صدور حکم فوت فرضی

درخواست صدور حکم فوت فرضی یکی از دعاوی حقوقی است. گاهی اوقات شخص برای مدتی وجود ملموس ندارد و قادر به استیفای حقوق خود نمی باشد در نتیجه وضعیت او مشخص نیست. همان طور که تولد فرد، موجب ایجاد حق و تکلیف برای او می‌شود، مرگ وی هم در این مورد موثر است ولی فرد درصورتی که وضعیت مرگ او مشخص و معلوم نیست نمی توان او را متوفی دانست تا آثار فوت او ایجاد گردد.

دراین صورت به فرد مورد نظر عنوان غائب مفقود الاثر اطلاق و به حالتی گفته می‌شود که شخص، برای مدت طولانی حضور نداشته باشد و از او خبری هم نباشد و دراین صورت مال و حقوق مالی داشته باشد که برای آن هم قبل از غیبت خود امین تعیین نکرده باشد و در نتیجه از آنجایی که یکی از وظایف دادستان حفظ و نگه داری از اموال اشخاصی است که برای مدتی غائب هستند و خبری از آن‌ها نیست، می باشد. در نتیجه تا مشخص شدن وضعیت غائب، اقدام به تعیین امین برای نگه داری اموال وی می کند. درصورتی که از غیبت شخص غائب زمان بسیار زیادی گذشته باشد، دادگاه اقدام به صدور حکم فوت فرضی می کند تا در نتیجه تکلیف تعهدات و حقوق او مشخص گردد.

غائب مفقود الاثر

افراد ممکن است که به دلایلی نتوانند برای مدتی طولانی در جامعه حضور پیدا کنند و هیچ شخصی از آن‌ها اطلاع نداشته باشد در نتیجه غائب محسوب می گردند. قانون درصورتی که این افراد حضور نداشته باشند، برای آن‌ها احکامی فرض می کند. دراین صورت دادستان در جهت حمایت از حقوق و اموال غائب مفقودالاثر برمی‌آید و برای حفظ آن اقدامات تأمینی وضع می کند. غائب مفقودالاثر به شخصی می گویند که از غیبت او مدت زیادی گذشته باشد و از او هیچ خبری نباشد.

اقدامات حقوقی در مورد غائب مفقودالاثر

ممکن است که شخص قبل از غیبت برای اداره ی اموال خود شخصی را تعیین نکرده باشد، که دراین صورت به تقاضای دادستان و یا اشخاص ذینفع برای او، شخصی به عنوان امین تعیین می‌شود.
انتخاب دادگاه در مورد امین اختیاری و به صلاحدید او می‌باشد. امین، می‌تواند به انتخاب دادگاه و یا ورثه باشد، ولی درهر صورت که هر کدام از اشخاص مذکور باشند، از امین، برای اداره ی اموال غائب مفقودالاثر، تضمینات و ضامن مطالبه می کند و درصورتی که ورثه ضامن بدهد دادگاه نمی‌تواند فرد دیگری را به عنوان امین تعیین کند.

در مورد دیگر همچنین وراث غائب مفقودالاثر می‌توانند تا زمانی که حکم فوت فرضی صادر نشده است، از دادگاه تقاضا نمایند که دارایی غائب را به تصرف آن‌ها بدهد مشروط به اینکه کسی برای اداره ی اموال غائب، از جانب او تعیین نشده باشد و دو سال از تاریخ آخرین خبر غائب گذشته باشد و حیات و یا ممات او معلوم نباشد.

ممکن است که شخص غائب قبل از غیبت تکالیف و یا تعهدات مالی داشته باشد، از جمله، پرداخت نفقه ی اولاد و یا زوجی که در نکاح دائم بوده یا در نکاح موقت که زوج تعهد به انفاق کرده باشد و مدت نکاح نگذشته باشد. دراین صورت امین از اموال او دین را پرداخت می کند.

حکم فوت فرضی و شرایط صدور آن

به این خاطرکه فوت افراد می‌تواند دارای آثار حقوقی متعدد باشد و گاهی هم افراد به طور واقع فوت نکرده اند بلکه در جامعه حضور ندارند و قادر به انجام فعالیت های مدنی خود نیستند. ازاین رو برای آنان دو فوت را تعریف کرده است:

فوت واقعی و فوت فرضی

فوت فرضی وقتی است که اشخاص ذی نفع بعد از گذشت مدت معینی از غیبت شخص، درخواست صدور فوت فرضی را از مرجع صالح می‌نمایند و درواقع عامل صدور فوت فرضی به این دلیل است، که از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده است مدتی گذشته باشد که عادتا چنین شخصی زنده نمانده باشد. مواردی را قانون مصداق و موجبی برای صدور حکم فوت فرضی می داند و دادگاه بر این اساس برای صدور حکم فوت-فرضی هرگونه تحقیقی را لازم بداند به عمل می-آورد و پس از احراز موجبات صدور حکم فوت فرضی، حکم می‌دهد.

مصادیقی که دادگاه پس از احراز آن اقدام به صدور حکم فوت فرضی می‌نماید. به شرح ذیل است؛

• وقتی که ده سال از تاریخ آخرین خبر در مورد حیات او گذشته و در انقضای مدت مزبور سن او هفتاد و پنج سال باشد.
• گذشت مدت پنج سال از تاریخ ختم جنگ و سه سال درصورت انعقاد صلح درصورتی که شخص جزء نیروهای مسلح بوده و مفقود شده باشد.
• گذشتن سه سال تمام از غرق شدن کشتی که غائب با آن مسافرت کرده و از او خبری نباشد.
• ورثه ی غائب و موصی له(کسی که به نفع او وصیت شده است)حق درخواست صدور حکم فوت فرضی را دارند.
• بعد از آنکه دادگاه موارد را احراز کرد، اقدام به صدور آگهی در روزنامه ی کثیرالانتشار می کند.

مرجع صالح برای صدور حکم فوت فرضی

دادخواست فوت فرضی از موارد مربوط به امورحسبی می باشد که در این مورد دادگاهی صالح به رسیدگی می باشد که غائب مفقودالاثر در آنجا اقامت داشته است و آخرین اقامتگاه وی قبل از غیبت وی بوده است. درصورتی که رای دادگاه مبنی بر رد درخواست صدور حکم فوت فرضی توسط در خواست کننده و یا مبنی بر صدور حکم فوت فرضی باشد توسط دادستان قابل تجدیدنظرخواهی بود و این رای قابل فرجام نخواهدبود.
حکم فوت فرضی از مواردی است که حتی درصورت قطعیت، دارای اعتبار امرمختومه نخواهدبود، چرا که سبب و یا شخص اقامه کننده ی دادخواست ممکن است متغیر باشد.

اشخاص محق برای درخواست حکم فوت فرضی

ورثه ی غائب و موصی له(کسی که به نفع او وصیت شده است) حق درخواست صدور حکم فوت فرضی را دارند.

وضعیت حقوقی اموال غائب مفقودالاثر بعد از صدور حکم فوت فرضی

فوت شخص، خود دارای آثار حقوقی خاصی است که این قاعده در مورد فوت فرضی هم صادق است. چرا که با فوت شخص باید تکالیف دیون و تعهدات مالی و وصیت و اموال او از جهت ارث، مشخص شود.
درصورتی که دادگاه فوت فرضی شخص را صادر کرد، درصورتی که تاریخ فوت و هم فوت مسلم شد، اموال بین وراثی که حین الموت، موجود بوده اند، تقسیم می‌شود.
درصورتی که فوت غائب بدون تعیین تاریخ فوت ثابت گردد، دادگاه باید تاریخی را که فوت در آن تاریخ مشخص بوده است را مشخص نماید و در نتیجه اموال از تاریخ فوت معین شده، بین وراثی که در تاریخ مزبور موجود بوده اند، تقسیم می‌شود.
همچنین بعد از صدور حکم فرضی و قطعیت آن در دادگاه، تامیناتی که از ورثه بابت نگه داری و امانت نسبت به اموال غائب مفقودالاثر اخذ شده است، همگی مرتفع می گردد.

مراجعت غائب مفقودالاثر بعد از صدور حکم فرضی

درصورتی که بعد از صدور حکم فرضی، غائب مراجعت نماید، باید کسانی که اموال او را به عنوان وراثت تصرف کرده-اند، آنچه را که از اعیان و یا منافع اموال مزبور هنگام پیدا شدن غائب موجود می باشد مسترد دارند. درصورتی که زنده بودن غائب مفقودالاثر محرز و قطعی گردد در این صورت تمام اعمال و اموری که به موجب صدور حکم فرضی نسبت به اموال او به عمل آمده است همگی مرتفع خواهدشد و به آن ترتیب اثر داده نخواهدشد.