قانون قیمومیت صغیر

برخی از اشخاص به لحاظ وضعیتی که دارند ممکن است سرپرست نداشته باشند، قانونگذار برای حمایت از این اشخاص برای آنها قیم تعیین می‌نماید یکی از اشخاصی که برای آنها قیم تعیین می‌شود کودکان هستند که در این مقاله به بررسی قانون قیمومیت صغیر (کودکان) خواهیم پرداخت.

انواع قیمومیت

بر اساس ماده‌ی 2181 قانون مدنی برای اشخاص زیر قَیِم تعیین می‌گردد:
الف) برای مجانین (دیوانه) و اشخاص غیر رشیدی (سفیه شخصی است که توانایی عقلی برای اداره اموال خود را نداشته باشد) که جنون یا عدم رشد آن‌ها متصل به زمان کودکی بوده اما ولی خاص (پدر، جدپدری یا وصی) نداشته باشند.
ب) برای کودکانی که ولی خاص (پدر، جد پدری یا وصی) ندارند.
پ) برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آن‌ها متصل به زمان کودکی نباشد، یعنی بعد از اینکه بالغ شدند مبتلا به جنون یا عدم رشد شده‌اند.

در این مقاله، به بررسی قانون قیمومیت صغیر می‌پردازیم.

دادسرای خانواده تهران

در مقایسه با حضانت، قیمومیت مسئولیت کمتری بردوش دارد، چرا که قیم بیشتر بر امور مالی اشخاص نظارت دارد. لذا قیمومیت و حضانت معنای یکسانی ندارند. در اصل قیمومیت به معنی سرپرستی است. شایستگی و صلاحیت قیم از هر چیز مهمتر است.

حضانت در اصل با سرپرستی عاطفی گره خورده است. به عبارتی، حق رسیدگی به فرزند را حضانت می‌گویند. واژه‌ی حضانت فقط برای سرپرستی والدین بر فرزندان اطلاق می‌شود، به همین خاطر اصولاً حق حضانت با مادر است و اولویت دادگاه این می‌باشد که حضانت را به عهده‌ی مادر بگذارد. اما قیمومیت به معنای اجازه‌ی دخل و تصرف در اموال طفل صغیر (کودک) است که در چنین شرایطی این حق در اختیار پدر یا جد پدری می‌باشد.

در واقع بر اساس قانون قیمومیت صغیر، قیم تا زمان بلوغ فرزند، از اموال وی نگهداری به عمل می‌آورد، دخالت قیم در اموال غیر منقول (اموالی که نتوان آن‌ها را جابجا کرد یا انتقال داد مثل خانه یا زمین) تنها با مجوز دادستان امکان‌پذیر است، اما در مورد اموال منقول (اموالی که می‌توان آنها را جابجا و انتقال نمود مثل ماشین) تا زمان بلوغ فرزند اجازه رسیدگی و مداخله دارد.

محجور

محجور به شخصی گفته می‌شود که نمی‌تواند امور خود را به طور مستقل و بدون دخالت دیگری اداره کند.
محجور انواعی دارد که در این مقاله مقصود ما دسته‌ی اول آن یعنی صغیران است. صغیر کسی است که هنوز به سن بلوغ شرعی نرسیده است و به همین دلیل قادر به تشخیص امور خود نیست. لذا نیاز به قیم دارد.

توجه داشته باشید منظور از اختیار در امور مالی، اختیار تام نیست، بلکه برای قیم نیز قوانینی وضع شده است.

فعالیت‌های ممنوع برای قیم که تنها با مجوز دادستان میسر است

• فروش یا رهن اموال غیر منقول (اموالی که نمی‌توان آنها را جابجا یا انتقال نمود مثل زمین و خانه)
• صلح
• وام گرفتن
• برخی معاملات

کارهایی که برای قیم ممنوع است

• بخشیدن اموال صغیر
• وقف کردن اموال صغیر
• وصیت بر اموال صغیر
• و…

مطابق قانون قیمومیت صغیر، قیم موظف است در ابتدای این وظیفه، از تمامی اموال شخص محجور صورت برداری کند و نسخه‌ای از آن را امضا نماید و به دادستان محل سکونت شخص محجور ارسال کند. دادستان نیز نماینده‌ای را تعیین و مامور بررسی اموال ارائه شده توسط قیم میکند.
همچنین دادستان می‌تواند افرادی را به عنوان ناظر بر عملکرد قیم تعیین کند.

درصورتی که ناظر یا ناظرین بر قیم تشخیص دهند وی به اموال شخص محجور ضرر زده یا از وظایف خود سرپیچی کرده است، شخص قیم مسئول ضرر و زیان محجور خواهد بود.

قواعد تعیین و انتخاب قیم

• عاقل، بالغ و آگاه باشد
• معتمد باشد
• سابقه وی عاری از هرگونه سرقت، اختلاس، کلاهبرداری، خیانت در امانت، سرقت، فساد اخلاقی و… باشد
• نزدیکان قیم بر سر صغیر دعوا نداشته باشند
• خود تحت ولایت (سرپرستی) شخص دیگری نباشد
• برای شخص مسلمان، قیم مسلمان انتخاب شود

در نظر داشته باشید اقوام و خویشاوندان اگر صلاحیت داشته باشند قطعا در اولویت قرار دارند.

همچنین قیم می‌تواند تقاضای اجرت و حقوق کند، که در صورت تایید دادستان میزانی مطابق با عرف برای وی در نظر گرفته می‌شود و قیم می‌تواند از اموال شخص تحت قیمومیت خود آن را بردارد. اما باید در نظر داشت که برای اجرت قیم میزان درآمد و وضعیت محل زندگی شخص محجور، میزان کیفیت و کار قیم بسیار تاثیرگذار خواهند بود.

در مورد قیمومیت فرزند نامشروع باید گفت همچون دیگر فرزندان، تحت قیمومیت پدر و مادر عرفی خود هستند. مادر با کمک اقدامات دولتی می‌تواند قیمومیت کودک خود را به دست آورد.

توجه داشته باشید مطابق قانون قیمومیت صغیر، برای این که زن بتواند قیم شود، کسب اجازه ی شوهر ضروریست.

وکیل آنلاین پرونده حجر

اگر زن مجردی حتی مادر مولی علیه (کودک، کسی که برای وی سرپرست تعیین شده است) که عنوان قیم تعیین شده است باید مراتب را ظرف یک ماه از تاریخ انعقاد عقد به دادستان حوزه ی اقامت خود یا نماینده‌ی ولی اطلاع دهد.

در این صورت مقامات مذکور می‌توانند با رعایت وضعیت جدید آن زن، تقاضای قیم جدید و یا ضمیمه نمودن ناظر به وی کنند.
بنابراین دادگاه این اختیار را دارد که زن را بدون ضمیمه نمودن ناظر در سمت خود ابقا کند.
به عبارتی، اگر مادری می‌خواهد اداره اموال فرزندش را بر عهده بگیرد باید با ارائه مدارک فوت پدر کودک و نوشتن تقاضا در یک برگ معمولی به اداره سرپرستی مراجعه کند. باید در نامه ذکر شود که پدر کودک طبق مدارک موجود فوت کرده است و ضمن آن آمادگی خود را برای قیمومت طفل اعلام کند.

دادستان پس از بررسی، مادر را به عنوان قیم اعلام می‌کند و بعد از آن، او می‌تواند در امور مالی فرزند خود در راستای مصلحت و منافع کودک دخالت کند.

در آخر توجه داشته باشید که دخالت قیم در امور مالی صغیر دخالتی بدون محدودیت نیست، حتما باید بر اساس مصلحت کودک انجام بگیرد. در غیر این‌صورت قیم باید پاسخگوی ضررهایی که منافع کودک متحمل شده است باشد.