مجازات تخریب آثار تاریخی

به مناسبت هزارمین سالروز پایان سرایش شاهنامه توسط فردوسی بزرگ در این مقاله مجازات تخریب آثار تاریخی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

ایران به عنوان یک کشور باستانی برخوردار از تاریخی کهن، آثار و ابنیه تاریخی فراوانی دارد که همواره مورد طمع بیگانگان و عوامل داخلی آنها بوده است.

متاسفانه در ایام تعطیلات و شروع مسافرت‌های نوروزی عده‌ای از افراد اقدام به نوشتن یادگاری و یا تخریب آثار تاریخی می‌کنند و سالروز پایان سرایش شاهنامه را دست‌آویزی برای پرداختن به این موضوع قرار دادیم.

در راستای مبارزه با این نوع اقدامات غیر قانونی، دوازده ماده ۵۵۸ الی ۵۶۹ قانون تعزیرات در سال ۱۳۷۵ مصوب گردید.

البته مواد دوازه گانه مذکور تنها به تخریب این اموال نمی‌پردازد، بلکه اعمالی چون سرقت، کاوش، خرید و فروش، قاچاق و تغییر دادن نحوه استفاده از آن‌ها را نیز در بر می‌گیرد.

در سالروز شاهنامه باید گفت که آثار تاریخی، باستانی و ملی بیانگر تاریخچه پر بار یک ملت است؛ از این جهت سرمایه ملی محسوب شده و برای افراد یک جامعه بسیار حائز اهمیت و ارزش است.

این آثار چه بصورت شی باشند، چه بصورت یک بنا باشند؛ تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی قرار دارند و در آنجا به ثبت رسیده اند.

در سالروز شاهنامه یادآوری کنیم که سازمان میراث فرهنگی یک ارگان دولتی است؛ پس می‌توان گفت که این آثار تحت حفاظت دولت قرار دارند.

به همین منظور دولت نیز برای حفظ آنها قوانینی را وضع نموده است.

به مناسبت هزارمین سالروز شاهنامه و برای آگاهی هموطنان عزیز بابت مجازات‌هایی که برای نوشتن یادگاری روی دیوارها و کتیبه‌های باستانی تعیین شده است؛ مقاله مجازات تخریب آثار باستانی را به رشته تحریر درآوردیم.

در ادامه مقاله مجازات تخریب آثار تاریخی به بررسی سوالات تخصصی زیر می‌پردازیم:

• آثار باستانی شامل چه مواردی می‌شود؟
• آیا یادگاری نوشتن روی دیوار باستانی هم مجازات دارد؟
• برداشتن تکه‌ای از آثار باستانی آیا مجازات تخریب دارد؟
• آیا عذر عدم اطلاع از جرم بودن تخریب آثار باستانی پذیرفته می‌شود؟
• بهترین وکیل امور کیفری را چگونه پیدا کنیم؟

تخریب آثار باستانی

اگر به اموال و آثار باستانی که در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند؛ که شامل ابنیه، مساجد، اشیاء و ظروف و … هرآنچه که از گذشتگان برای ما باقی مانده است؛ لطمه ای وارد شود که موجب تخریب یا ناقص شدن همه یا بخشی از آن اموال شود؛ به موجب قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود.

در سالروز پایان سرایش شاهنامه باید متذکر شویم که این اموال متعلق به تمام مردم سرزمین ایران است و برای همه حائز اهمیت است؛ به همین دلیل باید برای حفظ آن کوشید.

قوانین مرتبط با مجازات‌های تخریب آثار تاریخی

ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی

هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه ها و مجموعه های فرهنگی تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است؛ یا تزئینات، ملحقات، تاسیسات، اشیاء و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور که مستقلا نیز واجد حیثیت فرهنگی، تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورده؛ علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک الی ده سال محکوم می‌شود.

ماده ۵۵۹ قانون مجازات اسلامی

هر کس اشیاء و لوازم و همچنین مصالح و قطعات آثار فرهنگی تاریخی را از موزه‌ها و نمایشگاه ها، اماکن تاریخی و مذهبی و سایر‌ اماکن که تحت حفاظت یا نظارت دولت است؛ سرقت کند یا با علم به مسروقه بودن اشیای مذکور را بخرد یا پنهان دارد؛ در صورتی‌که مشمول مجازات‌ حد سرقت نگردد، علاوه بر استرداد آن به حبس از یک تا پنج سال محکوم می‌شود.

ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی

هر کس بدون اجازه از سازمان میراث فرهنگی کشور، یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام شده از سوی سازمان مذکور در حریم آثار فرهنگی، تاریخی مذکور در این ماه مبادرت به عملیاتی نماید که سبب تزلزل بنیان آن‌ها شود؛ یا در نتیجه آن عملیات به آثار و بناهای مذکور خرابی یا لطمه وارد آید؛ علاوه بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارات وارده به حبس از یک تا سه سال محکوم می‌شود.

ماده ۵۶۱ قانون مجازات اسلامی

هرگونه اقدام به خارج کردن اموال تاریخی، فرهنگی از کشور هرچند به خارج کردن آن نیانجامد قاچاق محسوب و مرتکب علاوه بر استرداد اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال موضوع قاچاق محکوم می‌گردد.

تبصره

تشخیص ماهیت تاریخی، فرهنگی به عهده سازمان میراث فرهنگی کشور می‌باشد .

ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی مجازات تخریب آثار تاریخی

هرگونه حفاری وکاوش به قصد به دست آوردن اموال تاریخی، فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و ضبط اشیا مکشوفه به نفع سازمان میراث فرهنگی کشور و آلات و ادوات حفاری به نفع دولت محکوم می‌شود.

چنانچه حفاری در اماکن و محوطه های تاریخی که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، یا در بقاع متبرکه و اماکن مذهبی صورت گیرد؛ علاوه بر ضبط اشیا مکشوفه و آلات و ادوات حفاری مرتکب به حداکثر مجازات مقرر محکوم می‌شود.

تبصره 1

هر کس اموال تاریخی، فرهنگی موضوع این ماده را برحسب تصادف به دست آورد و طبق مقررات سازمان میراث فرهنگی کشور نسبت به تحویل آن اقدام ننماید؛ به ضبط اموال مکشوفه محکوم می‌گردد.

تبصره 2

خرید و فروش اموال تاریخی، فرهنگی حاصله از حفاری غیرمجاز ممنوع است و خریدار و فروشنده علاوه بر ضبط اموال فرهنگی مذکور، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می‌شوند.

هرگاه فروش اموال مذکور تحت هر عنوان از عناوین به طور مستقیم یا غیرمستقیم به اتباع خارجی صورت گیرد، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر محکوم می‌شود.

ماده ۵۶۳ قانون مجازات اسلامی

هرکس به اراضی و تپه ها و اماکن تاریخی و مذهبی که به ثبت آثار ملی رسیده و مالک خصوصی نداشته باشد، تجاوز کند؛ به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می شود؛ مشروط بر آنکه سازمان میراث فرهنگی کشور قبلا حدود مشخصات این قبیل اماکن و مناطق را در محل تعیین و علامتگذاری کرده باشد.

ماده ۵۶۴ قانون مجازات اسلامی

هرکس بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی و برخلاف ضوابط مصوب اعلام شده از سوی سازمان مذکور به مرمت یا تعمیر، تغییر، تجدید و توسعه ابنیه یا تزیئنات اماکن فرهنگی، تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی مبادرت نماید، به حبس از شش ماه تا دو سال و پرداخت خسارت وارده محکوم می‌گردد.

ماده ۵۶۵ قانون مجازات اسلامی

هرکس برخلاف ترتیب مقرر در قانون حفظ آثار ملی اموال فرهنگی تاریخی غیر منقول ثبت شده در فهرست آثار ملی را با علم و اطلاع از ثبت آن به نحوی به دیگران انتقال دهد به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم می‌شود.

ماده ۵۶۶ قانون مجازات اسلامی

هرکس نسبت به تغییر نحوه استفاه از ابنیه، اماکن و محوطه های مذهبی، فرهنگی و تاریخی که در فهرست آثار ملی ثبت شده اند برخلاف شئونات اثر و بدون مجوز از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور اقدام نماید علاوه بر رفع آثار تخلف و جبران خسارت وارده به حبس از سه ماه تا یکسال محکوم می‌شود.

ماده ۵۶۶ مکرر قانون مجازات اسلامی

هرکس نمونه تقلبی آثار فرهنگی تاریخی اعم از ایرانی و خارجی را به جای اثر اصلی بسازد یا آن را به قصد عرضه، قاچاق یا فروش، معرفی، حمل یا نگهداری کند یا با آگاهی از تقلبی بودن اثر خریداری کند به حبس از نود و یک روز تا شش ماه و جزای نقدی معادل نصف ارزش اثر اصلی با اخذ نظر کارشناس از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری محکوم می‌شود.

تبصره 1

نمونه تقلبی به اشیائی اطلاق می‌گردد که در دوره معاصر ساخته شده و از حیث نقوش، خطوط، شکل، جنس، اندازه، حجم و وزن شبیه آثار فرهنگی تاریخی اصیل بوده یا بدون آن که نمونه اصلی وجود داشته باشد به عنوان اثر فرهنگی تاریخی اصیل معرفی شود و علامتی از سوی سازنده یا سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای تشخیص از اصل، بر روی آن حک نشده باشد.

تبصره 2

چنانچه شی تقلبی نمونه اصلی نداشته باشد، ارزش آن به فرض وجود، توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تعیین می‌گردد.

تبصره 3

اشیا مکشوفه موضوع این ماده به نفع سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ضبط می‌گردد.
حکم این تبصره شامل اشیائی که قبل از لازم الاجرا شدن این قانون ضبط شده نیز می‌گردد.

ماده ۵۶۷ قانون مجازات اسلامی

در کلیه جرائم مذکور در این فصل، سازمان میراث فرهنگی یا سایر دستگاه‌های دولتی بر حسب مورد شاکی یا مدعی خصوصی محسوب می‌شود.

ماده ۵۶۸ قانون مجازات اسلامی

در مورد جرایم مذکور در این فصل که بوسیله اشخاص حقوقی انجام شود؛ هر یک از مدیران و مسوولان که دستور دهنده باشند؛ برحسب مورد به مجازات های مقرر محکوم می‌شوند.

تبصره

اموال فرهنگی، تاریخی حاصله از جرائم مذکور در این فصل تحت نظر سازمان میراث فرهنگی کشور توقیف و درکلیه مواردی که حکم به ضبط و استرداد اموال، وسائل، تجهیزات و خسارات داده می‌شود؛ به نفع سازمان میراث فرهنگی کشور مورد حکم قرار خواهد گرفت.

ماده ۵۶۹ قانون مجازات اسلامی

در کلیه موارد این فصل در صورتی‌که ملک مورد تخریب، ملک شخصی بوده و مالک از ثبت آن به عنوان آثار ملی بی اطلاع باشد از مجازات های مقرر در مواد فوق معاف خواهد بود.

طرح دعوی علیه تخریب کننده آثار باستانی

چنانچه آثار باستانی ای مورد تخریب قرار بگیرد، هیچ فردی به تنهایی نمی تواند علیه تخریب کننده طرح دعوی نماید.
زیرا این اموال تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی هستند. بنابراین مردم تنها می‌توانند به سازمان میراث فرهنگی اطلاع دهند.
وظیفه طرح دعوی علیه مجرمان حوزه این جرم بر عهده سازمان میراث فرهنگی می باشد.

جرم تخریب

جرم تخریب عبارت از ایراد صدمه عمدی است که منتهی به نقصان یا از بین رفتن مال یا شی متعلق به غیر شود. علاوه بر عمل فیزیکی لطمه زدن، ورود ضرر به مال دیگری نیز شرط تحقق جرم است؛ زیرا تا ضرر واقع نشود، جرم تخریب تحقق پیدا نخواهد کرد.

جرم تخریب از جمله جرایم عمدی ناشی از رفتار مجرمانه و انجام فعلی در قالب عمل فیزیکی از بین بردن یا ورود ضرر به مال متعلق به غیر است که با این توصیف، ترک فعل هرچند موجب از بین رفتن یا ورود ضرر به مال متعلق به غیر شود، عنصر مادی تخریب محسوب نخواهد شد.

تخریب اموال تاریخی فرهنگی و جرم‌های مشابه آن

سالروز پایان سرایش شاهنامه باعث شد که متذکر شویم؛ هر گونه ساخت و ساز در حریم بنا‌های متعلق به  میراث فرهنگی و تاریخی کشور باید با مجوز سازمان میراث فرهنگی و تحت نظارت کارشناسان این سازمان انجام شود.

زیرا ممکن است فعالیت های ساختمانی در حریم ابنیه تاریخی به بافت آن‌ها آسیب وارد نماید.

سالروز شاهنامه وقت خوبی است تا یادآور شویم که اگر فردی بدون اجازه از میراث فرهنگی، فعالیتی را در حریم بناهای تاریخی انجام دهد که به موجب آن تخریب اموال تاریخی فرهنگی صورت گیرد؛ جرم بوده و متخلف باید خسارت‌های وارده را پرداخت نماید و علاوه بر آن به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.

قاچاق آثار تاریخی

در سالروز شاهنامه یادآور شویم که اموال تاریخی و فرهنگی منحصر به بناها و ساختمان‌های قدیمی و تاریخی نیست و شامل مواردی مثل مجسمه، مقبره، اشیاء، ستون‌ها و … نیز می‌شود.

سالروز شاهنامه باعث شد که علاوه بر جرایم مطرح شده در بالا، یعنی تخریب اموال تاریخی فرهنگی، به جرم دیگری که در رابطه با آثار تاریخی ممکن است افراد انجام دهند بپردازیم.

متاسفانه افراد گاهی اقدام به خروج این آثار ارزشمند از کشور می‌نمایند؛ که خروج این اموال قاچاق محسوب می‌شود و مجرمان علاوه بر اینکه باید دو برابر قیمت موضوع قاچاق را پرداخت نمایند، باید شی تاریخی را به میراث فرهنگی تحویل داده و قانون گذار مجازات از یک تا سه سال حبس را برای متهمان این حوزه در نظر گرفته است.

نمونه‌های مشابه این جرم، حفاری در آثار تاریخی است که به موجب آن بناهای تاریخی و فرهنگی تخریب می‌شوند. در این صورت کلیه ابزارآلات حفاری و اشیا مکشوفه از حفاری به نفع سازمان میراث فرهنگی و به نفع دولت ضبط خواهد شد و علاوه بر این افراد مجرم به حداکثر مجازات تعیین شده در قانون محکوم می‌شوند.

بهترین وکیل امور کیفری مجازات تخریب آثار تاریخی را چگونه پیدا کنیم؟

جهت برقراری ارتباط با وکلای متخصص برای مشاوره، بررسی و رسیدگی به دعاوی مرتبط با امور کیفری و همچنین دریافت اطلاعات بیشتر با موسسه حقوقی مهر پارسیان تماس بگیرید.

[sc_fs_multi_faq headline-0=”h2″ question-0=”پارچه یا فرش هم جزیی از آثار باستانی و تاریخی محسوب می‌شوند؟” answer-0=”بله، هرآنچه که جزیی از اموال تاریخی و فرهنگی منحصر به بناها و ساختمان‌های قدیمی و تاریخی به شمار بیاید  حتی شامل مواردی مثل مجسمه، مقبره، اشیاء، ستون‌ها، فرش و پارچه و… نیز می‌شود” image-0=”” headline-1=”h2″ question-1=”اگر ملکی در منطقه بافت تاریخی واقع شده باشد آیا امکان تخریب آن وجود دارد؟” answer-1=”خیر، تخریب اموال تاریخی فرهنگی که در بافت تاریخیقرار دارند؛ جرم بوده و متخلف باید خسارت‌های وارده را پرداخت نماید” image-1=”” count=”2″ html=”true” css_class=””]