مجازات های جایگزین حبس

مجازات های جایگزین حبس :

با لحاظ ناسودمندی زندان ها در پیشگیری از تکرار جرم، به خصوص در مورد بزهکاران کمتر خطرناک که مرتکب جرم هایی با مجازات های غیر شدید شده اند و همچنین در مورد بزهکاران بار نخست و فاقد سابقه محکومیت کیفری ، می توان از نهادهای جایگزین زندان بهره برد تا آثار مخرب زندان بر بزهکاران ، کاهش بار اقتصادی زندان بر جامعه ، جلوگیری از تراکم جمعیت کیفری و انتفاع جامعه از نهادهای جایگزین محقق گردد. آیا مفهوم مجازات های جایگزین حبس را می دانید؟ ؟ آیا می دانید انواع مجازات های جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی جدید کدام است؟ آیا می دانید شرایط عمومی اعمال مجازات های جایگزین حبس چگونه است ؟ آیا می دانید اعمال مجازات های جایگزین حبس در چه مواردی ممنوع است ؟ آیا ضمانت اجرای مجازات های جایگزین حبس را می دانید؟ آیا از محدوده اختیار قاضی در خصوص مجازات های جایگزین حبس اطلاع دارید؟ در این نوشتار که به همت مشاورین حقوقی در گروه وکلای مهر تنظیم شده است سعی بر ان شده است که به پاسخ تمامی سوالات شما عزیزان در خصوص مجازات های جایگزین حبس به اختصار پاسخ داده شود.

شرایط عمومی اعمال مجازات های جایگزین حبس :

• گذشت شاکی خصوصی
• احراز جهات تخفیف با لحاظ موارد مذکور در ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی :
• گذشت شاکی یا مدعی خصوصی
• همکاری موثر متهم در شناسایی شرکا یا معاونان جرم، تحصیل دلیل یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب ان
• اوضاع و احوال خاص موثر در ارتکاب جرم
• اعلام متهم قبل تعقیب یا اقرار موثر وی در حین تحقیق و رسیدگی
• ندامت ، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم
• کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران ناشی از ان
• خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده یا نتایج زیان بار جرم
• مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم
• ملاحظه نوع جرم و کیفیت ارتکاب ان
• ملاحظه آثار ناشی از جرم
• ملاحظه سن ، مهارت، شخصیت ، سابقه جرم
• ملاحظه وضعیت بزه دیده و سایر اوضاع و احوال

نکته قابل توجه انکه  : اولا دادگاه در ضمن صدور حکم در خصوص مجازات های جایگزین حبس باید شرایط فوق را تصریح نماید و نمی‌تواند به بیش از ۲ مجازات جایگزین حکم دهد. ثانیا قوانین لاحق راجع به جایگزین های حبس به احکام قطعی سابق ، عطف به ماسبق نمی‌شوند.

انواع مجازات های جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی :

• دوره مراقبت : دوره ای است که طی ان محکوم به حکم دادگاه و تحت نظارت قاضی اجرای احکام به انجام یک یا چند دستور از دستورات مندرج در مقررات تعویق مراقبتی ( ماده ۴۳ ق.م.ا ) برای مدت معین محکوم می گردد.
• خدمات عمومی رایگان : خدمات عمومی رایگان یا خدمات اجتماعی و عام المنفعه نهادی است که به موجب ان دادگاه به مجرم پیشنهاد می‌دهد تا به انجام کاری به نفع جامعه به جای رفتن به زندان در صدد جبران خطای ارتکابی خود برآید و لازمه ان رضایت بزهکار نسبت به اجرای این خدمات است.
• جزای نقدی روزانه : عبارت است از مبلغی معین در ارتباط با در آمد روزانه بزهکار که در محدوده روزهای تعیین شده از سوی قانون گذار مورد حکم قرار گرفته و به نفع دولت اخذ می‌شوند . به موجب ماده ۸۵ قانون مجازات اسلامی جزای نقدی روزانه از یک هشتم تا یک چهارم درآمد روزانه محکوم است . محکوم موظف است در پایان هر ماه ظرف ۱۰ روز مجموع جزای نقدی روزانه ان ماه را پرداخت نماید.
• جزای نقدی
• محرومیت از حقوق اجتماعی

موارد ممنوعیت اعمال مجازات های جایگزین حبس :

• در جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
• در جرایم عمدی با حداکثر مجازات قانونی ۳ ماه و یک روز تا ۶ ماه حبس  یا حداکثر مجازات قانونی بیش از ۶ ماه تا ۱ سال حبس که محکوم دارای سابقه محکومیت به جرایم عمدی یا مجازات های ذیل را داشته و  از اجرای ان مجازات ۵ سال نگذشته است :
• بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس تا ۶ ماه
• بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی جزای نقدی تا ۱۰ میلیون ریال
• بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی شلاق تعزیری
• یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس بیش از ۶ ماه
• یک فقره سابقه محکومیت قطعی به قصاص
• یک فقره سابقه محکومیت قطعی به پرداخت بیش از یک پنجم دیه
• یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حد
• در جرایم عمدی متعدد اگر مجازات قانونی حداقل یکی از ان جرایم بیش از ۶ ماه حبس باشد.
• در جرایم عمدی با مجازات قانونی بیش از یک سال که با احراز جهات تخفیف به کمتر از یک سال تخفیف یافته باشند.
• در جرایم عمدی با حداکثر مجازات قانونی بیش از یک سال

ضمانت اجرای مجازات های جایگزین حبس :

اگر محکوم از اجرای دستورات دادگاه تخلف کند در مرتبه اول با پیشنهاد قاضی اجرای احکام و رای دادگاه یک چهارم تا یک دوم به مجازات مورد حکم افزوده می‌شود.

در مرتبه دوم ، با تکرار تخلف از دستورات، مجازات حبس اجرا می گردد.

اگر محکوم با رفتار عمدی خود مانعی در اجرای مجازات های جایگزین حبس ایجاد کند ، مجازات حبس اجرا می گردد.

محدوده اختیار قاضی اجرای احکام در جایگزین های حبس: ( ماده ۷۷ قانون مجازات اسلامی )

قاضی اجرای احکام مخیر است با لحاظ وضعیت محکوم و شرایط و آثار اجرای حکم به دادگاه صادر کننده حکم پیشنهاد موارد ذیل را دهد.

• تشدید مجازات جایگزین مورد حکم
• تخفیف مجازات جایگزین مورد حکم
• تبدیل مجازات جایگزین مورد حکم
• توقف موقت مجازات جایگزین مورد حکم

نظر به اینکه برای اعمال مجازات های جایگزین حبس  از وکلای متخصص در امور کیفری، علی الخصوص وکلای متخصص برای مجازات های جایگزین حبس  ضرورتی است اجتناب ناپذیر، بدین منظور موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان با تشکیل گروه وکلای مهر و به کارگیری بیش از ۱۰۰ وکیل پایه یک دادگستری در سطح ایران و در سطح بین‌الملل آماده ی ارائه ی مشاوره حقوقی و قبول وکالت در تمامی زمینه ها خصوصا دعاوی مربوط به خانواده می‌باشد. گروه وکلای مهر تحت سرپرستی محمدرضا مهری وکیل پایه یک دادگستری با بیش از ۱۵ سال سابقه قضایی و وکالت می باشد و یکی از موسسات حقوقی پیشرو در وکالت تخصصی در داخل و خارج از کشور می‌باشد.

نگارنده: الناز رحیمی-کارشناس ارشد حقوق خصوصی