صدور حکم فوت فرضی

امروز با موضوع صدور حکم فوت فرضی با شما هستیم.

وقتی که شخصی برای مدت زیادی حضور نداشته باشد و هیچ کس، هیچ اطلاعی از او نداشته باشد، غایب گفته می‌شود، و پس از گذشت چندسال در صورتی که امید به بازگشت او نباشد و احتمال داده شود، که فوت شده است، می‌توان از دادگاه خواست که حکم موت فرضی او را صادر کند.یعنی دادگاه، با صدور یک رای به طور فرضی اعلام می‌کند که این شخص غایب، فوت شده است. در این مقاله به بررسی کامل حکم موت (فوت) فرضی خواهیم پرداخت.

غائب مفقودالاثر کیست؟
چه اقدامات حقوقی در مورد غائب مفقودالاثر صورت می‌گیرد؟
حکم فوت فرضی و شرایط صدور ان چیست؟
مرجع صالح برای صدور حکم فوت فرضی چیست؟
چه اشخاصی می‌توانند درخواست صدور حکم فوت فرضی را نمایند؟
وضعیت اموال غائب مفقودالاثر بعد از صدور حکم فوت فرضی چگونه است؟
بازگشت غائب مفقودالاثر بعد از صدور حکم فوت فرضی دارای چه اثری می‌باشد؟

برای پاسخگویی به این سوالات با ما همراه باشید.

مقدمه

درخواست صدور حکم فوت فرضی یکی از دعاوی حقوقی است. گاهی اوقات شخص برای مدتی وجود خارجی و ملموس ندارد و قادر به گرفتن حق و حقوق خود نیست در نتیجه وضعیت او مشخص نیست.

همان‌طور که تولد هر فرد، موجب ایجاد حق و تکلیف برای او می‌شود، مرگ هر شخص هم در این مورد موثر است. هر فرد در صورتی که وضعیت مرگ او مشخص و معلوم نیست نمی‌توان او را فوت شده دانست تا آثار فوت او ایجاد گردد. مثلا تقسیم ارث کرد.

در این صورت به فرد مورد نظر غائب مفقودالاثر گفته می‌شود و به حالتی گفته می‌شود که شخص، برای مدت طولانی حضور نداشته باشد و از او خبری هم نباشد.

اگر شخص غایب، مال و حقوق مالی داشته باشد که برای آن هم قبل از غیبت خود امین تعیین نکرده باشد و در نتیجه از آنجایی که یکی از وظایف دادستان حفظ و نگه‌داری از اموال اشخاصی است که برای مدتی غائب هستند و خبری از آن‌ها نیست، می‌باشد، در نتیجه تا مشخص شدن وضعیت غائب، اقدام به تعیین شخصی برای نگه داری اموال وی می‌کند، که این شخص امین (امانت نگه‌دار) نام دارد.

در صورتی که از غیبت شخص غائب زمان بسیار زیادی گذشته باشد، دادگاه اقدام به صدور حکم فوت فرضی می‌کند تا در نتیجه، تکلیف تعهدات و حقوق او مشخص گردد.

فوت واقعی و فوت فرضی

وقتی شخصی به طور طبیعی یا بر اثر حادثه‌ای فوت کند، فوت واقعی گفته می‌شود. فوت فرضی در مقابل فوت واقعی می‌باشد، یعنی اطلاعی از زنده بودن یا فوت شخصی نداریم و از دادگاه می‌خواهیم که به صورت فرضی و غیر واقعی اعلام کند که آن شخص فوت شده محسوب می‌شود.

بنابراین فوت فرضی وقتی است که اشخاص ذی‌نفع بعد از گذشت مدتی از غیبت شخصی، درخواست صدور فوت فرضی را از مرجع صالح می‌نمایند و در واقع عامل صدور فوت فرضی به این دلیل است که از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده است مدتی گذشته باشد که معمولا چنین شخصی زنده نمانده باشد.

 دادگاه براین اساس برای صدور حکم فوت فرضی هرگونه تحقیقی را لازم بداند به عمل می آورد و پس از احراز دلایل و موجبات صدور حکم موت فرضی، حکم می‌دهد.

مواردی که دادگاه پس از احراز آن اقدام به صدور حکم فوت فرضی می‌نماید، به شرح ذیل است:

– وقتی که ده سال از تاریخ آخرین خبر در مورد حیات او گذشته و در انقضای مدت مزبور سن او هفتاد و پنج سال باشد.
-گذشت مدت پنج سال از تاریخ ختم جنگ و سه سال در صورت انعقاد صلح در صورتی که شخص جزء نیروهای مسلح بوده و مفقود شده باشد.
-گذشتن سه سال تمام از غرق شدن کشتی که غائب با آن مسافرت کرده و از او خبری نباشد. (مواد ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ و ۱۰۲۲ قانون مدنی و بند ۴ ماده‌ی ۱۵۴ قانون امور حسبی)

بر اساس ماده ۱۵۳ قانون امور حسبی، ورثه غائب و موصی‌له (کسی که به نفع او وصیت شده است) حق درخواست صدور حکم فوت فرضی را دارند.

بعد از آن که دادگاه موارد (مواد ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ و ۱۰۲۲ قانون مدنی و بند ۴ ماده ۱۵۴ قانون امور حسبی) را احراز کرد، با توجه به ماده ی ۱۰۲۳ ق.م. و ۱۵۵ق.ا.ح. اقدام به صدور آگهی در روزنامه ی کثیر الانتشار می‌کند.

غائب مفقودالاثر

افراد ممکن است بنا به دلایلی در جامعه نتواند برای مدتی طولانی حضور پیدا کنند و هیچ شخصی از آن‌ اطلاع نداشته باشد در نتیجه غائب محسوب می‌گردند. قانون در صورتی که این افراد حضور نداشته باشند برای آن‌ها احکامی فرض می‌کند. در این صورت دادستان در جهت حمایت از حقوق و اموال غائب مفقودالاثر برمی‌آید و برای حفظ حقوق غائب اقدامات تأمینی جهت حفظ وضع می‌کند. غائب مفقودالاثر به شخصی می‌گویند که از غیبت او مدت زیادی گذشته باشد و از او هیچ خبری نباشد. (۱۰۱۱ ق.م.)

اقدامات حقوقی در مورد غائب مفقودالاثر

ممکن است که شخص قبل از غیبت برای اداره‌ی اموال خود شخصی را تعیین نکرده باشد که در این صورت به تقاضای دادستان و یا اشخاص ذینفع (مثل ورثه) برای او، شخصی به عنوان امین تعیین می‌شود. (۱۰۱۲ق.م.)

انتخاب دادگاه در مورد امین (شخصی به عنوان امانت نگه‌دار) اختیاری و به صلاحدید او می‌باشد. امین، می‌تواند به انتخاب دادگاه و یا ورثه باشد، ولی در هر صورت که هر کدام از ورثه و دادستان باشند، از امین، برای اداره‌ی اموال غائب مفقودالاثر، تضمین و ضامن مطالبه می‌کند و در صورتی که ورثه ضامن بدهد دادگاه نمی‌تواند فرد دیگری را به عنوان امین تعیین کند. (۱۰۱۳ و ۱۰۱۴ق.م.)

در مورد دیگر همچنین وراث (اشخاصی که از غایب ارث می‌یرند) غائب مفقودالاثر می‌توانند تا زمانی که حکم فوت فرضی صادر نشده است، از دادگاه تقاضا نمایند که دارایی غائب را به تصرف آن‌ها بدهد مشروط به اینکه کسی برای اداره‌ی اموال غائب، از جانب او تعیین نشده باشد و دو سال از تاریخ آخرین خبر غائب گذشته باشد و حیات و یا ممات (فوت) او معلوم نباشد. (۱۰۲۵ق.م.)

ممکن است که شخص غائب قبل از غیبت تکالیف و یا تعهدات مالی داشته باشد، از جمله، پرداخت نفقه‌ی (هزینه و مخارج زندگی فرزندان، همسر) اولاد و یا همسری که در ازدواج دائم بوده یا در ازدواج موقت که مرد تعهد به انفاق کرده باشد و مدت نکاح نگذشته باشد. در این صورت امین از اموال او دین را پرداخت می‌کند. (۱۰۲۸ق.م.)

مرجع صالح برای صدور حکم فوت فرضی

دادخواست فوت فرضی از موارد مربوط به امور حسبی (احوال شخصیه) می‌باشد که در این مورد دادگاهی می‌تواند به این موضوع رسیدگی نماید که غائب مفقودالاثر در زمان حضور خود، در آنجا اقامت داشته است و آخرین اقامتگاه وی قبل از غیبت وی بوده است.

در صورتی که رای دادگاه مبنی بر رد درخواست صدور حکم فوت فرضی توسط درخواست کننده باشد و یا مبنی بر صدور حکم فوت فرضی باشد، توسط دادستان قابل تجدیدنظرخواهی است و این رای قابلیت فرجام‌خواهی ندارد.

حکم فوت فرضی از مواردی است که حتی در صورت قطعیت، دارای اعتبار امر مختومه (مختومه شدن پرونده) نخواهد داشت چرا که سبب و یا شخص اقامه کننده‌ی دادخواست ممکن است متغیر باشد.

اشخاصی که می‌توانند درخواست حکم فوت فرضی نمایند

بر اساس ماده‌ی ۱۵۳ قانون امور حسبی، ورثه‌ی غائب و موصی‌له (کسی که به نفع او وصیت شده است) حق درخواست صدور حکم فوت فرضی را دارند.

وضعیت حقوقی اموال غائب مفقودالاثر بعد از صدور حکم فوت فرضی

فوت شخص دارای آثار حقوقی خاصی است که این قاعده در مورد فوت فرضی هم صادق است (۸۶۱ق.م.)؛ چرا که با فوت شخص باید تکالیف دیون و تعهدات مالی و وصیت و اموال او از جهت ارث، مشخص شود. (۸۶۹ق.م.)

در صورتی که دادگاه فوت فرضی شخصی را صادر کند، در صورتی که تاریخ فوت مسلم شد اموال بین وراثی که هنگام فوت، موجود بوده‌اند، تقسیم می‌شود. (۸۷۵ق.م.)

در صورتی که فوت غائب بدون تعیین تاریخ فوت ثابت گردد، دادگاه باید تاریخی را که فوت در آن تاریخ مشخص بوده است را مشخص نماید و در نتیجه اموال از تاریخ فوت معین شده، بین وراثی که در تاریخ گفته شده موجود بوده‌اند، تقسیم می‌شود. (۱۰۱۷ق.م.)

همچنین بعد از صدور حکم موت فرضی و قطعیت آن در دادگاه، تامیناتی که از ورثه بابت نگه‌داری و امانت نسبت به اموال غائب مفقودالاثر اخذ شده است، همگی رفع می‌شود.

بازگشت غائب مفقودالاثر بعد از صدور حکم فرضی

در صورتی که بعد از صدور حکم فوت فرضی، غائب برگردد، باید کسانی که اموال او را به عنوان ارث تصرف کرده‌اند، آنچه را که از اعیان (خود اموال) و یا منافع اموال (مثلا ماشینش را فروخته و پولش را دارد) مزبور هنگام پیدا شدن غائب موجود می‌باشد بازگردانند. در صورتی که زنده بودن غائب مفقودالاثر مشخص و قطعی گردد در این صورت تمام اعمال و اموری که به موجب صدور حکم موت فرضی نسبت به اموال او به عمل آمده است همگی از بین خواهد رفت و به آن ترتیب اثر داده نخواهد شد.

موسسه حقوقی بین‌المللی مهرپارسیان در زمینه‌ی امورحسبی و دادگاه‌های امورحسبی اقدام به مشاوره و قبول دعاوی می‌کند. برای مشاوره با موسسه تماس بگیرید.