مرور زمان در امور کیفری

بر اساس عدالت کیفری، در صورت وقوع هر فعل و یا ترک فعلی را که قانون منع کرده  و برای ان مجازات تعیین کرده باشد، ایجاب می‌نماید که مرجع قضایی دادسرا و دادگاهها، با پیگیری و تعقیب قضایی و شناسایی متهم و بررسی ادله ی کافی، مجرمیت او را احراز کرده و با صدور قرار مجرمیت و ارسال کیفرخواست متهم، به دادگاه کیفری موجبات صدور رای کیفری و مجازات او را بخواهد. با انجام این امور، عدالت کیفری و امنیت اجتماعی تامین بیشتر می گردد.

ولی در مواردی این امکان وجود دارد که از مرحله ی شکایت شاکی تا صدور حکم قطعی به جهتی از جهات و یا به خاطر عدم دسترسی به متهم یا محکوم، رسیدگی و اجرای مجازات انجام نگردد و در این صورت قانون فرضی را در نظر گرفته است که در صورت گذشت موعد و مدت زمانی از شروع شکایت یا صدور رای قطعی، دیگر امکان تعقیب و اجرای مجازات نسبت به متهم نباشد و بدین وسیله از وی رفع آثار محکومیت می گردد و این فرض مرور زمان در امور کیفری نام دارد که در مورد جرایم تا گذشت مدت خاصی، دیگر نمی توان متهم را از همان جهت دوباره تعقیب نمود.

در این مقاله پاسخ سوالات عزیزان، درباره مرور زمان در امور کیفری، موارد مرور زمان و مشمولیت مرور زمان در مورد جرایم، که توسط موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان، برترین موسسه حقوقی ایران و با تجربه ترین گروه وکلای ایران، با مشاوره محمد رضا مهری وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی و کیفری منتشر می گردد، پرداخته می‌شود.

ماهیت مرور زمان در امور کیفری

مرور زمان به مدت زمانی که از زمان وقوع جرم تا جریان رسیدگی و تعقیب متهم یا متشکی عنه و یا صدور حکم قطعی و اجرای حکم قطعی، در جرایم موجب تعزیر سپری و منقضی می‌شود، گفته می‌شود که در این صورت دیگر موجبی برای رسیدگی کیفری و مجازات متهم وجود ندارد و از موارد سقوط مجازات می‌باشد. بر اساس قانون مرور زمان در امور کیفری، در مورد جرایم تعزیری می باشد و بسته به درجه ی مجازات تعزیری تعیین شده، هر کدام دارای مدت زمان خاصی می باشد که بر اساس این مواعد مرور زمان تعیین می گردد.

مرور زمان در صورت وقوع جرم و یا تعقیب متهم

با توجه به روند رسیدگی کیفری از زمان وقوع جرم، مراحل رسیدگی کیفری شامل شکایت، تعقیب متهم و رسیدگی و صدور و قطعیت حکم و اجرای حکم قطعی می گردد که بسته به اینکه در کدام مرحله و جریان رسیدگی باشد، انقضای زمان لازم برای مرور زمان متفاوت خواهد بود که به شرح ذیل می باشد:

در صورتی که از زمان وقوع جرم تا انقضای مواعد ذیل در جرایم تعزیری تعقیب صورت نگرفته باشد و یا در صورت تعقیب تا انقضای مواعد ذیل در جرایم تعزیری منتهی به صدور رای نگردیده باشد، در این صورت مرور زمانی و مدت زمانی که باید سپری شود تا رسیدگی متوقف گردد، به صورت زیر است:

الف) جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال.

ب) جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای ده سال.

پ) جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای هفت سال.

ت) جرایم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال.

ث) جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه سال.

در صورتی که رسیدگی کیفری به دلیل قرار اناطه، موکول به صدور رای از مرجع دیگر باشد، در این صورت مرور زمان از زمان صدور رای قطعی مرجعی است که رسیدگی کیفری منوط به ان می‌باشد.

مرور زمان از زمان اجرای احکام قطعی کیفری

در صورت انقضای مواعد از زمان اجرای احکام قطعی کیفری در جرایم تعزیری که اجرای حکم متوقف می‌شود، به شرح ذیل است:

الف)جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال

ب) جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال

پ) جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال

ت) جرایم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال

ث) جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال

در صورتی که اجرای مجازات شروع گردد ولی به هر دلیلی متوقف گردد، در این صورت شروع مرور زمان از لحظه ی توقف اجرای مجازات می باشد و در مواردی که بیش از یک مدت قطع شود، شروع مرور زمان از تاریخ آخرین انقطاع می باشد، مگر اینکه اجرای مجازات بر اثر رفتار عمدی قطع شده باشد که در این صورت مرور زمان اعمال نمی‌شود.

مرور زمان در جرایم قابل گذشت

جرایم قابل گذشت در صورت وقوع، فقط با شکایت شاکی خصوصی امکان‌پذیر می باشد و با گذشت او هم، در هر مرحله و جریان از رسیدگی کیفری باشد، موقوف می گردد و دیگر موجبی برای ادامه ی رسیدگی نمی‌باشد.با این وجود در صورت وقوع هر کدام از جرایم قابل گذشت، شاکی خصوصی در ظرف مدت یکسال از وقوع جرم، شکایت ننماید، حق شکایت کیفری او ساقط شده و مشمول مرور زمان می گردد، البته مشروط به اینکه عدم شکایت او بدون عذر موجه و مانع باشد، در این صورت موعد شکایت از تاریخ رفع مانع خواهد بود.در صورت فوت شاکی و در صورت عدم انصراف از شکایت، اگر وراث او در مدت شش ماه از تاریخ فوت، شکایت کیفری نکنند، مرور زمان موجب سقوط حق شکایت انان می گردد.

جرایم غیر قابل مرور زمان

جرایمی که در هیچ یک از مراحل رسیدگی و تعقیب کیفری، به طور کلی، از زمان وقوع جرم تا تعقیب و یا از تعقیب تا قبل از صدور حکم و یا از زمان اجرای حکم قطعی کیفری، مشمول مرور زمان نمی‌شوند به شرح ذیل می باشد:

الف) جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور

ب) جرایم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرایم مالی که میزان مال مورد ارتکاب یک میلیارد ریال و یا بیش ار ان باشد

پ) جرایم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر

ت)جرایمی که مجازات آن‌ها شامل حدود شرعی، قصاص و دیات و حق الناس(مطالبه‌ی ضرر و زیان ناشی از جرم و ارش) می‌باشد.

ث)تعزیرات منصوص شرعی که شامل مواردی می‌شود که در فقه و شرع اسلام، برای آن‌ها مجازاتی که غیر از حدود تعیین شده باشد.

آثار مرور زمان در امور کیفری

اگرچه مرور زمان نسبت به مباشر جرایم تعزیری می‌تواند مطرح گردد، ولی به طور کلی شامل همه ی اعضا و معاونین و شرکای جرم می‌شود و آن‌ها را از ادامه ی رسیدگی و تعقیب کیفری باز می دارد ولی نسبت به حقوق و مطالبات مالی شاکی خصوصی که ناشی از ضرر و زیان جرم می باشد، مجری نخواهد بود.

وکیل متخصص امورکیفری و دادسراها

موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان، با مشاوره محمد رضا مهری، به عنوان بهترین وکیل در زمینه ی امور مربوط به قانون مجازات اسلامی و دادرسی کیفری، آقای فرامرز نصیری شفتی، وکیل و مشاور حقوقی بازرگانی و شهرداری ها و کارشناس رسمی دادگستری در امور گمرکی و بهترین وکیل دعاوی مالی و بازرگانی، محمد علی مهری، بهترین وکیل امور داوری و قراردادهای داوری بین‌الملل، به همراه تیم وکلای تخصصی، اقدام به مشاوره و قبول دعاوی شما عزیزان می کند. برای انجام امور حقوقی خود و تعیین وقت مشاوره حضوری با گروه وکلای مهر، می توانید با موسسه تماس بگیرید.

نویسنده:سید محسن میرقاسمی-کارشناس ارشد حقوق خصوصی