قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری

با بررسی موضوع قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری همراهتان هستیم.

قرارداد ساخت، بهره‌برداری و واگذاری (B.O.T) به‌ منظور آزادسازی اقتصادی، جذب سرمایه‌های خارجی و دسترسی به فناوری پیشرفته و نوآورانه مورد استفاده است. قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری برای مشارکت بخش خصوصی در توسعه‌ی پروژه‌های زیربنایی در سطح جهان بکار می­رود.

این نوع قرارداد در دسته­بندی قراردادهای مشارکت بخش عمومی و خصوصی نیز قرار می‌گیرد. اصطلاح (B.O.T) در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی رایج شد. دولت وقتِ ترکیه اعطای امتیاز چند نیروگاه را به مناقصه گذاشت. درقرارداد ساخت، بهره­ برداری و واگذاری یک شرکت مشخص، فرایند ساخت و بهره‌برداری پروژه‌ای را در‌مدت مشخص به‌عهده می‌گیرد و پس از گذشت آن مدت و کسب درآمد لازم، طرح را به کارفرما منتقل می­کند.

قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری (B.O.T) چیست؟

به قراردادهای ساخت، بهره برداری، انتقال و واگذاری گفته می‌شود. در این نوع از قراردادها شرکت و یا مجموعه ای از شرکت‌‌ها پس از اخذ امتیاز، پروژه‌‌های سنگین مالی را اجرا خواهند کرد.اینگونه شرکت‌‌ها پس از طی شدن بازه زمانی محدودی از پروژه‌‌های مذکور نفع خواهند برد و سپس پروژه را به طوری که امکان فعالیت کامل بر روی آن وجود داشته باشد به صورت بلاعوض آن را به طرف دیگر واگذار می‌کنند،که اغلب طرف دیگر دولت و یا شرکت‌‌های خصوصی وابسته به دولت است.آنچه گفته شد یک تعریف کلی و کامل از قراردادهای بی او تی (BOT) است.

هدف قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری (B.O.T)

در این قرارداد اصل بر این است که بخش دولتی قادر نیست یا تمایل ندارد منابع مالی لازم را به‌منظوراجرای یک طرح اقتصادی یا پروژه‌ی زیربنایی تأمین کند. این قرارداد به دولت‌ها این امکان را می‌دهد که بتوانند منابع کلی و توانایی‌های بخش خصوصیِ داخلی و خارجی را به‌سوی اجرای پروژه‌های زیربنایی سوق دهند.

در ایران نیز قوانینی همچون قانون «تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی»، قراردادهای ساخت، بهره­ برداری و واگذاری را حمایت کرده است و بستر حقوقی لازم را برای بهره‌مندی از این قراردادها فراهم ساخته است. وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی و وزارت نفت از جمله وزارتخانه‌هایی هستند که بهره‌برداری از این قراردادها را به‌طور جدی در دستور کار خود قرار داده‌اند و قراردادهایی نیز بر این اساس منعقد کرده‌اند.

ویژگی های قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری (B.O.T)

• امتیاز ساخت یک پروژه‌ی اقتصادی ازسوی دولت به کنسرسیوم اعطا می‌شود.
• امتیاز بهره‌برداری از پروژه‌های اقتصادیِ ساخته‌شده، ازسوی دولت برای مدت معینی به کنسرسیوم واگذار می‌شود.
• کنسرسیوم مسئول تامین مالیپروژه است.
• کنسرسیوم مسئول طراحی، تأمین کالاها، ماشین‌آلات و مواد لازم برای ساخت و راه‌اندازی پروژه است.
• مسئولیت بهره‌برداری از پروژه درمدت مقرر به‌عهده‌ی کنسرسیوم است.
• کنسرسیوم از راه فروش کالا و خدماتحاصله از بهره‌برداری پروژه، اصل سرمایه، بهره‌های متعلقه و سود خود را بازیافت می‌کند.
• پس از سپری‌شدن مدت مقرر برای بهره‌برداری، پروژه به‌طور رایگان به دولت منتقل می‌شود.
• کنسرسیوم موظف است درطول بهره‌برداری و تا زمان تحویل، پروژه را قابل‌استفاده نگه‌ دارد. درصورت لزوم، کنسرسیوم باید تعمیرات یا اصلاحات لازم را به‌هزینه‌ی خود انجام دهد؛ به‌نحوی‌که پروژه در زمان تحویل از نظر فنی، سالم و قابل‌ بهره برداری باشد.

انواع قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری (B.O.T)

قرارداد ساخت، بهره­ برداری و واگذاری(B.O.T)در بخش‌‌های مختلف و پروژه‌‌های زیر بنایی زیادی کاربرد دارند. برخی از پروژه‌‌هایی که از طریق این نوع قراردادها پیش رفته اند،عبارتند از؛

• قرارداد احداث خطوط راه آهن
• قرارداد احداث بزرگراه‌‌ها
• قرارداد احداث فرودگاه‌‌ها
• قرارداد احداث سدها
• قرارداد احداث اسکله‌‌ها
• قراردادهای مجتمع‌‌های پتروشیمی
• و سایر پروژهای عظیم

پیش‌نیازهای قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری (B.O.T)

• پروژه‌ی تعریف‌شده باید توجیه اقتصادی داشته باشد؛ بدین صورت که نیاز کاربردی و محسوس آن در کشور حس شود.
• همت وعزم کافی دولت و بخش عمومی برای امضای قرارداد و صدور مجوزهای لازم و نیز تضمین امنیت سرمایه گذاری در این پروژه.
• وجود سرمایه گذاران و حامیان مالی است که ریسک‌ پروژه را تا مرحله‌ی بهره‌برداری برعهده بگیرند.

قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری (B.O.T) قانون تشویق و حمایت سرمایه‌ گذاری خارجی

قانونگذار به موجب در بند ب ماده 3 از سرمایه گذاری خارجی حمایت می‌کند و سرمایه گذاری خارجی در تمامی ‌بخش‌‌ها را به نحوی که به صورت مشارکت مدنی، بیع متقابل و ساخت، بهره برداری و واگذاری باشد.به نحوی که، کلیه سرمایه و منافع از طرح اقتصادی سرمایه گذار تامین شود و برای تامین آن نیازی به تضمین بانک‌‌ها، دولت و شرکت‌‌های دولتی نباشد به منظور تضمین سودآوری برای سرمایه گذاری‌‌ترغیب و تشویق می‌نماید.بر اساس قانون اگر در سرمایه خارجی موضوع روش‌‌های ساخت، بهره برداری و انتقال،سود خارجی و سود مترتب آن از بین نرفته باشد، اعمال حق مالکیت نسبت به سهم سرمایه برجا مانده در بنگاه اقتصادی سرمایه پذیر به وسیله سرمایه گذار خارجی امکان پذیر خواهد بود.

فرم‌‌ها و اصطلاحات کاربردی در قرارداد ساخت، بهره برداری و واگذاری (B.O.T)

در قرارداد ساخت، بهره­ برداری و واگذاری(B.O.T) از فرم‌‌ها و اصطلاحات متعددی استفاده می‌شود. از جمله این اصطلاحات می­توان به موارد ذیل اشاره داشت؛

1. فرم Effective date زمانی است که مذاکرات اولیه قرارداد تا جایی پیش رفته باشد که با پاراف در بین طرفین قرارداد انجام شود. در واقع این مرحله به معنای نفوذ قرارداد شناخته می‌شود.
2. Closing dateمرحله بعدی است که در زمانی استفاده می‌شود که پروژه به قطعیت رسیده باشد. به بازه زمانی فرضی که در آن مدت طرفین قرارداد شرایط کار را محیا می‌سازند Conditions Precedent to closing date گفته می‌شود.
3. در این زمان شرکت پروژه در محل، مطمئن و محکم خواهد شد. ضمن اینکه در این مدت موافقت FIPPA از وزارت دارائی که در داخل کشور واقع شده است، گرفته می‌شود.
4. در صورتی که در این سرمایه گذاری از طرف داخلی نیز استفاده شده باشد، در این مدت وظایفی از قبیل قرارداد ملک، تامین آب، تامین گاز، جاده دسترسی و… را پیگیری خواهد کرد.
5. شرکت پروژه علاوه بر اخذ موافقت نامه از FIPPA موظف خواهد بود تا مجوز محیط زیست را نیز دریافت نماید. لازم به ذکر است در تمامی ‌این مدت سازمان توسعه برق ایران همکاری‌‌های لازم را به منظور پیشبرد کار انجام خواهد داد.
6. Closing date را می‌توان آغاز کار EPC دانست که پس از طی کردن مدت زمانی سه ساله به COD می‌رسد. پس از این مرحله دوره بهره برداری که عموما 15 الی 20 سال به طول می‌انجامد، قرار دارد. در نهایت Transfer date قرار گرفته است.

مسئولین هیأت سرمایه ‌گذاری خارجی

به منظور رسیدگی و اخذ تصمیم در خصوص درخواست‌ های مربوط به در قرارداد ساخت، بهره­ برداری و واگذاری (B.O.T) هیأتی با نام هیأت سرمایه ‌گذاری خارجی به ریاست معاون وزیر امور اقتصادی و دارائی به عنوان رئیس كل سازمان ذی‌ ربط تشكیل می‌ گردد.که به درخواست پذیرش، مجوز سرمایه‌ گذاری رسیدگی کرده و پس از تصویب هیأت با تأیید و امضای وزیر امور اقتصادی و دارائی صادر می‌ گردد.اعضا این هیأت عبارتنداز؛

1. معاون وزیر امور اقتصادی و دارائی به عنوان رئیس كل
2. معاون وزیر‌ امور خارجه،
3. معاون رئیس سازمان مدیریت و برنامه ‌ریزی كشور،
4. معاون رئیس كل بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران،
5. رئیس اطاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اطاق تعاون
6. معاون وزیر صنعت،معدن و تجارت
7. معاون وزیر امور کار و امور اجتماعی
8. معاون بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران
9. معاون گمرك جمهوری ‌اسلامی ایران
10. معاون اداره كل ثبت شركتها و مالكیت صنعتی
11. معاون سازمان حفاظت محیط زیست