اعتبار داوری

با بررسی موضوع اعتبار داوری همراهتان هستیم.

جایگاه اعتبار رای داور

رایی که داور صادر میکند و حرف و نظر داور یا داوران ملاک عمل قرار می‌گیرد و محترم شمرده میشود. یعنی اگر در قراردادی شرط داوری گنجانده شده باشد،موضوع اختلاف به داور ارجاع میشود و داور تصمیم می گیرد و نمیتوان در دادگاه در مورد موضوع مطرح شده طرح دعوا کرد.

درصورتی که در یک قرارداد، طرفین حل اختلافات خود را به نهاد داوری ارجاع داده باشند ولی به جای طرح دعوا نزد داور به محاکم دادگستری مراجعه کنند با قرار رد دعوا مواجه میشوند. البته این امر مانع این نیست که طرفین نتوانند به هر دلیلی ابطال رأی داور را از محاکم تقاضا کنند.

لازم به ذکر است که، اعتبار رای داور یا داوران به برخی شرایط بستگی دارد و این شرایط در زمانی معتبر است که، داور یا داوران واجد شرایط داوری(صلاحیت داوری) بوده‌اند تا ازاین‌جهت ایرادی به رای صادرشده از سوی آنان وارد نباشد وقابلیت اجرایی داشته باشند و آن شرایطی که سبب میشود رای صادرشده از سوی داور یا داوران معتبر بوده و قابلیت اجرایی داشته باشد، به شرح ذیل است:

اجرای رای داوری

• رای صادرشده از سوی داور یا داوران مخالف با قوانین موجد حق نباشد.
• داور یا داوران در امر داوری نسبت به موضوعی رای صادر کرده باشند که موضوع اختلاف در رسیدگی داوری بوده است.
• داور یا داوران خارج از حدود و اختیارات خود رای صادر نکرده باشند.
• داور یا داوران رای خود را پس از پایان رسیدن مهلت قانونی برای رسیدگی داوری صادر نکرده باشد.
• رای به‌ وسیله داور یا داورانی صادر شده باشد که دارای صلاحیت نسبت به رسیدگی و صدور رای داشته اند.
• قرارداد یا موافقتنامه ارجاع اختلاف برای رسیدگی داوری دارای ‌اعتبار باشد و باطل نشده باشد.
• رای داور  یا داوران مخالف با آنچه در دفتر املاک یا دفتر ثبت آمده است، نباشد.

نکته: در امر داوری، پرونده‌های دعاوی رای داوران باید با نظر اکثریت آن‌ها صادر شده باشد و همچنین رأی صادره باید مدلل و موجه باشد. درصورتی‌که هر یک از این شرایط در داوری و رأی صادره رعایت نشده باشد، رای داور بی‌اعتبار بوده و قابلیت اجرایی نخواهد داشت.

اعتبار «اصل امر قضاوت شده» در آراء داوری

هدف نهایی نهاد رسیدگی کننده داوری همراه داشتن مزیتهایی هم برای دولت و هم برای مردم است،که مهمترین نتایج آن فعالیتها منجر شدن به کاستن از حجم پرونده ها و تراکم دعاوی دردادگاهها است و به این ترتیب اسباب تسریع در رسیدگی قضایی، ارتقاء کیفیت خدمت رسانی و دقت در رسیدگی پرونده ها و دعاوی، توسط نیروی های محاکم فراهم میگردد.

اصل«امر قضاوت شده» یا «اعتبار امر مختومه»را قانونگذار با هدف استحکام بخشیدن به اعتبار آرای قضایی و جلوگیری از محاکمه مضاعف و برقراری نظم عمومی قوانینی در این خصوص تصویب نموده و طرفین دعوا را ملزم به تبعیت از آن کرده است. بنابراین بعد از صدور رای در خصوص دعوای، طرفین دعوا ملزم به تبعیت از آن می باشند.در واقع، این اصل بیانگر این امر می باشد که به دعوایی که در گذشته با وحدت طرفین دعوا، وحدت موضوع و سبب رسیدگی شده باشد امکان رسیدگی مجدد وجود ندارد و به عبارتی رای صادره در دعوای مزبور از اعتبار امر مختومه برخوردار است.

البته این الزام غالبا قطعی و مسلم نیست و در صورتی که اعتراضی نسبت به رای وجود داشته باشد، طرفین دعوا می توانند به طریق تجدید نظر خواهی، واخواهی، فرجام خواهی و اعاده دادرسی در مواعد قانونی نسبت به آن اعتراض کنند ولی طرح مجدد همان دعوا ممکن نیست.

نکته: اعتبار امر مختومه در رای داور در خصوص آراء صادره در مراجع قضایی اسناد و مواد قانونی مسلمی وجود دارد، اما در مورد آراء صادره از مراجع داوری تصریح قانونی و مسلمی موجود نمی باشد.

آیا آراء صادره توسط داور نیز از اعتبار امر مختومه برخوردار است؟

علت اینکه اشخاص از نهاد داوری استقبال می کنند هم به دلیل صرفه جوئی در وقت و هم کاستن هزینه ها و تسریع در روند رسیدگی می باشد. از آنجایی که اجرای رای داوری نیز دارای ضمانت اجرا، اصول و قواعدی همانند رای قضایی است و برای طرفین لازم الاجراست و کلیه آثار حقوقی رای قضایی را دارد. لذا می توان برداشت کرد که، برای رای داوری نیز باید اعتبار امر مختومه را در نظر گرفته شود.

نکته: در دکترین حقوقی نظر مخالف در مورد اعتبار امر مختومه در داوری وجود دارد و برخی با توجه به نص قانون که شرایط اعتبار امر قضاوت شده را پیش بینی نموده و تنها حکم دادگاه ها را دارای این اعتبار دانسته آرای داوری را فاقد اعتبار امر مختومه می دانند .در مقابل برخی نیز فقط در صورتی رای داوری را دارای اعتبار امر قضاوت شده میدانندکه داوری با دستور دادگاه انجام شده باشد.

لازم به ذکر است، با توجه به فلسفه و نفس وجودی داوری و اصول و قواعد رسیدگی در حقوق ایران یعنی موجه و مدلل بودن رای داور و عدم مخالفت رای با قوانین موجد حق، رای داوری نیز از«اعتبار امر قضاوت شده با اعتبار امرمختومه »برخوردار باشد. چرا که رای داوری نیز تمام ویژگی های یک رای قضایی را دارد و توجیه و توضیح اینکه رای داوری دارای«اعتبار امر قضاوت شده با اعتبار امرمختومه» میتوان نکاتی را برشمرد؛

1. قطعی بودن رای داوری،
2. لازم الاجرا بودن،
3. ابلاغ و اجرای رای
4. و قابلیت استنادی رای داور.

با وجود همه موارد فوق در آراء داوری، حکایت از این دارد که رای داوری دارای همان اعتبار رای قضایی است و فقط مرجع رسیدگی در آن مرجع به لحاظ مصالح عمومی متفاوت می باشد ولی در نفس عملکرد و آثار هر دو یک هدف را دنبال میکنند.