جرم سرقت ادبی

امروز با موضوع جرم سرقت ادبی با شما هستیم.

سرقت ادبی چیست و چه مجازاتی دارد؟
حقوق مالکیت فکری و مالکیت معنوی چیست؟
قوانین مربوط به اثبات سرقت ادبی کدامند؟
مجازات سرقت ادبی چیست و آیا مشمول تخفیف در مجازات هم می‌شود؟
اگر ندانسته مرتکب سرقت ادبی شدیم چه راهی دارد؟

جهت پاسخگویی به این سوالات با ما همراه باشید.

سرقت ادبی چیست؟

انتحال، دزدیِ علمی، دستبرد فکری/ هنری، اندیشه‌دزدی یا محتوا ربایی به معنی «تخصیص دادن خلاقیت ادبی، هنری یا پژوهشی دیگری یا بخشی از آن یا متن ناشی از آن به خود، گویی که خود شخص آن را خلق کرده ‌است.» دستبرد فکری ممکن است بدون رضایت صاحب اصلی اثر یا با رضایت وی انجام شود.

وکیل دادسرای کارکنان دولت

دستبرد فکری اگر در حوزه ادبیات باشد دزدی ادبی، اگر در حوزه هنر باشد سرقت هنری و اگر در حوزه پژوهش‌های دانشگاهی انجام شود سرقت علمی نامیده می‌شود. به زبان ساده دستبرد علمی یا ادبی یعنی رونویسی کارها یا ایده‌های دیگران و انتساب آن‌ها به خود.

مقدمه

در ادبیات آموزش دانشگاهی، دستبرد فکری توسط دانشجویان، استادان، یا پژوهشگران را نادرستی آموزشی می‌دانند و متخلفان مورد انتقادات و تنبیهات آموزشی قرار می‌گیرند. در روزنامه‌نگاری، سرقت حقوق معنوی نقض اخلاق روزنامه‌نگاری شمرده می‌شود و با متخلفان معمولاً برخورد می‌شود که این برخوردها می‌تواند شامل برخوردهای انضباطی باشد. البته برخی نیز ادعا دارند که ناخودگاه آن را انجام داده‌اند. در بسیاری از مواقع دستبردهای فکری ممکن است باعث پیشرفت شاخه ای از علوم شود. اما باید از صیانت علم هم طرفداری کرد.

سرقت در پژوهش

در زمینه تحقیق و پژوهش سرقت علمی و دستبرد به افکار و اندیشه‌ها و یافته‌های دیگران یک نوع آفت پژوهشی و آسیب در تحقیق به‌ شمار می‌رود که گاه باعث رسوا شدن محقق و پژوهشگر نیز خواهد شد. به علاوه از امور کاهش دهنده ارزش پژوهش، سرقت است. چه سرقت خفیف و چه سرقت شدید.

مصادیق دزدی علمی

الف) نقل قول

اگر عین جمله‌ای را از کسی نقل می‌کنید باید حتماً در گیومه قرار دهید و مرجع هم به دنبال آن بیاید. ضمناً توجه کنید که آیا اجازه دارید جمله را نقل قول کنید یا خیر (برخی از نشریات شرایط خاصی برای نقل‌قول قائلند – نظیر نحوه ارجاع دادن یا حداکثر جملاتی یا کلماتی که می‌توانید نقل قول کنید – که می‌بایست این شرایط را دقیقاً در نظر گرفت). ولی اصولاً نقل قول در حد یکی دو جمله مشکلی ندارد.

ب) استفاده از نتایج دیگران

استفاده از نتایج اشکال نمودارها (هر چند کوچک و جزیی) باید با ارجاع کامل باشد. اگر از نتیجه منحصر به‌ فرد کسی یا گروهی استفاده می‌کنید حتماً باید ارجاع بدهید. مفاهیمی که بسیار جا افتاده‌اند (مثل قانون نیوتون) نیازی به مرجع ندارند.

پ) استفاده از جمله‌های دیگران

کپی کردن واژه‌های دیگران حتی با عوض کردن ساختار جمله، بدون رعایت اصول صحیح استنادی، باز هم دزدی علمی است. بدین معنی که مثلاً تغییر زمان فعل از معلوم به مجهول جمله را از آن شما نمی‌کند.

ت) سرقت علمی از خود

کپی کردن جملاتی از مقاله قبلی خودتان یا مقاله‌ای که جای دیگری چاپ کرده‌اید هم‌پوشانی بوده و جرم به حساب نمی‌آید ولی کار ناپسندی است. اگرچه این کار به اندازه سرقت علمی از دیگران مشکل ساز نیست اما به خصوص در نشر آثار علمی ممکن است مشکلاتی را برای نویسندگان ایجاد کند.

وکیل دادسرای کارکنان دولت

علاوه بر تکرار واژه به واژه متن، انتشار یک مقاله در دو مجله متفاوت نیز سرقت علمی به ‌شمار می‌رود. به این نوع سرقت علمی انتشار دوگانه گفته می‌شود. همچنین باید به این نکته مهم توجه شود که با انتشار یک مقاله در یک مجله، در واقع حق تألیف مقاله به مجله واگذار می‌شود؛ بنابراین با کپی کردن مطالب آن مقاله در واقع نه از کار خود بلکه از کار آن مجله کپی انجام داده‌اید.

ث) ارائه مقالات در کنفرانس و سمینارها

در ارائه مقالات: زیر هر شکل عکس و نموداری که کار مستقیم خود شما نیست باید مرجع بدهید. مراجع را می‌توانید در پایین صفحه هم بنویسد؛ ولی باید دیده شود.

ج) دزدی علمی غیرعمدی

بعضی وقت‌ها سرقت علمی واقعاً به صورت اتفاقی است. سرقت علمی اتفاقی هم جرم است (همان‌ طور که اگر شما مستقلاً اختراعی را بکنید که قبلاً ثبت شده حق استفاده تجاری از آن را ندارید و استفاده تجاری اتفاقی از آن جرم است). بنابراین بهتر است با دقت بیشتری منابع را مطالعه کنید و نت بردارید.

چ) سایه‌نویسی

سایه‌نویسی یکی از مصادیق دستبرد فکری است. در سال‌های اخیر و با افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان از یک سو و افزایش تعداد دانشگاه‌هایی که معیارهای ارزیابی آسان‌تری دارند باعث شده که شکل سازمان‌یافته‌ای از سایه‌نویسی در ایران شکل بگیرد. شاه قاسمی و اخوان (۲۰۱۵) با انجام پژوهشی نشان می‌دهند که این پدیده در ایران بسیار شایع است و تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان عملاً سایه‌نویسی را شغل خود می‌دانند.

کشف دستبردهای علمی

در سالیان اخیر تعداد موسساتی که به طراحی و تحریر پایان‌نامه و مقالات علمی می‌پردازند، با رشد تصاعدی روبرو بوده ‌است. فعالیت این موسسات در قالب شرکت‌های دانشگاهی و دفاتر خدمات دانشجویی سازمان یافته و رسمی و بهره‌گیری آنان از تکنیک‌های ویراستاری یافتن تقلب‌های علمی را در ایران دشوار ساخته ‌است.

نقطه شروع اقدامات بازدارنده در مقابل این موسسات پدید آمدن جنبش‌های دانشجویی در جهت مخالفت با تداوم فعالیت این موسسات و آگاه‌سازی عموم دانشجویان نسبت به تبعات رجوع بدین موسسات است.

شکایت از سارق ادبی

دانشگاه‌ها نیز باید با اقدامات حقوقی به مقابله با این موسسات بپردازند و آن‌ها را از حیث درج اسامی اعضای هیئت علمی و خدشه دار نمودن اعتبار دانشگاه تحت پیگرد قرار دهند. در کنار این اقدامات، بروزرسانی و تکمیل پایگاه‌های جامع علمی که حفاظت از حقوق مالکیت فکری را برای دانشجویان فراهم می‌آورد می‌تواند راهکار مناسبی در برابر اقدامات این موسسات به ‌شمار آید.

سرقت ادبی از نگاه حقوقی

در بحث حقوق مالکیت فکری و مالکیت معنوی، دارنده اثر، حق برخورداری از مزایای مادی و معنوی اثر را دارد. چرا که حتی به فرض عدم انتفاع (استفاده)  مادی، آثار ادبی و یا نگارشی، می‌تواند رزومه و سابقه قابل قبول فرد تلقی شود و از این رهگذر به شهرت و یا موقعیت خاصی دست یابد.

سرقت ادبی، در قانون مطبوعات، به عنوان قانون خاص، قابل تعقیب کیفری و بر اساس قانون مجازات اسلامی، قابل مجازات است.

مستندات قانونی سرقت ادبی در ایران

همانطور که پیشتر نیز به ان اشاره رفت، قانون حمایت از حقوق مولفین و مصنفین، قانون مطبوعات و قانون مجازات اسلامی، از جمله قوانین قابل استناد در تعقیب مرتکب سرقت ادبی به شمار می رود.

با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران، تاکنون به کنوانسیون برن، نپیوسته، حمایت از حقوقی مادی و معنوی آثار ادبی و هنری که در خارج از کشور منتشر شده است و یا آثاری که قبلا در ایران منتشر شده است، امکان‌پذیر نیست. فقط آثاری مورد حمایت قانون‌گذار ایران است که برای اولین بار در ایران منتشر شده است.

وکیل فرهنگ و رسانه

بنابراین، استناد به سرقت ادبی در آثاری که قبلا منتشر شده است، منطبق بر قانون ایران نیست. بر اساس ماده ۴ قانون حمایت حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان، واگذاری حقوق معنوی هیچ اثری، قابل واگذاری به غیر نیست.

صاحب هیچ اثری نمی‌تواند حق مالکیت معنوی اثر خود را با دریافت وجه یا بدون دریافت وجه به شخص دیگری منتقل نماید. چرا که در صورت حذف نام صاحب اثر، از اثر خلق شده، سرقت ادبی محقق شده و قابل تعقیب کیفری در ایران است.

وکیل دادسرای فرهنگ و رسانه

در حقوق انگلستان که از حقوق کامن لا پیروی می کند، سرقت یا دستبرد فکری که در حوزه ادبیات باشد، سرقت ادبی، در حوزه علم، سرقت علمی و در حوزه هنر، سرقت هنری محسوب شده و قابل پیگیری قضایی است.

مرجع شکایت در جرم سرقت ادبی

دادسرای فرهنگ و رسانه در تهران، عهده دار کشف، تعقیب و تحقیق درباره جرم سرقت ادبی است. مدعی‌العموم یا دادستان، امکان ورود به جرم سرقت ادبی بدون شکایت شاکی خصوصی یا مدعی خصوصی را ندارد.

وکیل پرونده سرقت تهران

هر چند جرم سرقت از جرایم عمومی است و قابل تعقیب بدون شکایت شاکی است، اما در این خصوص شکایت شاکی، از اهمیت برخوردار است چون امکان نظارت دادستان بر همه نوشته ها عملا وجود ندارد اما با شکایت شاکی یا مدعی خصوصی، موضوع در تهران قابل پیگیری در دادسرای فرهنگ و رسانه است و در شهرستان‌ها نیز، دادسرای عمومی شهرستان محل وقوع جرم و یا دادگاه عمومی بخش، در صورت ارتکاب جرم، صالح به رسیدگی درباره جرم سرقت ادبی می‌باشند.

مدارک لازم جهت طرح شکایت سرقت ادبی

• مدرک شناسایی که ترجیحا باید کارت ملی شاکی باشد.
• مشخصات اثری که مدعی سرقت علمی آن هستند.
• مدرکی که ثابت کننده ارتکاب سرقت ادبی از سوی مشتکی عنه باشد.
• وکالتنامه وکیل دادگستری اگر شکایت از سوی وکیل طرح شده باشد.

وکیل متخصص در پرونده سرقت ادبی کیست؟

وکیل پایه یک دادگستری که تجربه و مطالعه کافی در حوزه فرهنگ و هنر و رسانه دارد، می‌تواند مشاوره حقوقی مناسب درباره اثبات و یا دفاع از اتهام سرقت ادبی را داشته باشد.

تشخیص و انطباق موضوع جرم با قوانین موضوعه و تشخیص مرجع صالح جهت رسیدگی به جرم سرقت ادبی، می‌تواند موضوع مشاوره حقوقی با وکیل دادگستری باشد.

نمونه شکایت از بانک

موسسه حقوقی بین‌المللی مهر پارسیان با بهره‌گیری از توان وکیل پایه یک دادگستری و متخصص در جرم سرقت ادبی، امکان طرح پرونده سرقت ادبی در دادسرای فرهنگ و رسانه و یا دفاع از اتهام مطروحه در دادسرای فرهنگ و رسانه را دارد. جهت دریافت مشاوره حضوری حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری می توانید با موسسه تماس بگیرید.