ک)

– صدور قرار توقف تحقیقات در صورت موافقت دادستان(104ق.آ.د.ک)

– صدور قرار تامین خواسته در صورت درخواست شاکی(102ق.آ.د.ک)

– صدور قرار نیابت قضایی(120ق.آ.د.ک)

– معاینه و تحقیق محلی(125ق.آ.د.ک.)

– دعوت و یاجلب اشخاص مطلع و شاهد در صورت ضرورت(127ق.آ.د.ک)

– تفتیش و بازرسی منازل، اماکن بسته و بازرسی اشیاء(137ق.آد.ک)

– ضبط و توقیف اموال و اشیای مرتبط با جرم(147ق.آ.د.ک)

– صدور قرار ارجاع امر به کارشناسی(155ق.آ.د.ک)

– احضار و یا جلب متهم با دلایل کافی(168ق.آد.ک)

– صدور قرار تامین به منظور جلوگیری از فرار و یا دسترسی به متهم(217ق.آد.ک)

مرجع صالح برای رسیدگی به اختلاف دادستان و بازپرس

با توجه به انچه که در قانون گفته شده است، وظایف و اختیارات دادستان در عرض یکدیگر است و هر کدام با یکدیگر انجام وظیفه می کنند و لزومی به تبعیت بازپرس از دادستان  نیست، جز در بعضی موارد که قانون احصاء کرده است:

1- مواردی که بازپرس با موافقت دادستان حق اقدام دارد:

– صدور قرار توقف تحقیقات توسط بازپرس(104ق.آد.ک)

– در صورت انتشار عکس و هویت متهم بر اساس شرایط مقرر(96ق.آ.د.ک)

– موافقت دادستان در خصوص صدور قرار عدم صلاحیت از جانب بازپرس(267ق.آ.د.ک)

2- مواردی که بازپرس مکلف به اجرای دستورات دادستان می باشد:

– حق نظارت و ارائه تعلیمات لازم(73ق.آ.د.ک)

– حضور در جریان تحقیقات و نظارت بر ان(74ق.آ.د.ک)

– درخواست اجرای برخی تحقیقات و اقدامات لازم را از بازپرس توسط دادستان(76ق.آ.د.ک)

– انجام و اصلاح وتکمیل تحقیقات توسط در مواردی که دادستان ان را کافی نداند.(266ق.آ.د.ک)

در این موارد در صورت اختلاف، بازپرس باید بر اساس دستورات دادستان عمل نماید. در غیراز موارد احصاء شده، چنانچه با یکدیگر دچار اختلاف گردیدند و در هر مورد که دادستان با عقیده بازپرس مخالف باشد و بازپرس بر عقیده خود اصرار ورزد، پرونده جهت حل اختلاف، به دادگاه صالح ارسال می گردد و بر اساس تصمیم دادگاه، تصمیم گیری خواهد شد.(269ق.آ.د.ک) در صورت اختلاف دادستان و بازپرس در مورد صلاحیت نوع جرم یا مصادیق قانونی ان حل ان با دادگاه کیفری دو می باشد که دادسرا در معیت ان انجام وظیفه می کند.(272ق.آ.د.ک)

وکیل متخصص کیفری- موسسه حقوقی معتبر

مشاوره حقوقی حضوری و یا مشاوره حقوقی آنلاین وتلفنی، لازمه پیش بردن پرونده کیفری چه در مقام شاکی و یا متهم در دادسرا می‌باشد. متقاضیان دریافت مشاوره حقوقی تلفنی می‌توانند با سامانه 129 قوه قضاییه مشاوره حقوقی تلفنی داشته باشند و در صورت نیاز به مشاوره حقوقی حضوری با وکیل پایه یک دادگستری ومتخصص در امور کیفری می‌توانند با موسسات معتبر حقوقی تماس حاصل فرمایند. موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان تحت سرپرستی جناب آقای محمدرضا مهری، با داشتن سابقه طولانی مدت، راهنما و مشاور در امور کیفری و دادسرا و همچنین در دفاع از پرونده‌های کیفری می‌باشد.

نویسنده:سید محسن میرقاسمی،کارشناس ارشد حقوق خصوصی