قراردادهای دلالی

با بررسی ماهیت قراردادهای دلالی در نظام حقوقی ایران همراه شما هستیم.

طبق قانون تجارت، دلالی عملیاتی است که صاحب آن با معرفی و نزدیک کردن طرفین یک معامله به یکدیگر، شرایط و خصوصیات معامله را برای آنان تشریح کرده و سعی می‌کند با تطبیق منافع طرفین، معامله را جوش دهد. دلال ممکن است در تنظیم سند معامله نیز همکاری کند، اما شغل و وظیفه او فقط انجام مذاکرات ابتدایی و فراهم آوردن زمینه توافق است و حق انعقاد قرارداد و هم­چنین به اجرا گذاشتن تعهدات طرفین یا دریافت و پرداخت موضوع تعهد را ندارد .به­تعبیر دیگر دلال کسی است که در مقابل دریافت اجرت، واسطه انجام معاملاتی شده یا برای کسی که می‌خواهد معاملاتی انجام دهد، طرف معامله پیدا می‌کند.

 اقسام دلالی

طبق قانون تجارت، شخص می‌تواند در رشته‌های مختلف دلالی کند، اما باید برای هر یک از آن­ها، پروانه جداگانه اخذنماید. دلال علاوه­­بر دلالی، خود نیز می‌تواند تجارت کند و می‌تواند در معامله‌ای که به­عنوان دلال انجام می‌دهد، خود نیز سهیم یا منتفع باشد.

پروانه دلالی

طبق قانون راجع­به دلالان، تصدی به هر نوع دلالی را به داشتن پروانه منوط کرده است، اما در مورد شخصی که بدون پروانه به این شغل مبادرت ورزد، مشخص نکرده که دلالی او باطل است یا دلال مستحق اجرت نیست. به همین جهت در مواردی که دلالی بدون پروانه انجام شود، محاکم او را مستحق اجرت می‌دانند. مرجع صدور پروانه دلالی معاملات بازرگانی، وزارت امور اقتصاد و دارایی و مرجع صدور پروانه دلالی معاملات ملکی نیز اداره کل ثبت اسناد و املاک است.

قرارداد دلالی

• قرارداد دلالی، عقدی جایز است.
• دلال نسبت به عملی که انجام داده یا به ترتیبی که در قرارداد قید شده است، مستحق اجرت و مخارجی که هزینه کرده است، خواهدبود.
• دلال جز معرفی طرفین معامله به یکدیگر وظیفه‌ای ندارد و جز با اجازه مخصوص نمی‌تواند نمایندگی یکی از طرفین را عهده‌دار باشد یا آن­که طرف معامله قرارگیرد.
• به همین ترتیب، جز درمواردی­که از یکی از طرفین ضمانت کرده باشد، دلال هیچ­گونه تعهدی نسبت به اجرای معامله و حسن انجام تعهدات طرفین ندارد.
• با انجام معامله عمل دلال خاتمه می‌یابد.
• دلال وقتی مستحق اجرت می‌شود که عمل دلالی را انجام داده باشد؛ بنابراین دلال درصورتی می‌تواند حق دلالی را مطالبه نماید که معامله به راهنمایی یا وساطت او تمام شود.

دفتر دلالی

دلال تاجر است و باید دفتر داشته باشد، دفتر دلالی نیز تابع کلیه مقررات راجع­به دفاتر تجارتی و هردلال باید دفتری داشته باشد. دلال می­بایست کلیه معاملاتی را که به دلالی او انجام گرفته به شرح ذیل در آن ثبت بنماید؛

• اسم متعاملین،
• مالی که موضوع معامله است،
• نوع معامله،
• شرایط معامله با تشخیص به این که تسلیم موضوع معامله فوری یا به وعده است،
• عوض مالی که باید پرداخته شود و تشخیص این که فوری است یا به وعده وجه نقد است یا مال­التجاره یا برات درصورتی که برات باشد به رویت است یا به وعده،
• امضا طرفین معامله مطابق مقررات نظامنامه وزارت عدلیه.

حدود مسئولیت و وظایف دلال

طبق قانون تجارت وظایف و مسئولیت‌های دلال به شرح ذیل است؛

1. دلال باید نهایت دقت و مهارت خود را در حفظ حقوق آمر به­کاربرد.
2. یکی دیگر از وظایف مهم دلال این است که باید هویت طرفین معامله را تصدیق کند و مسئول صحت این موضوع است.
3. هر وقت معامله توسط دلال واقع و نوشته­ها و اسنادی راجع­به آن معامله بین طرفین توسط او رد و بدل شود و درصورتی­که امضا راجع­به اشخاصی باشد که توسط او معامله را انجام داده‌اند، دلال ضامن صحت و اعتبار امضا‌های نوشته‌جات و اسناد مزبور است.
4. دلال باید در معامله بی‌طرف باشد و چنانچه دلالی را برای یک طرف انجام دهد یا اینکه از یکی از طرفین، اختیارات مخصوصی به او داده شده باشد، باید طرف دیگر معامله را مطلع سازد. دلال نمی‌تواند عوض یکی از طرفین معامله، قبض وجه یا تأدیه دین کند یا آن که تعهدات آن­ها را به موقع اجرا گذارد؛ مگر اینکه اجازه‌‌نامه مخصوصی داشته باشد.
5. دلال نسبت به طرفین معامله، امین محسوب می‌شود و درصورتی­که نسبت به شرایط معامله بین آن­ها اختلاف حاصل شود، باید بتواند با بی‌طرفی شرایط معامله را تشریح کند و در موردی که فروش از روی نمونه باشد، دلال باید نمونه مال‌التجاره را تا موقع ختم معامله نگاه دارد؛ مگر اینکه طرفین معامله او را از این قید معاف کرده باشند.
6. دلال ضامن اعتبار طرفین معامله نیست، اما در بعضی موارد که طرفین معامله با یکدیگر آشنایی ندارند، ممکن است از دلال بخواهند که تعهدات طرف دیگر را تضمین کند و هرگاه طرفین معامله یا یکی از آن­ها به اعتبار تعهد شخص دلال معامله کرد، دلال ضامن است.
7. در اصل دلال نفعی در معامله‌ای که انجام می‌شود ندارد، اما چون قانون تجارت دلال را منع نکرده است، اتفاق می‌افتد که دلال خود طرف معامله واقع شود .دراین­صورت موضوع دلالی از بین می‌رود و دلال نمی‌تواند با بی‌طرفی اقدام کند و اگر طرف دیگر از این موضوع مطلع شود، دقت زیادتری در انجام معامله می‌کند.
8. دلال به دلیل اینکه تاجر محسوب می‌شود، مانند تمامی تجار باید دارای دفاتر تجارتی قانونی که در قانون تجارت تصریح شده است، باشد.
9. دلال موظف است دقت کند که معامله‌ای که انجام می‌گیرد، برخلاف قوانین و از قوانین موضوعه نباشد.
10. دلال نمی‌تواند به اعتبار اینکه مسئول خصوصیات جنس مورد معامله نیست، واسطه‌ چنین معامله‌ای شود.
11. دلالی معامله­های ممنوعه اجرت ندارد.
12. دلالان، موظف هستند درصورتی­که برای کالایی از طرف دولت نرخ رسمی معین شود، در معاملات خود نرخ دولتی را رعایت کنند.
13. دلال نباید واسطه‌ دلالی برای صدور کالاهای مورد نیاز عمومی که ممنوع‌الصدور تشخیص داده شده است، شود.

 حدود اختیارهای قانونی دلال

• طبق قانون تجارت دلال می تواند در رشته های مختلف دلالی نماید و شخصا نیز در آن رشته ها تجارت کند.
• دلال می تواند در زمان واحد برای چند آمر در یک رشته یا رشته­های مختلف دلالی کند ولی دراین­صورت باید آمرین را از این ترتیب و امور دیگری که ممکن است موجب تغییر رای آن­ها شود مطلع دارد.

 حدود تکالیف قانونی دلال

• دلال باید در نهایت صحت و از روی صداقت طرفین معامله را از جزئیات راجع­به معامله مطلع سازد، ولو این­که دلالی را فقط برای یکی از آن­ها بکند.
•  دلال درمقابل هر یک از طرفین مسئول تقلب و تقصیرات خود می­باشد.
• دلال نمی­تواند عوض یکی از طرفین معامله قبض وجه یا تادیه دین نماید و یا آن که تعهدات آن­ها را به موقع اجرا گذارد مگر اینکه اجازه­نامه مخصوص داشته باشد. دلیل این امر آن است که دلال در این باره کسب وکالت ننموده است .
• درمواردی­که فروش از روی نمونه باشد دلال باید نمونه مال­التجاره را تا موقع ختم معامله نگاه بدارد. مگر اینکه طرفین معامله او را از این قید معاف دارند.
• دلال مکلف است که آمرین را از هر امری که ممکن است موجب تغییر رای آن­ها شود آگاه سازد.
• هرگاه معامله به توسط دلال واقع و نوشتجات و اسناد راجع­به آن معامله بین طرفین به توسط او رد و بدل شود؛ درصورتی­که امضاها راجع­به اشخاصی باشد که توسط او معامله کرده­اند، دلال ضامن صحت و اعتبار امضاهای نوشتجات و اسناد مزبوره است.
• دلال ضامن اعتبار اشخاصی که برای آن­ها دلالی می­کند نیست.
• دلال ضامن اجرای معاملاتی که توسط او صورت می­گیرد نیست به عبارت دیگر پس از آن­که معامله منعقد شد، تعهدات دلال پایان می پذیرد و دلال مسئولیتی نسبت به تعهدات ناشی از آن معامله ندارد.
• درخصوص ارزش یا جنس مال­التجاره­ای که مورد معامله بوده است  نیز دلال مسئولتی ندارد مگر اینکه ثابت شود که تقصیر از جانب  خود دلال بوده است .
• هرگاه طرفین معامله یا یکی از آن­ها به اعتبار تعهد شخص دلال معامله نماید، دلال ضامن آن معامله است.

درصورتی­که دلال در معامله­ای که واسطه آن می­شود سهیم یا منتفع باشد باید به هر طرفی که این موضوع را نمی­داند اطلاع دهد و درصورت تخلف مسئول خسارت وارده است. و دراین­صورت دلال با آمر خود متضامنا مسئول اجرای تعهد می­باشد

حدود مسئولیت دلال نسبت به اشیا و اسنادی که به او سپرده شده است

طبق قانون تجارت دلال مسئول تمام اشیا و اسنادی است که در ضمن معامله­های به او داده شده است مگراین­که ثابت نماید که ضایع شدن اشیا یا اسناد مزبوره مربوط به شخص او نبوده است.

بنابراین تعهد دلال برخلاف تعهد وکیل که ید او امانی است تعهد دلال برای حفظ اشیا و اسنادی که به او سپرده شده است، تعهد به نتیجه است.

حقوق و اجرت دلال

باتوجه به قانون تجارت و قانون راجع­به دلالان، می‌توان حقوق زیر را برای دلالان برشمرد؛

• دلال می‌تواند علاوه­بر شغل دلالی اشتغال به تجارت دیگری داشته باشد.
• دلال می‌تواند در معاملاتی که واقع می‌شود ذی‌نفع باشد.
• دلال درخصوص جنس یا درباره‌ اعتبار طرفین معامله مسئولیتی ندارد، اما می‌تواند ارزش جنس و اعتبار یکی از طرفین معامله یا اعتبار طرفین معامله را خود تضمین کند که دراین­صورت دلال ضامن خواهدبود.
• به موجب قانون تجارت، دلال می‌تواند در زمان واحد برای چند آمر، دلالی کند؛ دراین­صورت باید آمران را از این ترتیب و امور دیگری که ممکن است موجب تغییر رأی آن­ها شود، مطلع کند.
• درصورتی­که معامله به راهنمایی یا وساطت دلال تمام شده باشد، او مستحق حق‌الزحمه خواهدبود، حتی اگر معامله بعد فسخ شود. یعنی درصورتی­که معامله به رضایت طرفین یا به واسطه یکی از خیارات قانونی فسخ شود، حق مطالبه دلال از دلالی سلب نمی‌شود، مشروط براینکه فسخ معامله مستند به دلال نباشد و هزینه‌ها و مخارج دلالی برعهده‌ دلال است و دلال فقط مستحق حق‌الزحمه‌ دلالی است.

 مخارج دلالی

اصل براین است که هزینه­های دلال برعهده خود اوست و دلال فقط مستحق حق­الزحمه دلالی است. ولی در دو حالت دلال مستحق مخارج دلالی است؛

• اگر شرط شده باشد مخارجی که دلال می­کند به او داده شود ولو اینکه معامله سر نگیرد.
• عرف تجاری محل به پرداخت مخارجی که دلال کرده حکم کند.

فسخ قرارداد دلالی

باتوجه به اینکه دلالی نوعی وکالت است، عقدی جایز بوده و هر دو طرف در هر زمان حق فسخ آن را دارند؛ مگر اینکه در شرایط قرارداد(این نوع دلالی در اصطلاح دلالی انحصاری نامیده می‌شود) این حق را از خود سلب کنند. یعنی درصورتی­که معامله به رضایت طرفین یا به واسطه یکی از خیارات قانونی فسخ شود، حق مطالبه دلالی از دلال سلب نمی‌شود، مشروط براینکه فسخ معامله مستند به دلال نباشد. البته در این شرایط نیز اگر دلال از تعهدات و وظایف خود شانه خالی کند، آمر حق فسخ قرارداد را دارد.

موارد انقضاء مدت دلالی

باتوجه به اینکه قانونگذار در مواردی که قانون تجارت راجع­به دلالی حکم نداشته باشد آن را تابع مقررات راجع­به وکالت دانسته است، بنابراین به دلیل جایز بودن وکالت، هر یک از طرفین قرارداد دلالی می‌توانند آن را در هر زمان که اراده نمایند فسخ کنند. موارد انقضاء مدت دلالی، اختصاص به قراردادهای دلالی مدت‌دار خواهدداشت و موارد مزبور عبارتند از؛

• درصورتی­که مدت قرارداد تمام شده باشد

بدیهی است درصورتی­که قرارداد فاقد مدت بوده اما مقید به پایان انجام معامله باشد و دلال ظرف«مهلت معقولی» نتوانسته باشد مقدمات انجام معامله مزبور را فراهم کند، قرارداد دلالی فسخ شده تلقی می‌شود.

• درصورتی­که آمر، خود اقدام به انجام معامله نسبت به موضوع قرارداد دلالی کرده باشد

تنظیم قرارداد دلالی انحصاری با یک مؤسسه دلالی مانع از انجام معامله توسط شخص آمر نخواهدبود، بنابراین همان‌گونه که در عقد وکالت نیز علی‌رغم آنکه موکل به وجه ملزمی، از عزل وکیل منع شده باشد، می‌تواند معامله موضوع وکالت را شخصاً انجام دهد، در قرارداد دلالی نیز، انجام معامله توسط شخص آمر، موجب انفساخ قرارداد می‌شود و چنانچه در مورد معامله تغییر شرایطی به وجود آید که امکان انجام معامله متعذر شود.

• درصورت تخلف دلال از مسئولیت‌ها و وظایفی که طبق قرارداد یا به موجب مقررات قانونی مربوط به دلالی متعهد به انجام آن­ها بوده است

رعایت امانت و صداقت نسبت به آمر، جوهره‌ قرارداد دلالی است. بنابراین با ثبوت تخلف دلال از اصولی که عرف و قانون آن را به­عنوان شرایط مبنی علیهم در قرارداد دلالی می‌داند، نه تنها آمر می‌تواند خسارات وارده به خود را از اقدامات غیرقانونی دلال مطالبه کند، بلکه قرارداد دلالی نیز به دلیل انتفاء(منتفی شدن) جوهره اصلی آن، پایان می‌پذیرد.

همانطور که ملاحظه نمودید، تنظیم قرارداد پیچیدگی­های زیادی دارد. با بهره‌گیری از وکلای باتجربه‌ و مجرب موسسه حقوقی مهرپارسیان می­توانید، در این خصوص گام موثری در رسیدن به هدف نهایی(پیروزی در پرونده خود) برداشته  باشید. وکلای مبرز موسسه حقوقی مهرپارسیان، در حوزه قراردادها، با کلیه قوانین موجود و مربوط آشنایی کاملی دارند و به دلیل همین شناخت و تسلط، پس از بررسی پرونده یک راهکار مناسب جهت رسیدن به هدف نهایی، یعنی پیروزی انتخاب نموده و شما را در کلیه مراحل دعاوی خود، با مشاوره و راهنمایی موثرشان، همراهی می­نمایند. مطمئن باشید با انجام این امر شانس پیروزی در پرونده مذکور چند برابر خواهدشد و از این بابت خیالتان راحت خواهدبود.

جهت دریافت مشاوره با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهرپارسیان از طریق شماره تماس 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.