تعدد و تکرار جرم در قانون جدید

با بررسی موضوع تعدد و تکرار جرم در قانون جدید همراه شما هستیم.

تعدد جرم به این معنی است که شخص مجرم مرتکب چند جرم شود بدون اینکه در خصوص هر جرمی حکم صادر شده باشد یا با انجام یک عمل یا یک جرم نتایج مجرمانه متعددی به وجود آید به طور مثال شخصی برای سرقت از یک خانه در آن خانه را می‌شکند یعنی علاوه بر سرقت مرتکب جرم تخریب هم شده است یعنی رفتار واحدی که نتایج مجرمانه متعددی به همراه دارد.

تکرار جرم به این معنی است که شخص جرمی را انجام داده و حکم قطعی نیز صادر شده است اما باز هم مرتکب جرم دیگری خواهد شد که این تکرار موجب افزایش مجازات مجرم خواهد شد.

در این مقاله به بررسی تکرار و تعدد جرم خواهیم پرداخت.

در نظام قضایی کشور های مختلف برای برخورد با پدیده تعدد جرم مادی (چند رفتار مجرمانه) از حیث تعیین مجازات ۳ سیستم وجود دارد:
نخست: سیستم جمع مادی مجازات‌ها
دوم: سیستم عدم جمع مجازات با تعیین یا اجرای مجازات اشد (شدیدتر).
سوم: نظام جمع مجازات ها

سیستم جمع مادی مجازات ها در باورهای طرفداران مکتب عدالت مطلق ریشه دارد که شخص را برای هر جرمی که مرتکب می‌شود قابل مجازات می‌دانند.
بدین ترتیب تعدد جرم موجب تعدد مجازات است.

نکات مهم در بررسی تعدد و تکرار جرم در قانون جدید

• تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی مصوب 1399 چه تفاوتی با قانون قبلی دارد؟
• تعدد جرایم درجات مختلف ارتکابی توسط یک شخص چگونه قابل مجازات است؟
• برای مشاوره حقوقی تعدد و تکرار جرم در قانون جدید به کدام مرجع مراجعه نماییم؟
• بهترین وکیل دادگاه کیفری یک و دو تهران چگونه قابل دسترسی است؟

شخصی که مرتکب تخریب، کلاهبرداری و خیانت در امانت شده است و یا چند جرم از یک نوع مانند سرقت از وی سر زند، باید مجازات همه آنها را تحمل کند.
این مقتضا و مناسب اجرای عدالت است.

ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ در جرائم از نوع مختلف جمع مادی مجازات ها را پذیرفته بود و به استناد قسمت اول این ماده چنانچه شخصی مرتکب جرائم متعدد از نوع مختلف مانند جعل، آدم ربایی و سرقت شده بود به سه مجازات جداگانه محکوم و هرسه مجازات در حق او اجرا می شود.

‌ماده 47 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370

در مورد تعدد جرم هر گاه جرائم ارتکابی مختلف باشد (مثل سرقت و تخریب و تهمت) باید برای هر یک از جرائم مجازات جداگانه تعیین شود اگر مختلف نباشد فقط‌ یک مجازات تعیین می‌گردد و در این قسمت تعدد جرم می‌تواند از علل تشدید مجازات باشد و اگر مجموع جرائم ارتکابی در قانون عنوان جرم خاصی‌داشته باشد مرتکب به مجازات مقرر در قانون محکوم می‌گردد.

قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ در تعدد جرایم موجب حد (جرایمی که نوع و شرایط و میزان مجازات آن توسط شرع تعیین می‌شود) و قصاص و دیه به موجب مواد ۱۳۲ و ۱۳۳ قانون یاد شده جمع این مجازات ها را پذیرفته و از این سیستم تبعیت کرده است.
سیستم دیگر در برخورد با جرائم متعدد ارتکابی توسط یک شخص سیستم عدم جمع مجازات ها است.

طرفداران مکتب دفاع اجتماعی که هدف از مجازات را نه تنبیه مجرم، بلکه اصلاح و تربیت و باز اجتماعی کردن او می‌دانند بر این عقیده هستند که سیستم جمع مجازات ها جز طرد و دورکردن مجرم از جامعه برای مدت زیادی اثر دیگری ندارد.
به اعتقاد آنها در اینگونه موارد باید مجرمان شدیدترین مجازات را تحمل کنند.

تعدد جرم

قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ در خصوص جرائم متعدد از نوع واحد و غیر مختلف این سیستم را پذیرفته بود.
لذا ذیل ماده ۴۷ مقرر داشت:
در جرائم مختلف نباشد فقط یک مجازات تعیین ‌شود و در این قسمت تعدد جرم می تواند از علل تشدید مجازات باشد.

در سیستم عدم جمع مجازات‌ها با تعیین مجازات اشد (بیشتر و سخت‌تر) تعیین مجازات به بیش از حداکثر مندرج در قانون امکان‌پذیر نیست.
سیستم سوم سیستم جمع قضایی مجازات هاست.
بر اساس این روش دادگاه می تواند برای هر یک از جرایم مجازاتی بیش از حداکثر تعیین کند و در نهایت مجازات اشد اجرا خواهد شد.

برخلاف سیستم عدم جمع مجازاتها با تعیین مجازات اشد که تعیین مجازات به بیش از حداکثر قانون امکان پذیر نیست، در سیستم جمع قضایی مجازاتها، تعیین مجازات بیش از حداکثر مجازات حبس جرم تجویز شده است.
تعدد و تکرار جرم در قانون جدید

ماده ۱۲ اصلاحی قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۹

در ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی مصوب اول اردیبهشت ۹۲ به شرح زیر اصلاح و چهار تبصره از آن حذف می شود.

ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی

در تعدد جرایم تعزیری تعیین و اجرای مجازات به شرح زیر است:

الف: هرگاه جرایم ارتکابی مختلف نباشد فقط یک مجازات تعیین می شود.
در این صورت دادگاه می‌تواند مطابق ضوابط مقرر در این ماده که برای تعدد جرائم مختلف ذکر شده مجازات را تشدید کند.

ب: چنانچه جرائم ارتکابی مختلف بیش از سه جرم باشد، مجازات هر یک، حداکثر مجازات قانونی آن جرم است.
در این صورت دادگاه می‌تواند مجازات هر یک را بیشتر از حداکثر مجازات مقرر قانونی تا یک چهارم آن تعیین کند.

ت: در تعدد جرایم درجه هفت و درجه ۸ با یکدیگر حسب مورد مطابق مقررات این ماده اقدام می‌شود.
لذا جمع جرائم درجه ۷ و درجه ۸ با درجه ۶ و بالاتر سبب تشدید مجازات جرایم اخیر نمی شود.

اجرای مجازات اشد

در جمع این جرائم با جرائم درجه ۶ و بالاتر به طور جداگانه برای جرائم درجه ۷ و درجه ۸ مطابق این ماده تعیین مجازات می‌شود.
در هر صورت مجازات اشد قابل اجرا است و در هر یک از بندهای فوق فقط مجازات اشد مندرج در دادنامه قابل اجرا است.

ث: اگر مجازات اشد به یکی از دلایل قانونی کاهش یابد یا تبدیل به مجازات دیگری شود یا به موجبی از قبیل گذشت شاکی خصوصی، نسخ مجازات قانونی، یا مرور زمان (مدت زمانی که از صدور رای بگذرد دیگر رای قابلیت اجرا ندارد)، غیر قابل اجرا گردد مجازات اشد بعدی اجرا می شود.

در این صورت میزان مجازات اجرا شده قبلی در اجرای مجازات اشد بعدی محاسبه می شود.

آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات و عفو به منزله اجرا حکم می‌باشد.

ج: در هر مورد که مجازات قانونی فاقد حداقل یا ثابت باشد، اگر جرایم ارتکابی بیش از سه جرم نباشد، دادگاه می تواند تا یک ششم و اگر بیش از سه جرم باشد تا یک چهارم به اصل آن اضافه کند.

چ: درصورتی که در جرائم تعزیری از رفتار مجرمانه واحد نتایج مجرمانه متعدد حاصل شود مرتکب به مجازات جرم اشد محکوم می شود.

اثر تعدد جرم در تعیین مجازات

ح: هرگاه در قانون برای جرمی یکی از مصادیق مجازاتهای مندرج در مواد ۲۳ یا ۲۶ این قانون به عنوان مجازات اصلی مقرر شده باشد آن مجازات در هر صورت اجرا می شود.
حتی اگر مربوط به مجازات غیر اشد باشد.
اگر مجازات اشد مطابق ماده ۲۵ این قانون فاقد آثار تبعی و مجازات خفیف تر دارای آثار تبعی باشد علاوه بر مجازات اصلی اشد مجازات تبعی نیز اجرا می‌شود.

خ: در تعدد جرم در صورت وجود جهات و دلایل تخفیف مجازات برای هر یک از جرائم مطابق مواد ۳۷ و ۳۸ این قانون اقدام می‌شود.

د: در صورتی که مجموع جرائم ارتکابی در قانون عنوان مجرمانه خاصی داشته باشد مقررات تعدد جرم اعمال نمی شود و مرتکب به مجازات مقرر در قانون محکوم می شود.

قانونگذار در مقام بیان میزان مجازات‌های قانونی، برای تعدد مادی جرم تعزیری و کیفیت تشدید مجازات شیوه خاصی را برگزیده است. در پرونده های مشمول مقررات تعدد جرم تعزیری بر اساس فرمول زیر عمل می شود.

الف: هرگاه جرائم ارتکابی مختلف نباشد صرف نظر از تعداد آنها، کمتر از سه جرم یا بیشتر فقط یک مجازات و آن هم شدیدترین مجازات در میان آنها تعیین می شود.

به عنوان مثال چنانچه فردی مرتکب سرقت شبانه، روزانه و سرقت مسلحانه شود فقط مجازات سرقت مسلحانه برای او تعیین می شود و در این صورت دادگاه می تواند مطابق ضوابط مقرر در این ماده که برای تعدد جرائم مختلف ذکر شده است مجازات را تشدید کند.

تعدد و تکرار جرم در قانون جدید

جرایم ارتکابی مختلف کمتر از سه جرم

ب: هرگاه جرائم ارتکابی مختلف بوده ولی بیش از سه جرم نباشد، کیفیت تشدید مجازات آن است که فقط حداقل مجازات هر یک از آنها تشدید می شود و حداکثر آن همچنان به همان صورت باقی میماند.

یعنی حداقل مجازات هر یک از آن جرائم بیشتر از میانگین حداقل و حداکثر مجازات مقرر قانونی است.

به عنوان مثال چنانچه فردی مرتکب سه جرم شود و مجازات قانونی آنها به ترتیب یک تا دو سال دو تا پنج سال و پنج تا ده سال حبس باشد تشدید مجازات به این صورت خواهد بود که به ترتیب مجازات قانونی جرم نخست به یک سال و شش ماه یک روز تا ۲ سال، جرم دوم به سه سال و شش ماه و یک روز تا ۵ سال و جرم سوم به ۷ سال و ۶ ماه و ۱ روز تا ۱۰ سال تغییر می‌یابد.

همانگونه که ملاحظه می شود در فرضی که تعداد جرم ۳ و کمتر باشد در مقام تشدید مجازات فقط حداقل مجازات افزایش پیدا می‌کند و حداکثر آن همچنان به صورت اولی پابرجاست.

پ: چنانچه جرائم ارتکابی مختلف بیش از سه جرم باشد.

مجازات هر یک؛ حداکثر مجازات قانونی آن جرم است.

در این صورت فرمول تشدید مجازات اینگونه است که مجازات هیچکدام از جرائم دارای حداقل نیست بلکه مجازات قانونی هر یک حداکثر مجازات قانونی آن جرم است.

اما دادگاه مختار است مجازات هر یک را بیشتر از حداکثر مجازات مقرر قانونی تا یک چهارم آن تعیین کند.

به عنوان مثال چنانچه فردی مرتکب ۴ جرم شود و مجازات قانونی آنها به ترتیب یک تا دو سال؛ ۲ تا ۵ سال؛ ۵ تا ۱۰ سال و ۷ تا ۱۵ سال حبس باشد تشدید مجازات به این صورت خواهد بود مجازات قانونی جرم نخست به دوسال، جرم دوم به پنج سال جرم، سوم به ۱۰ سال و جرم چهارم به ۱۵ سال تغییر می کند.

وکیل اجرای احکام کیفری ونک

همانطور که ملاحظه می فرمایید در فرضی که تعداد جرائم بیش از سه جرم باشد در مقام تشدید مجازات حداقل مجازات حذف و حداکثر آن به عنوان مجازات قانونی آن جرم محسوب می‌شود.
لذا دادگاه می تواند مجازات هر یک را بیشتر از حداکثر مجازات مقرر قانونی تا یک چهارم آن تعیین کند.

ت: در هر مورد که مجازات قانونی فاقد حداقل یا ثابت باشد:
چنانچه جرائم ارتکابی بیش از سه جرم نباشد دادگاه می تواند تا یک ششم و اگر بیش از سه جرم باشد تا یک چهارم به اصل آن اضافه کند.

ث: در هر یک از بندهای فوق فقط مجازات اشد مندرج در دادنامه (حکم) قابل اجراست.
اگر مجازات اشد به یکی از دلایل قانونی کاهش یابد، یا تبدیل شود یا به دلایلی مانند:
گذشت شاکی خصوصی، نسخ مجازات قانونی یا مرور زمان غیر قابل اجرا شود مجازات اشد بعدی اجرا می شود.
در این صورت میزان مجازات اجرا شده قبلی در اجرای مجازات اشد بعدی محاسبه‌ میشود.
آزادی مشروط تعلیق اجرای مجازات و عفو در حکم اجرا است.
تعدد و تکرار جرم در قانون جدید

دوم: در صورتی که دو جرم با مجازات درجه هفت و هشت با یکدیگر و نیز با دیگر درجات انجام شود مطابق مقررات این ماده اقدام می شود.

بدین معنی که در اعمال مقررات تعدد جرم بر خلاف قانون سابق بین درجه های ۱ تا ۶ و ۷ و ۸ تفاوتی وجود ندارد.
تنها تفاوت در این است که هرگاه جرائم درجه ۷ و ۸ با دیگر درجه ها باشند وجود جرائم درجه ۷ و ۸ سبب تشدید دیگر درجه ها نمی شود.
اما بودن سایر درجات با درجه های ۷ و ۸ موجب تشدید این ها می شود.
در هر صورت مجازات اشد قابل اجراست.

مثال های زیر برای توضیح بیشتر موضوع بیان می شود.

الف: چنانچه فردی مرتکب دو یا سه جرم غیر مختلف درجه هفت و هشت شود بر اساس بند الف ماده ۱۳۴ اصلاحی قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۹ فقط یک مجازات تعیین می شود.
در این صورت دادگاه می‌تواند مطابق ضوابط و مقررات موجود در این قانون که برای تعدد جرایم مختلف ذکر شده است مجازات را تشدید کند.

ب: چنانچه فردی مرتکب دو یا سه جرم مختلف درجه هفت و هشت شود:
بر اساس بند ب ماده ۱۳۴ یادشده حداقل مجازات هر یک از آن جرائم بیشتر از میانگین حداقل و حداکثر مجازات مقرر قانونی است.

پ: چنانچه فردی مرتکب چهار جرم مختلف درجه هفت و هشت شود:

مجازات هر یک حداکثر مجازات قانونی آن جرم است.
در این صورت دادگاه می‌تواند مجازات هر یک را بیشتر از حداکثر مجازات مقرر قانونی تا یک چهارم آن تعیین کند.

ت: چنانچه فردی مرتکب دو جرم درجه هفت و هشت و یک جرم درجه ۶ از نوع مختلف شود:
جرم درجه ۶ موجب تشدید مجازات آن دو جرم دیگر خواهد بود.
به این معنی که بر اساس بند ب ماده ۱۳۴ اصلاحی ۱۳۹۹ قانون مجازات اسلامی
میانگین حداقل و حداکثر آنها حسب مورد حداقل مجازات آنها محسوب می شود.
اما آن دو جرم موجب تشدید مجازات جرم درجه 6 نخواهد شد.

دفتر وکالت وکیل آنلاین کیفری در تهران
تعدد و تکرار جرم در قانون جدید