دیوان عالی کشور

با معرفی دیوان عالی کشور به شما عزیزان همراهتان هستیم.

صلاحیت – وظایف و اختیارات دیوان عالی کشور

با معرفی دیوان عالی کشور به شما عزیزان همراهتان هستیم.
مرجع عالی قضایی در ایران که از اختیارات وسیعی در نظارت بر حسن اجرای قانون در دادگاه ها و رسیدگی به جرایم مهم دارد، دیوان عالی کشور نامیده می شود.این دیوان در گذشته دیوان عالی تمیز خواند می شد که با تصمیم وقت فرهنگستان زبان و ادبیات پارسی به دیوان عالی کشور تغییر نام یافت. دیوان عالی کشور وظایف و اختیارات عدیده ای دارد که مهم ترین آن‌ها، نظارت بر حسن اجرای قوانین، توسط قضات دادگاه‌های تالی می باشد.

صلاحیت دیوان عالی کشور

صلاحیت دیوان عالی کشور در رسیدگی به پرونده‌ها طبق قانون مشخص می‌شود. عمده صلاحیت دیوان عالی کشور و وظایف آن به شرح ذیل می باشد :

• رسیدگی اعتراض به احکامی که مجازات قانونی جرم ارتکابی در صورت اثبات، اعدام، رجم و صلب است. مانند: محاربه، افساد فی الارض و یا زناءمحصنه.
• اعتراض به احکامی که در راستای جرایمی صادر شده است که مجازات قانونی آن قصاص نفس، قصاص عضو و یا قصاص اطراف باشد مانند: قتل عمدی.
• آراء صادر شده از دادگاه‌های کیفری یک تهران که در رسیدگی به جرایم افراد خاصی مانند: جرایم قضات، استانداران، فرمانداران، مدیران کل دستگاه های اجرایی، امرای ارتش و درجه های بالاتر از سرتیپ دومی، قابل اعتراض و رسیدگی در دیوان عالی کشور می‌باشند.

نکته: اعتراض در دیوان عالی کشور؛ فرجام خواهی نامیده می‌شود واعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان، تجدیدنظرخواهی نامیده می‌شود.

آراء قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور

آراء دادگاه‌های نخستین که از آن‌ها در مهلت مقرر تجدیدنظرخواهی نشده و قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور می‌باشند، عبارتند از؛

• • احکامی که مبلغ خواسته بیش از بیست میلیون ریال باشد.
• • احکام راجع به اصل ازدواج، طلاق و فسخ نکاح، نسب،حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت.
• • آراء دادگاه تجدید نظر که قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور هستند، عبارتند از:۱-اصل نکاح، طلاق وفسخ نکاح ۲- نسب،حجر و وقف اموال.

این موارد از مهم ترین موارد فرجام خواهی در دیوان عالی کشور می‌باشند. مهلت تقدیم فرجام خواهی برای افراد مقیم ایران بیست روز و افراد مقیم خارج ازکشور۲ماه می باشد .

مدارک لازم جهت درخواست اعاده دادرسی کیفری و فرجام خواهی

• تصویر کارت ملی محکوم علیه.
• لایحه اعتراضیه.
• رای دادگاه بدوی وتجدید نظر.
• وکالتنامه وکیل پایه یک دادگستری(وکالت در دیوان عالی کشور برای کارآموزان وکالت و یا وکلای پایه دو ممنوع است).

وکیل متخصص جهت اعلام وکالت در دیوان عالی کشور

موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهرپارسیان با تشکیل دپارتمان های اختصاصی حقوقی وتشکیل کارگروه پژوهشی، همواره آخرین تغییرات قوانین را رصد کرده و در اختیار شما عزیزان خواهند گذاشت.

نحوه رسیدگی در دیوان عالی کشور

پس از دریافت درخواست فرجام خواهی و یا درخواست اعاده دادرسی کیفری، پرونده توسط ریاست دیوان عالی کشور و یا یکی از معاونان ایشان به یکی از شعب دیوان ارجاع خواهد شد. یکی از اعضاء شعبه، جهت مطالعه پرونده و ارائه گزارش به عنوان عضو ممیز تعیین می‌شود و معمولا رسیدگی در دیوان عالی کشور بدون حضور طرفین است .در صورت لزوم به حضور طرفین، با تعیین وقت قبلی، طرفین به دادرسی دعوت می‌شوند. رسیدگی در دیوان عالی کشور شکلی است و به ماهیت پرونده رسیدگی نمی‌شود در صورت نقض حکم در دیوان عالی کشور، رسیدگی ماهیتی به شعبه هم عرض دادگاه قبلی، ارجاع و محول می‌شود.

وظایف دیوان عالی کشور

• نظارت عالیه بر حسن اجرای قوانین در کلیه دادگاه‌های عمومی و انقلاب و دادگاه نظامی یک.
• مواردی را که قانون معین کرده است و یا رییس قوه قضاییه یا رییس دیوان عالی کشور به شعب دیوان عالی کشور ارجاع می‌نماید.
• ایجاد رویه واحد قضایی.
• وظیفه بعدی و ذاتی دیوان عالی کشور، رسیدگی به آرای متناقضی است که از شعب مختلف دادگاه ها در یک موضوع واحد و با استناد به قوانین جاریه صادر شده است .این وظیفه با تشکیل هیات عمومی دیون عالی کشور وحضور سه چهارم از قضات دیوان و با ریاست رییس دیوان عالی کشور، اعمال می‌شود.

در موارد زیر، بنا به دستور رییس دیوان عالی کشور، موضوع اختلافی به هیات عمومی دیوان عالی کشور ارجاع می‌شود و با نظر اکثریت قضات، رای وحدت رویه صادر می‌شود. رای وحدت رویه در حکم قانون است و استناد به رای وحدت رویه در کلیه مراجع قضایی، الزامی است.

موارد تشکیل هیات عمومی دیوان عالی کشور

• صدور آراء مغایر و متناقض در شعب دیوان عالی کشور و یا دادگاه‌های عمومی ودادگاه‌های کیفری یک و دو و همچنین دادگاه‌های تجدیدنظر استان .
• عدم استنباط صحیح قصات از قوانین امور حسبی .
• سایر وظایف دیوان عالی کشور

• حل اختلاف بین مراجع قضایی و تعیین مرجع صالح برای رسیدگی، در صورت بروز اختلاف بین دو مرجع قضایی از دو استان مختلف، مرجع تشخیص دادگاه صالح به رسیدگی، دیوان عالی کشور است که پس از وصول پرونده با تعیین مرجع صالح، حل اختلاف می‌نماید.

• اجازه اعاده دادرسی در پرونده‌های کیفری، چنانچه محکوم علیه حکم کیفری و یا وکیل محکوم علیه، مدعی وجود یکی از شرایط، موجب درخواست اعاده دادرسی در محکومیت کیفری باشند، درخواست اعاده دادرسی کیفری را به دبیرخانه دیوان عالی کشور در تهران تقدیم می‌نماید.

نکته: درصورتی که تجویز اعاده دادرسی از سوی شعبه دیوان عالی کشور پذیرفته شود، توقف اجرای حکم کیفری را به دنبال خواهد داشت.

• صدور دستور احاله پرونده کیفری، در بعضی از پرونده‌ها بنا به حکم قانون و یا تشخیص رییس قوه قضاییه، احاله و ارسال پرونده کیفری، جهت رسیدگی به حوزه قضایی دیگری لازم می‌آید و این یکی از وظایف دیوان عالی کشور می باشد که با احاله پرونده کیفری به حوزه قضایی دیگر، موافقت و یا مخالفت نماید.

• رسیدگی به تخلفات رییس جمهور، مقدمه عزل رییس جمهور از سمت خود توسط مقام رهبری، محکومیت رییس جمهور، طبق قانون اساسی به تخلف، در دیوان عالی کشور می باشد.

نکته: با توجه به اینکه دیوان عالی کشور بالاترین مرجع جهت نظارت بر حسن اجرای قوانین است، علاوه بر دادگاه ها، به وظایف و اجرای قانون توسط رییس جمهور هم نظارت دارد و در صورت مشاهده تخلف، امکان برخورد با تخلف رییس جمهور و صدور حکم به محکومیت رییس جمهور به تخلف از وظایف را دارد .

رییس دیوان عالی کشور

به موجب قانون اساسی، رییس دیوان عالی کشور از بین مجتهدین جامع الشرایط و برای مدت پنج سال، توسط رییس قوه-قضاییه، به این سمت انتخاب می‌شود و دارای کلیه اختیارات قانونی جهت انجام وظایف دیوان عالی کشور را دارد.
ساختار ونحوه رسیدگی در دیوان عالی کشور

• شعب دیوان عالی کشور

دیوان عالی کشور از چندین شعبه تشکیل شده است که تعداد آن‌ها با توجه به میزان پروندهای ورودی و با تصویب رییس قوه قضاییه، قابل تغییر است. شعب دیوان عالی کشور، در تهران مستقر هستند و بنا به تشخیص رییس دیوان عالی کشور، ممکن است در سایر شهرها نیز استقرار یابند. هر شعبه از اعضایی چون رییس شعبه یا عضو معاون ونیز از مستشار تشکیل شده است.

• هیأت های عمومی دیوان عالی کشور

الف :هیأت عمومی وحدت رویه

در صورتی صدور آرای متناقض یا اشتباه در برداشت از قوانین در دادگاه‌های سراسر کشور، موضوع پرونده‌ها به هیات عمومی دیوان عالی کشور ارجاع می‌شود تا با بررسی و اعلام نظر دادستان کل کشور و همچنین سه چهارم قضات دیوان، رویه واحدی در قالب رای وحدت رویه قضایی، اتخاذ شود.
رای وحدت رویه قضایی قابل اعتراض نیست و فقط به موجب قانون بی اعتبار می‌شود.

ب :هیأت عمومی شعب کیفری یا حقوقی

درصورتی که رای دادگاهی، به واسطه فرجام خواهی در امور حقوقی و یا اعتراض در امور کیفری، در دیوان نقض شود و دادگاه هم عرض که پس از نقض رای، با استدلال قبلی رای اصراری صادر نماید و از این رای فرجام خواهی شود، درصورت پذیرش استدلال رای فرجام خواسته توسط دیوان، رای تایید می‌شود و درصورت عدم پذیرش استدلال، پرونده به هیات عمومی کیفری یا حقوقی دیوان عالی کشور ارجاع می‌شود و درصورت تایید استدلال، رای ابرام و در غیراین-صورت رای اصراری نقض می‌شود.
دادسرای دیوان عالی کشور، دادسرای دیوان عالی کشور نهادی است که در معیت دیوان عالی کشور تشکیل شده و ریاست دادسرای دیوان عالی کشور با دادستان کل کشور است و در موارد قانونی، با ارجاع دادستان کل کشور به وظایف محموله رسیدگی می‌نماید.

نقش دیوان عالی کشور در قانون‌گذاری

در نظام حقوقی ایران که قانون نوشته در آن حاکم است، جهت پویایی هر چه بیشتر، از نظام حقوقی کامن لا هم به صورت فرعی اثر می‌پذیرد و جهت ایجاد رویه واحد قضایی، همانطور که در بالا به عرض رسید، هیأت عمومی دیوان عالی کشور را تشکیل می‌دهد.آراء وحدت رویه قضایی در حکم قانون هستند و بدون نیاز به تایید یا تصویب مرجع دیگری، در دادگاه ها به آن استناد می‌شود.

نقش نظارتی دیوان عالی کشور

وظیفه نظارتی دیوان عالی کشور در همه سطوح قضایی و اجرایی کشور حاکم است. و دیوان عالی کشور، اختیار نظارت بر رفتار قضایی قضات و نظارت بر اجرای قوانین و همچنین نظارت مستقیم بر بالاترین مقام اجرایی کشور، یعنی رییس جمهور را دارد.