جرم قاچاق آثار عتیقه

بررسی ماهیت، مجازات و مرجع صالح رسیدگی به جرم قاچاق آثار عتیقه و میراث فرهنگی

یکی از مهمترین جرائم اقتصادی که هم بر اقتصاد کشور و هم بر فرهنگ اثرگذار است قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی است. همانطور که می دانید اشیاء عتیقه و قدیمی جزو میراث فرهنگی یک کشور بوده و ثروت ملی یک کشور محسوب می شود و متعلق به تمام مردم یک جامعه است. از این رو جرم قاچاق اشیاء عتیقه و میراث فرهنگی از دو جهت به یک کشور آسیب می رساند.

در طول تاریخ، آثار باستانی از سراسر جهان قربانی سرقت و قاچاق شده است. آثار باستانی که به عنوان نمادی از ثروت و موقعیت در نظر گرفته می شود، به صورت غیرقانونی از مرزها خارج و قاچاق می شوند، به صورت غیرقانونی، اغلب با استفاده از اسناد جعلی، به حراج گذاشته می شوند و به برخی از پربازدیدترین موزه های جهان یا کلکسیونرهای خصوصی فوق العاده ثروتمند فروخته می شوند و کشور را غارت می کنند.

منشاء میراث آن این دزدی و فروش غیرقانونی آثار باستانی با جنگ، استعمار و ناآرامی های داخلی تشدید می شود و به طور عمده در کشورهای آفریقا و آسیا تجربه شده است. این صنعت چنان سودآور است که قاچاق اموال فرهنگی از مهمترین فعالیت های مجرمانه بزرگ بین‌المللی را نشان می‌دهد که تنها با خرید و فروش موادمخدر و اسلحه از آن پیشی می‌گیرد.

جرم قاچاق

جرم قاچاق یا همان نهان فروشی درواقع هرگونه ورود و خروج، هر شی یا کسی که به صورت مخفیانه و بدون رعایت ضوابط و مقررات مرزی و بدون اخذ مجوزهای لازم از نهادهای ذی ربط بالاخص دولت از مرزهای کشور وارد یا خارج می شود و به شخص یا اشخاصی که مبادرت به ارتکاب جرم قاچاق می نمایند، قاچاقچی گفته می شود.

قاچاق سازمان یافته

منظور جرمی است که با برنامه ریزی و هدایت گروهی و تقسیم کار توسط یک گروه به نسبت منسجم متشکل از سه نفر یا بیشتر که برای ارتکاب جرم قاچاق، تشکیل یا پس از تشکیل، هدف آن برای ارتکاب جرم قاچاق منحرف شده است صورت می گیرد.

قاچاقچی

شخص یا اشخاصی که مبادرت به انجام قاچاق می‌کنند را قاچاقچی می‌گویند.

قاچاقچی حرفه‌ای

منظور شخصی است که بیش از 3 بار مرتکب قاچاق شود.

اشیای عتیقه و اقسام آن

هرگونه اشیاء و لوازمی که دارای ارزش تاریخی باشد و از دوران و اعصار گذاشته به جا مانده باشد، عتیقه یا میراث فرهنگی و تاریخی می گویند و اشیای عتیقه به دو دسته تقسیم می شوندکه عبارتند از؛

• دسته اول- اشیاء مربوط به دوره قبل از صفوی است که اشیای این دوره در انحصار دولت است، زیرا آثار باستانی و ثروت ملی محسوب می شوند.
• دسته دوم- اشیاء مربوط به دوره بعد از صفوی است که اشیای این دوره متعلق به دولت نیست و ممکن است صاحبان خصوصی داشته باشد و آثار هنری محسوب شود.

میراث فرهنگی

میراث فرهنگی به کلیه آثار باقی‌مانده از گذشتگان گفته می‌شود که دارای ارزش فرهنگی باشد. این آثار می‌تواند دربرگیرنده آثار ملموس (مانند بناهای باستانی) یا آثار ناملموس (مانند آداب و رسوم یک منطقه) باشد که امروزه در حفظ آن برای آیندگان می‌کوشند.

میراث فرهنگی منحصر به ‌فرد، غیرقابل جایگزین و در میان نسل‌ها از ارزش و احترام برخوردار است. چیزهای کوچک‌تر ازجمله آثار هنری و دیگر شاهکارهای فرهنگی در موزه‌ها و گالری‌های هنری گردآوری می‌شوند درحالی که برخی دیگر همچون بناهای باستانی در مجموع یک میراث فرهنگی شناخته می‌شود.

قاچاق اشیاء عتیقه و میراث فرهنگی

طبق قانون مجازات اسلامی هرگونه نقل و انتقال اشیاء عتیقه و تاریخی توسط اشخاص ممنوع می باشد و جرم محسوب می شود. بدین ترتیب اگر شخصی بدون اخذ مجوز هرگونه اشیا عتیقه و میراث فرهنگی و تاریخی کشور را به خارج از ایران انتقال دهد مرتکب جرم شده است و براساس قانون مذکور باید مجازات گردد.

همچنین طبق قانون مجازات اخلالگران نظام اقتصادی هرگونه اقدامی به قصد خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت های ملی اگرچه به خارج کردن آن نیانجامد قاچاق محسوب و کلیه اموالی که برای‌ خارج کردن از کشور در نظر گرفته شده است مال موضوع قاچاق تلقی و به سود دولت ضبط می‌گردد، پس به طورکلی خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت های ملی از کشور قاچاق محسوب می شود و مال به نفع دولت ضبط خواهد شد.

همچنین برخی کالاها به دلیل شرایط خاص و ویژه ای که دارند ورود و خروجشان ممنوع یا در انحصار دولت و افرادی که از، سوی دولت مجوز قانونی دارند، می باشد. با توجه به مطلب فوق 2 دسته کالا  قابل اشاره است؛

• کالاهایی که استعمال آن در داخل کشور جرم و ممنوع می باشد. مانند؛ الکل، مواد مخدر و…
• کالاهایی که دارای اهمیت هستند و در انحصار دولت می باشد. مانند؛ اسلحه، دارو، جنگ افزارها و…

مجازات قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی

طبق قانون مجازات اسلامی هرگاه وقوع که جرم قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی احراز شود، مرتکب به مجازات ذیل محکوم خواهدشد؛

• 1 تا 3 سال حبس،
• پرداخت جریمه معادل 2 برابر قیمت اموال قاچاق شده،
• الزام به استرداد اموال قاچاق شده.

نکته: مجازات حبس فرد مرتکب نباید از یک سال کمتر و از سه سال بیشتر باشد.

نکته قابل توجه این است که به دلیل اهمیت قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی اگر فرد اقدام به خروج کند اما موفق نشود باز هم فرد مجرم محسوب می شود.

مرجع صالح برای رسیدگی به جرم قاچاق کالا

طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز صلاحیت بررسی و رسیدگی به تمامی جرایم در زمینه قاچاق ازجمله اشیاء عتیقه و میراث فرهنگی با دادگاه  انقلاب است و طبق قانون آیین دادرسی کیفری چنانچه شخص مجرم در محل ارتکاب جرم یافت نشود، بایستی در نزدیک ترین استان پرونده فرد قاچاقچی مورد رسیدگی قرار بگیرد. طبق قانون رسیدگی به جرایم قاچاق ازجمله اشیاء عتیقه و میراث فرهنگی سازمان‌یافته و حرفه‏‌ای که مجازات آن حبس یا انفصال از خدمات دولتی باشد، در صلاحیت دادسرا و دادگاه انقلاب است.