جرم قاچاق دارو

با بررسی ماهیت جرم قاچاق دارو، مجازات و مرجع صالح به رسیدگی همراه شما هستیم.

در دسته بندی جرائم قاچاق یکی از انواع این جرائم که بنا به ارتباطی که با جان آحاد مردم دارد و از آن پس از جرائم قاچاق موادمخدر و تسلیحات نظامی تحت عنوان وحشتناک‌ترین نوع قاچاق یاد می شود، جرم قاچاق دارو است. زیراکه آسیب حاصل از ارتکاب این جرم فقط آثار مالی به همراه ندارد، بلکه با سلامتی انسان ها نیز سرکار دارد، پیامدهای خسارت بار قاچاق دارو فراتر از ابعاد اقتصادی، حیات و سلامت شهروندان را نیز تهدید می کند. زیرا ورود داروهای تقلّبی و غیرمجاز به بازارهای رسمی دارویی کشور، بستر مساعدی را برای آسیب به شهروندان فراهم می کنند، پدیده قاچاق دارو در ایران دوسویه است یعنی هم از داخل به خارج و هم از خارج به داخل ایران انجام می شود. منظوراز قاچاق دارو، هرنوع صادرات و واردات دارو و عرضه آن بدون کسب مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

جرم قاچاق دارو

هر شخصی که اقدام به واردات یا صادرات دارو، مکمل ها، ملزومات و تجهیزات پزشکی و قطعات آن ها و یا مواداولیه کلیه اقلام مذکور بدون انجام تشریفات قانونی نماید و یا مبادرت به ساخت کالا‌های مذکور بدون رعایت تشریفات یا مقررات مربوط نماید، به مجازات کالا‌های قاچاق محکوم می‌شود و شامل اقدام به واردات، صادرات و یا تولید جهت انجام تحقیقات علمی و مصارف آزمایشگاهی دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی، آموزشی و یا پژوهشی با أخذ مجوز‌های لازم از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در حدود متعارف آن و نیز شامل مصارف شخصی و غیرتجاری در حدود متعارف آن نمی‌شودکه این مجازات مانع از پرداخت دیه و خسارت‌‌های وارده نیست.

قاچاق سازمان یافته

منظور جرمی است که با برنامه ریزی و هدایت گروهی و تقسیم کار توسط یک گروه به نسبت منسجم متشکل از سه نفر یا بیشتر که برای ارتکاب جرم قاچاق، تشکیل یا پس از تشکیل، هدف آن برای ارتکاب جرم قاچاق منحرف شده است صورت می گیرد.

قاچاقچی حرفه‌ای

منظور شخصی است که بیش از3 بار مرتکب قاچاق شود.

دارو

معنی لغوی دارو، هر چیزی که با آن دردی را درمان یا ماده ای که قطع بیماری کند و وفق ضوابط دارویی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دارو به فرآورده ای اطلاق شده که برای پیش گیری، تشخیص و درمان بیماری ها و یا اصلاح حالت های فیزیولوژیک به کار می رود و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطابق مقررات و ضوابط قانونی، مصرف آن را در کشور مجاز دانسته است.

به طورکلی داروها به دو دسته داروهای عمومی یا ژنریک و داروهای تجاری و اختصاصی یا برند تقسیم می شوند؛

داروی عمومی، ممکن است توسط هرتولیدکننده ای، تولید و عرضه شود، اما داروهای برند، مختص یک تولیدکننده خاص هستند و منظوراز داروی ژنریک، دارویی است که با نام شیمیایی یا عمومی(غیراختصاصی)یا توسط وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی تأیید می گردد.

داروی اختصاصی، شامل داروهایی که به طور ساده و یا از اختلاط یا ترکیب چند دارو در نتیجه ابداع شخص یا شخص حقوقی معینی به دست آمده و با فرمول، اسم ثابت و علامت صنعتی مخصوصی به نام ابداع کننده در کشور ایران و یا کشورهای خارجی به ثبت رسیده باشد.

داروی تقلبی

این اصطلاح درمقابل عبارت داروی اصلی به کار می رود، همچنین اصطلاحات دیگری چون داروی جعلی یا تحریف شده و یا داروی غیراستاندارد نیز به کاررفته است، منظوراز داروی تقلبی، دارویی است که به عمد و متقلبانه در موردخصوصیات یا منبع اش برچسب دار شود. تقلب می تواند درمورد هر دو محصول عمومی و تجاری به کاربرده شود و محصول تقلبی می تواند شامل محصول با عناصر درست یا عناصر نادرست، بدون عناصر مؤثر، با عناصر مؤثر غیرکافی یا با بسته بندی جعلی باشد.

به طورکلی یک محصول پزشکی را زمانی می توان تقلبی نامیدکه توصیف نادرستی درمورد ویژگی ها ویا منبع آن وجود دارد. درمورد ویژگی های این موضوع شامل محصول، ظرف محصول یا بسته بندی دیگر یا اطلاعات برچسب می شود، نقض یا انکار حق انحصاری اختراع نباید با محصول های پزشکی تقلبی اشتباه شود، محصول های پزشکی(عمومی یا تجاری) که اجازه بازاریابی در یک کشورمعین را ندارند، ولی این اجازه برای کشورهای دیگر وجود دارد، تقلبی محسوب نمی شوند.

داروی غیراستاندارد

درکنار داروی تقلبی، اصطلاح داروی غیراستاندارد نیز به کار می رود، داروهای غیراستاندارد محصول هایی هستند که در عناصر و ترکیب آن مشخصه های صحیح علمی رعایت نشد است و درنتیجه برای بیماران غیرمؤثر و اغلب خطرناک اند. محصول غیراستاندارد نتیجه غفلت، خطای انسانی، منابع ناکافی مالی یا انسانی یا تقلب است و بایستی داروهای تقلبی هم بخشی از مفهوم وسیع داروهای غیر استاندارد دانست. ولی تفاوت آن با داروی غیراستاندارد این است که از روی عمد و به نحو متقلبانه در مورد ویژگی ها و منبع آن برچسب دریافت کرده، درحالی که داروی غیراستاندارد مبتنی بر قصور یا نتیجه پس رفت یا آسیب در زنجیره تولید و توزیع است.

داروی قاچاق

هر شخص که اقدام به واردات یا صادرات دارو، مکمل ها، ملزومات و تجهیزات پزشکی و قطعات آن ها و یا مواداولیه کلیه اقلام مذکور بدون انجام تشریفات قانونی نماید و یا مبادرت به ساخت کالا‌های مذکور بدون رعایت تشریفات یا مقررات مربوط نماید، به مجازات کالا‌های قاچاق محکوم می‌شود و شامل اقدام به واردات، صادرات و یا تولید جهت انجام تحقیقات علمی و مصارف آزمایشگاهی دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی، آموزشی و یا پژوهشی با أخذ مجوز‌های لازم از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در حدود متعارف آن و نیز شامل مصارف شخصی و غیرتجاری در حدود متعارف آن نمی‌شود،که این مجازات مانع از پرداخت دیه و خسارت‌‌های وارده نیست.

به طورکلی منظوراز داروی قاچاق، هرگونه مواد و فرآورده‌های دارویی اعم از داروها و فرآورده‌های تقویتی، تحریک‌کننده، ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی و دارویی و فرآورده‌های زیستی نظیر سرم و واکسن و فرآورده آزمایشگاهی و موادغذایی اطفال(شیرخشک و غیره) و هر نوع دارو و مواداولیه دارویی و بسته‌بندی دارویی و هر نوع مواد و ملزومات مصرفی و تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و یا مواد اولیه آن ها مشمول مجازات قاچاق کالاهای ممنوع خواهندشد، است.

علل افزایش جرایم مربوط به قاچاق دارو

به نظر مهم‌ترین عللی که سبب افزایش جرایم مربوط به قاچاق دارو شده است به شرح ذیل عبارتنداز؛

• پایین آمدن قیمت دارو در کشور به واسطه پرداخت ارزدولتی.
• گردشگری سلامت و جاذبه آن، به ویژه در شهرهای بزرگی چون تهران، مشهد و… و هم چنین در شهرهای مرزی نیز علتی دیگر برای افزایش جرم قاچاق دارو است.
• تک‌نرخی نبودن ارز دارو، دلیل اصلی قاچاق معکوس و افزایش جرایم مربوط به قاچاق دارو می‌باشد.

اقسام جرم قاچاق دارو

انواع قاچاق درحوزه دارویی کشور پیرامون موارد ذیل یعنی دارو و فرآورده های دارویی و ملزومات پزشکی رخ می دهدکه عبارتنداز؛

• قاچاق داروها و فرآورده‌های تقویتی،
• قاچاق مواد و فرآورده‌های دارویی،
• قاچاق مواد اولیه دارویی و بسته‌بندی دارویی،
• قاچاق فرآورده‌های زیستی(بیولوژیک)،
• قاچاق مکمل‌های غذایی و دارویی،
• قاچاق ویتامین‌ها،
• قاچاق مکمل‌ها و فرآورده‌های زیستی نظیر سرم و واکسن،
• قاچاق فرآورده آزمایشگاهی،
• قاچاق موادغذایی اطفال(شیرخشک و غیره)،
• ملزومات مصرفی و تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و یا مواد اولیه آن ها.

مجازات جرم قاچاق دارو

هرکس مرتکب قاچاق کالای ممنوع گردد یا کالای ممنوع قاچاق را نگهداری یا حمل نماید یا بفروشد، علاوه بر ضبط کالا به شرح زیر و مواد(۲۳)و(۲۴)مجازات می‌شود:

• در صورتی که ارزش کالا تا 10 میلیون ریال باشد، به جزای نقدی معادل 2تا 3 برابر ارزش داروی قاچاق،
• در صورتی که ارزش کالا از 10 میلیون تا 100 میلیون ریال باشد، به جزای نقدی معادل سه تا پنج برابر ارزش داروی قاچاق،
• در صورتی که ارزش کالا از 100 میلیون تا 1 میلیارد ریال باشد، به بیش از6 ماه تا 2 سال حبس و به جزای نقدی معادل5تا 7برابر ارزش داروی قاچاق،
• در صورتی که ارزش کالا بیش از 1 میلیارد ریال باشد، به 2 سال تا 5 سال حبس و به جزای نقدی معادل 7 تا 10 برابر ارزش داروی قاچاق.

نکته: وجوه حاصل از قاچاق دارو، ‌ضبط می‌شود.

نکته: وسیله نقلیه مورد استفاده، متعلق به شخص مرتکب قاچاق باشد.

نکته: محل نگهداری کالای قاچاق ممنوع درصورتی که متعلق به مرتکب بوده و یا توسط مالک به عمد جهت نگهداری کالای قاچاق در اختیار دیگری قرار گرفته باشد و ارزش کالا بیش از1 میلیارد ریال باشد، مصادره می‌گردد، مشروط به اینکه ارزش ملک از 5 برابر ارزش کالای قاچاق نگهداری شده بیشتر نباشد، که دراین صورت ملک به مقدار نسبت 5 برابر قیمت کالای قاچاق نگهداری شده به قیمت اصل ملک،‌ مورد مصادره قرار می‌گیرد و چنانچه ارزش کالا کمتر از مبلغ مذکور باشد و حداقل 2 بار به این منظور استفاده شود و محکومیت قطعی یابد در مرتبه سوم ارتکاب، به کیفیت مذکور مصادره می‌گردد. درصورتی که مرتکب بدون اطلاع ملاک از آن محل استفاده کند، از3تا5 برابر ارزش کالای قاچاق نگهداری شده به جزای نقدی وی افزوده می‌شود.

مجازات شروع به جرم قاچاق دارو

مجازات شروع به جرم قاچاق دارو، ضمن ضبط دارو یا داروها حسب مورد حداقل مجازات مقرر، درقانون قاچاق کالا و ارز لحاظ می شود.

مجازات نگهداری‌، عرضه‌ یا فروش‌ داروی قاچاق‌ توسط واحد‌های صنفی

طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، نگهداری‌، عرضه‌ یا فروش‌ داروی قاچاق‌ حسب مورد توسط واحد‌های صنفی تخلف محسوب و مرتکب علاوه بر ضبط کالا به شرح ذیل جریمه می‌شود؛

• الف‌)مرتبه‌ اول-جریمه‌ نقدی‌ معادل‌2 برابر ارزش کالا یا بهای ریالی ارز قاچاق،
• ب‌)مرتبه‌ دوم-جریمه‌ نقدی‌ معادل‌4 برابر ارزش کالا یا بهای ریالی ارز قاچاق،
• ج‌ )مرتبه‌ سوم-جریمه‌ نقدی‌ معادل‌6 ‌برابر ارزش کالا یا بهای ریالی ارز قاچاق و نصب‌ پارچه‌ یا تابلو بر سر در محل‌ کسب‌ به‌عنوان‌ متخلف ‌صنفی‌ و تعطیل‌ محل‌ کسب‌ به‌ مدت‌6 ‌ماه‌.

مجازات جرم قاچاق داروی سازمان یافته

اگر قاچاق دارو به نحو سازمان یافته ارتکاب یابد، مرتکب علاوه بر جزای نقدی به شرح ذیل محکوم به حبس می‌شودکه عبارتنداز؛

الف-درصورتی که ارزش کالا تا10میلیون ریال باشد، به جزای نقدی معادل 2 تا 3 برابر ارزش دارو یا داروهای قاچاق به اضافه 91 روز تا 6 ماه حبس محکوم خواهدشد.

ب-درصورتی که ارزش کالا از10میلیون ریال تا100میلیون ريال باشد، به جزای نقدی معادل 4 تا 5 برابر ارزش دارو یا داروهای قاچاق به اضافه به بیش از6 ماه تا 2 سال حبس محکوم خواهدشد.

پ-درصورتی که ارزش کالا بیش از1میلیارد ریال باشد، به جزای نقدی معادل7تا10برابر ارزش دارو یا داروهای قاچاق به اضافه حداکثر مجازات حبس5 محکوم خواهدشد.

ت-درصورتی که ارزش کالا بیش از1میلیارد ریال باشد، به جزای نقدی معادل7 تا10برابر ارزش دارو یا داروهای قاچاق به اضافه حداکثر مجازات حبس5 محکوم خواهدشد.

نکته: کسانی که در ارتکاب جرائم این ماده نقش سازماندهی، هدایت و یا سردستگی گروه سازمان یافته را برعهده دارند، حسب مورد به حداکثر مجازات‌‌های مقرر در بند‌های(الف) و (ب) محکوم می‌شوند.

مجازات قاچاقی حرفه ای دارو

طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مجازات کسانی که قاچاقچی حرفه ای محسوب می‌شوند، علاوه بر ضبط دارو یا داروهای قاچاق، به حداکثر جزای نقدی و تا 74 ضربه شلاق تعزیری و مجازات‌‌های حبس به شرح ذیل محکوم می‌شوند؛

الف-91 روز تا 6 ماه حبس برای داروی با ارزش تا 1 میلیاردریال،

ب-بیش از 6 ماه تا 2 سال برای داروی با ارزش بیش از 1 میلیاردریال.

مرجع صالح برای رسیدگی به جرم قاچاق دارو

1. طبق قانون آیین دادرسی کیفری صلاحیت بررسی و رسیدگی به تمامی جرایم درزمینه قاچاق دارو با دادگاه انقلاب است، البته لازم به ذکر است که چنانچه شخص مجرم در محل ارتکاب جرم یافت نشود، بایستی در نزدیک ترین استان پرونده فرد قاچاقچی مورد رسیدگی قرار گیرد. طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، رسیدگی به جرایم قاچاق داروی سازمان‌یافته و حرفه‏‌ای، قاچاق داروهای ممنوع و قاچاق دارو که مجازات آن حبس یا انفصال از خدمات دولتی باشد، در صلاحیت دادسرا و دادگاه انقلاب است.
2. البته یکی دیگر از مراکز که در حوزه جرم قاچاق دارو فعالیت می کند، سازمان تعزیرات حکومتی می باشدکه حدود صلاحیت آن را قانون مشخص نموده است، و به جز مواردی که در صلاحیت دادگاه انقلاب است،‌ سایر پرونده‏‌های قاچاق دارو، تخلف محسوب می‌شود و رسیدگی به آن در صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی است.

محرومیت های پیش بینی شده در قانون به عنوان مجازات تکمیلی

مرجع رسیدگی کننده ذی صلاح حسب مورد می تواند باتوجه به شرایط ذیل، علاوه بر مجازات های مقرر در قانون، مرتکب جرم را به یک یا چند مورد مرتبط از محرومیت های پیش بینی شده در قانون، به عنوان مجازات تکمیلی محکوم بنماید؛

• نحوه ارتکاب جرم،
• دفعات ارتکاب جرم،
• شخصیت مرتکب.

مجازات های تکمیلی مرتکب جرم قاچاق دارو

الف-تعلیق موقت یا ابطال دائم؛

• پروانه کسب، تأسیس، بهره برداری یا حق العمل کاری،
• پروانه حمل و نقل.

ب-تعطیل موقت یا دائم محل فعالیت،

پ-محرومیت از اشتغال به حرفه یا حرف خاص از 1 تا 5 سال،

ت-محرومیت از تأسیس شرکت و یا عضویت در هیأت مدیره و مدیرعاملی اشخاص حقوقی از 1 تا 5 سال،

ث-ممنوعیت خروج از کشور 1 تا 5 سال.