قانون مالیات بر ارث

در مقاله پیش رو به بررسی قانون مالیات بر ارث می‌پردازیم.

بدین منظور ابتدا باید به تعریف دقیق ارث بپردازیم، ارث به کلیه اموال به جا مانده، بدهی‌ها، حقوق و وظایف شخص فوت شده می‌گویند که بعد از مرگ به بازماندگان وی منتقل می‌گردند.

از طرفی مالیات هم پولی است که دولت برای جبران هزینه‌های اجتماعی به طریق مختلف از افراد جامعه دریافت می‌کند. مالیات توسط دولت به صورت مستقیم یا غیر‌مستقیم، از اشخاص دریافت می‌شود.

از جمله مالیات‌هایی که دولت از اشخاص دریافت می‌کند زمان تقسیم ارث بین اشخاصی می‌باشد.

زمانی که اموال و دارایی‌های شخص فوت شده، بین ورثه او تقسیم می‌گردند، مالیاتی بر روی آن‌ها تعریف می‌گردد (یعنی قبل از اقدام به تقسیم اموال، اشخاصی که ارث می‌برند، مبلغی را به عنوان مالیات پرداخت کنند). به عبارتی مالیات بر ارث، نمونه‌ای از مالیات مستقیم و از نوع مالیات بر دارایی است.

آیا پرداخت مالیات بر ارث ضروری است؟

بله، در صورتی که مالیاتی که بر ارث تعلق می‌گیرد، پرداخت نشود، وراث نمی‌توانند مالکیت اموال به جای مانده از متوفی را به خود انتقال دهند یا دخل و تصرفی در آن داشته باشند. برای مثال نمی‌توانند اموال را به فروش برسانند. پرداخت مالیات بر ارث واجب بوده و نپرداختن آن جریمه‌ خواهد داشت.
مهم‌ترین جریمه نپرداختن این نوع مالیات، جلوگیری از انتقال اموال متوفی به ورثه او می‌باشد.

قانون گذشته

در قانون گذشته، یعنی فوت‌شدگان قبل از 95/1/1، مالیات بر ارث، بر طبق میزان ترکه متوفی (اموال باقی مانده از شخص فوت شده) و تعداد وراث متفاوت است:
الف) ابتدا ماترک متوفی (باقی مانده دارایی و اموال متوفی) ارزش گذاری می‌شوند.
ب) پس از کسر هرگونه دین، قرض و بدهی و هزینه‌ها، سهم هر ورثه مشخص می‌شود.
پ) پس از اعمال معافیت‌ها، طبق جدول قانون مالیات‌های مستقیم، میزان مالیات بر ارث هر یک از ورثه تعیین و پرداخت می‌شود.
ت) پس از پرداخت مالیات و صدور گواهی واریز مالیات بر ارث، امکان انتقال ترکه (آنچه از متوفی باقی‌مانده باشد) فراهم می‌شود.
در قانون قدیم (فوت‌شدگان قبل از 95/1/1)، وراث (کسانی که از متوفی ارث می‌برند) یا وکیل یا نماینده قانونی یا قیم وراث، باید مسیر زیر را طی می‌کردند: ابتدا به اداره امور مالیاتی که صلاحیت دارد، مراجعه و پس از ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث، گواهی تسلیم اظهارنامه از اداره امور مالیاتی دریافت می‌کردند، و با مراجعه به شورای حل اختلاف جهت اخذ گواهی انحصار وراثت اقدام  می‌کردند.

همین‌طور کلیه اموال متوفی، از طرف وراث (کسانی که از متوفی ارث می‌برند) در اظهارنامه مالیات بر ارث، نوشته می‌شود و پس از محاسبه مالیات، گواهی واریز به صورت یک‌جا صادر می‌شد.

در قانون قدیم، وراث (کسانی که از متوفی ارث می‌برند) می‌بایست حداکثر تا شش ماه بعد از فوت متوفی، اظهارنامه مالیاتی خود را به اداره امور مالیاتی مربوطه ارائه می‌کردند در غیر این‌صورت مشمول جریمه می‌شدند.

قانون جدید مالیات بر ارث

در بالا روند قانون مالیات بر ارث مطابق قانون گفته شد، حال به بررسی قانون به روز شده مالیات بر ارث، می‌پردازیم.

در قانون جدید (یعنی برای متوفیان (فوت شدگان) بعد از 1395/01/01):
ابتدا اموال متوفی گروه‌بندی شده و بر اساس گروه مرتبط، نرخ‌های متفاوتی دارند.

حال آن‌که در قانون جدید، وراث بدون مراجعه به اداره امور مالیاتی می‌توانند گواهی حصر وراث را از شورای حل اختلاف دریافت کنند برعکس قانون قدیم می‌باشد.
در قانون مالیات بر ارث جدید، وراث می‌توانند، ماترک (آنچه از متوفی باقی‌مانده است) متوفی را به صورت موردی (جداگانه) به تاریخ نقل و انتقال، اعلام و پس از پرداخت مالیات، گواهی واریز مالیات بر ارث را اخذ نمایند. به این صورت که وراث می‌توانند بدون در نظر گرفتن مدت زمان خاصی، آنچه از متوفی باقی مانده است، بین خود تقسیم نمایند (تقسیم ترکه) سپس هنگام تنظیم اسناد رسمی، مالیاتی که بر ارث آنها تعلق می‌گیرد را بپردازند.

در قانون مالیات بر ارث جدید محدودیت زمان‌بندی ندارند و خبری از جریمه نیست.

مالیات بر ارث چقدر است؟

طبق قانون جدید، مهم‌ترین عامل تعیین کننده مقدار این نوع مالیات، طبقه‌ای است که فرد وارث (ارث برنده) در آن قرار دارد. (در قانون ایران اشخاصی که از فرد فوت شده ارث می‌برند، به طبقات مختلفی تقسیم می‌شوند، مثلا فرزندان طبقه اول و خواهر وبرادر شخص فوت شده، طبقه دوم محسوب می‌شوند.)
مطابق با قانون جدید مالیات بر ارث، طبقه اول دارای کم‌ترین نرخ و طبقات بالاتر، نرخ مالیات بر ارث بیشتری را باید بپردازند.

برای این مالیات سه طبقه در نظر گرفته شده است:

الف) طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر، فرزندان و فرزندان فرزندان (نوه ‌های شخصی که فوت شده)
ب) طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ شخص فوت شده)، برادر، خواهر و فرزندان آن‌ها
پ) طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها

کم‌ترین درصد مالیات بر ارث از آن طبقه اول است.
برای طبقات دوم و سوم، این نرخ به ترتیب دو و چهار برابر می‌شود.
همچنین اموال و دارایی‌های مختلف هر کدام دارای نرخ مالیات متفاوت هستند.
در واقع اموال و دارایی‌ها، طبقه‌بندی شده و نمی‌توان به صورت کلی گفت که مالیات بر ارث چند درصد است.

درصد مالیات بر ارث بر اموال برای طبقه اول به صورت زیر خواهد بود. این درصد برای طبقات بعدی به ترتیب دو و چهار برابر می‌شود.

مالیات بر ارث بر‌اساس نظر کارشناس و با توجه به قیمت هر یک از اموال باقی‌مانده، تعیین می‌گردد. به طور مثال اگر شخص فوت شده دارای دو خودرو باشد. برای تعیین مالیات بر ارث، کارشناس قیمت هر خودرو را جداگانه تعیین می‌کند و براساس اینکه اشخاص در چه طبقه‌ای هستند درصد مالیات بر ارث هر خودرو را تعیین می‌نماید. مثلا اگر شخص ارث برنده، پسر متوفی باشد، چون طبقه اول محسوب می‌شود دو درصد از قیمت هر خودرو را باید به عنوان مالیات بر ارث بپردازد.

• وسایل نقلیه موتوری هوایی، زمینی و دریایی: 2 درصد
• حق‌امتیاز و سایر حقوق مالی: 10 درصد
• سپرده بانکی، انواع اوراق بهادار و سود متعلق به آنها: 3 درصد
• اموال متوفای ایرانی خارج از کشور: 10 درصد
• املاک و حق واگذاری محل 1.5 برابر نرخ‌های ماده 59
• سهام، سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها 1.5 برابر نرخ‌های ماده 143

و برای طبقه دو:

• وسایل نقلیه موتوری هوایی، زمینی و دریایی: 4 درصد
• حق‌امتیاز و سایر حقوق مالی: 20 درصد
• سپرده بانکی، انواع اوراق بهادار و سود متعلق به آنها: 6 درصد
• اموال متوفای ایرانی خارج از کشور: 20 درصد
• املاک و حق واگذاری محل 3 برابر نرخ‌های ماده 59
• سهام، سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها 3 برابر نرخ‌های ماده 143

و برای طبقه سه:

• وسایل نقلیه موتوری هوایی، زمینی و دریایی: 8 درصد
• حق امتیاز و سایر حقوق مالی: 40 درصد
• سپرده بانکی، انواع اوراق بهادار و سود متعلق به آنها: 12 درصد
• اموال متوفای ایرانی خارج از کشور: 40 درصد
• املاک و حق واگذاری محل 6 برابر نرخ‌های ماده 59
• سهام، سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها 6 برابر نرخ‌های ماده 143

توجه داشته باشید مطالب فوق تنها بر اساس قانون جدید و مختص فوت شدگان بعد از سال 95 هست.