انواع وکالت

امروز با موضوع بررسی انواع وکالت و جزییات مربوط به هر کدام از آنها با شما هستیم.

در قانون ایران دو نوع قرارداد وکالت وجود دارد. وقتی دعوایی داریم برای حضور در دادگاه و به نتیجه رسیدن دعوا، به وکیل دادگستری مراجعه می‌کنیم و با آن قرارداد می‌بندیم که با دریافت مبلغی پیگیر پرونده باشد. یک نوع عقد وکالت دیگر هم وجود دارد که در آن به شخصی عادی وکالت می‌دهیم که برخی کارها را برای ما انجام دهد، مثلا به برادر خود وکالت می‌دهیم که ماشین ما را بفروشد. در این مقاله به بررسی انواع وکیل در دادگاه پرداخته‌ایم.

انواع وکالت کدام است؟
وکالت اتفاقی در چه مواردی است؟
فرق بین وکالت تسخیری و معاضدتی چیست؟

برای پاسخگویی به این سوالات با ما همراه باشید.

وکالت چیست؟

وکالت در لغت به معنی واگذاری یا تفویض می‌باشد و در فقه و حقوق ایران عبارت از قراردادی است که هر یک از طرفین هر وقت بخواهند می‌توانند آن را به هم بزنند، که به موجب آن یکی از طرفین قرارداد، طرف دیگر را برای انجام برخی امور و کارها نایب (جانشین) خود قرار می‌دهد. شخصی که به دیگری وکالت می‌دهد را مُوَکِّل، و شخصی که وکالت را قبول می‌کند وکیل می‌نامند.

وکالت یکی از عقود بسیار رایج می‌باشد، که نیاز به این دارد که موکل بگوید وکالت من را می‌پذیرید (ایجاب موکل) و قبول وکیل دارد.

چکیده‌ای از وکالت در قانون مدنی

طبق ماده ۶۵۶ قانون مدنی: وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می‌کند.

وکالت عقدی است جایز، یعنی هر کدام از طرفین هر وقت که بخواهد می‌تواند عقد را بر هم بزند، وکیل استعفا دهد یا موکل وکیل را عزل کند. عقد جایز با فوت، جنون (دیوانه شدن) و سفه (درک عقلی خود را از یکسری مسائل از دست داده باشد مثلا ارزش200 میلیون پول را نمی‌داند) هر کدام از طرفین نیز از بین می‌رود و منحل می‌شود.

با تنظیم قرارداد وکالت، وکیل و موکل در برابر یکدیگر حق و تکلیف پیدا می‌کنند و دارای روابط حقوقی، تکالیف و مسئولیت‌های متقابلی نسبت به یکدیگر می‌شوند.انواع وکالت

انحلال وکالت

انحلال وکالت یعنی از بین بردن عقد وکالت که به چند شیوه می‌توان قرارداد وکالت را از بین برد.

وکالت به یکی از طرق زیر منحل می‌شود:

• فوت و جنون و سفه وکیل یا موکل
• عزل (برکناری) وکیل توسط موکل
• استعفای (کناره‌گیری) وکیل از سمت وکالت
• از بین رفتن متعلق وکالت (موردی که برای آن وکالت داده‌ایم از بین برود)

انواع وکالت

الف) وکالت به طور کلی به وکالت مطلق و مقید تقسیم می‌شود:

یک) وکالت مطلق

در وکالت مطلق شخصی را برای انجام تمام امور وکیل خود قرار می‌دهیم و این وکالت شامل امور اداری و مالی موکل می‌شود؛ مثل فروش و یا خرید که در این موارد وکیل نیاز به اجازه موکل ندارد.

دو) وکالت مقید

در وکالت مقید، موردی را که وکیل می‌خواهد انجام دهد مشخص و معین نماییم و وکیل باید در همان مورد معین، اقدام نماید. مثل خریدن ملک یا فروختن ماشین.

ب) وکالت از جهت شکلی نیز به وکالت رسمی، عادی و شفاهی تقسیم می‌شود.

وکالت تعیینی

در وکالت تعیینی یا وکالت قراردادی، هریک از اصحاب دعوا برای طرح دعوا و تعقیب دعوا و دفاع از حق، به وکیل دادگستری مراجعه و با او قرارداد وکالت منعقد می‌کنند.

وکالت اتفاقی

در مقابل وکالت تعیینی، وکالت اتفاقی یا موقت قرار دارد. در این نوع وکالت اشخاصی که معلومات و دانش کافی حقوقی برای وکالت کردن داشته باشند اما پروانه دایم وکالت را دارا نباشند یعنی وکیل محسوب نمی‌شوند، می‌توانند در صورت صدور مجوز از کانون وکلا، در هر سال سه دفعه برای اقوام و نزدیکان نسبی و سببی در مراجع قضایی وکالت نمایند.

وکیل تخصصی الزام به تنظیم سند رسمی

البته صرف داشتن تحصیلات حقوقی برای دریافت مجوز کفایت نمی‌کند و کانون وکلا می‌تواند قبل از مجوز دادن برای وکالت اتفاقی، با شخص مصاحبه علمی کند و در صورت نداشتن اطلاعات کافی، از دادن مجوز خودداری کند.

وکالت تسخیری

در وکالت تسخیری یا وکالت انتخابی، از طرف دادگاه در امور کیفری برای رعایت حقوق متهم و نتیجه‌ی عادلانه‌ آن، متهم به وکلای دادگستری ارجاع می‌شود. اختیارات وکیل تسخیری با وکیل تعیینی تفاوتی ندارد و فقط در مرجع تعیین‌کننده متفاوت هستند.انواع وکالت

وکالت معاضدتی

وکالت معاضدتی یا انتخابی در امور مدنی (مواردی که در آن جرم نیست) مثل انحصار وراثت و تقسیم ارث، ازدواج و طلاق می‌باشد و برای خواهان دعوا قابل استفاده می‌باشد. در این نوع وکالت دادگاه شرایط خواهان را بررسی می‌کند و اگر خواهان در پرداخت حق‌الوکاله شرایط مالی مناسب را نداشته باشد، او را به کانون وکلا معرفی می‌نماید.

بهترین وکیل پایه یک دادگستری

وکیل معاضدتی باید با موکل قرارداد حق‌الوکاله تنظیم کند و نسخه‌ای از آن را برای واحد معاضدت قضایی در کانون وکلا ارسال نماید و در صورت اتمام دعوا و برنده شدن موکل یا دریافت مال مورد حکم (محکوم‌به)، باید یک پنجم از حق‌الوکاله را وصول و به صندوق کانون پرداخت کند؛ مگر اینکه اثبات کند که دریافت حق‌الوکاله قانونا ممکن نیست.

وکالت در قانون مدنی به تفسیر کامل

فصل سیزدهم در وکالت

مبحث اول

در کلیات ماده ۶۵۶- وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می‌نماید.

ماده ۶۵۷-تحقق وکالت منوط به قبول وکیل است.(یعنی تا زمانی که وکیل اعلام قبولی نکند، وکالت واقع نمی‌شود)

ماده ۶۵۸-وکالت ایجاباً و قبولاً (پیشنهاد پذیرش وکالت (ایجاب) و قبول وکالت) به هر لفظ یا فعلی که دلالت (دلیل بر ایجاب و پذیرش) بر آن کند واقع می‌شود.

ماده ۶۵۹-وکالت ممکن است مجانی باشد یا با اجرت.

ماده ۶۶۰-وکالت ممکن است به‌طور مطلق و برای تمام امور موکل باشد یا مقید و برای امر یا امور خاصی.

ماده ۶۶۱-در صورتی که وکالت مطلق باشد فقط مربوط به اداره کردن اموال موکل خواهد بود. در صورتی که مشخص نشود موکل برای چه امری وکالت داده است، وکالت فقط برای اداره کردن اموال موکل می‌باشد.

وکیل پایه یک دادگستری

ماده ۶۶۲-وکالت باید در امری داده شود که خود موکل بتواند آن را به جا آورد. وکیل هم باید کسی باشد که برای انجام آن امر اهلیت (توانایی) داشته باشد. به طور مثال کودکی که نمی‌تواند ماشین بخرد نمی‌تواند به شخص دیگری وکالت دهد که برایش ماشین بخرد.

ماده ۶۶۳-وکیل نمی‌تواند عملی را که از حدود وکالت او خارج است انجام دهد.

ماده ۶۶۴-وکیل در محاکمه، وکیل در قبض (گرفتن) حق نیست مگر این که قراین دلالت بر آن نماید و همچنین وکیل در دریافت حق، وکیل در مرافعه (دعوا) نخواهد بود.

ماده ۶۶۵-وکالت در بیع (خرید و فروش) وکالت در قبض ثمن (گرفتن پول معامله) نیست مگر این که قرینه قطعی دلالت بر آن کند.انواع وکالت

مبحث دوم

در تعهدات وکیل ماده

ماده۶۶۶-هر گاه از تقصیر (کوتاهی) وکیل خسارتی به موکل وارد شود که عرفاً وکیل مسبب آن محسوب می‌گردد، وکیل مسئول خواهد بود.

ماده ۶۶۷-وکیل باید در تصرفات و اقدامات خود مصلحت موکل را رعایت نماید و از آنچه که موکل به صراحت به او اختیار داده یا بر حسب قرائن و عرف و عادت داخل اختیار اوست، تجاوز نکند.

ماده ۶۶۸-وکیل باید حساب مدت وکالت خود را به موکل بدهد و آنچه را که به جای او دریافت کرده ‌است به او رد کند.

ماده ۶۶۹-هرگاه برای انجام یک امر، دو یا چند نفر وکیل معین شده باشد هیچ ‌یک از آن‌ها نمی‌تواند بدون  وکیل یا وکیلان دیگر دخالت در آن امر بنماید مگر این‌که هر یک مستقلاً وکالت داشته باشد، در این صورت هر کدام می‌تواند به تنهایی آن امر را به جا آورد.

نکات مهم در انتخاب وکیل

ماده ۶۷۰-در صورتی که دو نفر به صورت اجتماع، وکیل باشند به موت (فوت) یکی از آن‌ها وکالت دیگری باطل می‌شود.

ماده ۶۷۱-وکالت در هر امر، مستلزم وکالت در لوازم و مقدمات آن نیز هست مگر این که تصریح به عدم وکالت باشد. مثلا لازمه وکالت در فروش خانه این‌ است که سند خانه را در اختیار وکیل قراردهد.

ماده ۶۷۲-وکیل در امری نمی‌تواند برای آن امر به دیگری وکالت دهد مگر این که صریحاً یا به دلالت قرائن، وکیل در توکیل باشد.

ماده ۶۷۳-اگر وکیل که وکالت در توکیل (یعنی اجازه گرفتن وکیل جدید ندارد) نداشته، انجام امری را که در آن وکالت دارد به شخص ثالثی واگذار کند هر یک از وکیل و شخص ثالث در مقابل موکل نسبت به خساراتی که مسبب محسوب می‌شود مسئول خواهد بود.

مبحث سوم

در تعهدات موکل ماده ۶۷۴-موکل باید تمام تعهداتی را که وکیل در حدود وکالت خود کرده ‌است، انجام دهد. در مورد آنچه که در خارج از حدود وکالت انجام داده ‌است موکل هیچ گونه تعهدی نخواهد داشت مگر این که اعمال فضولی (اعمالی که خراج از اجازه انجام داده است) وکیل را صراحتاً یا ضمناً اجازه کند.

ماده ۶۷۵-موکل باید تمام مخارجی را که وکیل برای انجام وکالت خود نموده ‌است و همچنین اجرت وکیل را بدهد مگر این که در عقد وکالت، طور دیگر مقرر شده باشد.

ماده ۶۷۶-حق‌الوکاله وکیل براساس قرارداد بین طرفین خواهد بود و اگر نسبت به حق‌الوکاله یا مقدار آن قرارداد نباشد براساس عرف و عادت است و اگر عرف و عادت مسلمی نباشد وکیل مستحق اجرت‌المثل (مبلغی معادل عمل انجام شده) است.

ماده ۶۷۷-اگر در وکالت، مجانی یا با اجرت بودن آن تصریح نشده باشد محمول (فرض بر این است) بر این است که با اجرت باشد.

مبحث چهارم

در طرق (روش‌های) مختلفه انقضای وکالت ماده

۶۷۸-وکالت به طرق (شیوه‌های) ذیل مرتفع می‌شود (از بین می‌‌رود):۱- به عزل موکل (یعنی موکل، وکیل را برکنار کند)  ؛۲- به استعفا ی وکیل (کناره‌گیری )وکیل ؛ ۳- به موت (فوت) یا جنون (دیوانگی، زوال عقل) وکیل یا موکل.انواع وکالت

ماده ۶۷۹-موکل می‌تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل (برکنار) کند مگر این‌که وکالت وکیل یا عدم عزل (برکنار نشدن) در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد.

ماده ۶۸۰-تمام اموری که وکیل قبل از رسیدن خبر عزل به او در حدود وکالت خود انجام نماید نسبت به موکل نافذ (درست و صحیح) است.

ماده ۶۸۱-بعد از این که وکیل استعفا داد مادامی که معلوم است موکل به اذن (اجازه خود) خود باقی است می‌تواند در آنچه وکالت داشته اقدام کند.

صلاحیت دادگاه خانواده در مطالبه مهریه

ماده ۶۸۲-محجوریت (زوال عقل (دیوانه شدن) و سفیه شدن (قابلیت درک عقلی برخی مسائل)) موکل موجب بطلان (از بین رفتن) وکالت می‌شود مگر در اموری که حجر، مانع از توکیل (انجام وکالت) در آن‌ها نمی‌باشد و همچنین است محجوریت وکیل مگر در اموری که حجر مانع از اقدام در آن نباشد.

ماده ۶۸۳-هر گاه متعلق وکالت از بین برود یا موکل عملی را که مورد وکالت است خود انجام دهد یا به‌طور کلی عملی که برخلاف با وکالت وکیل باشد به جا آورد مثل این که مالی را که برای فروش آن وکالت داده بود خود بفروشد وکالت منفسخ می‌شود.

موسسه حقوقی بین‌المللی مهر پارسیان آماده ارائه کلیه خدمات حقوقی به هم‌میهنان عزیز است. با ما تماس بگیرید.