کلاهبرداری

بررسی جرم کلاهبرداری و انواع و مجازات ­های آن در نظام حقوقی ایران

کلاهبرداری عبارتند ­از؛ بردن مال دیگری از طریق توسل به وسایل یا عملیات متقلبانه و یا تسلط بر مال دیگری از طریق حیله و تقلب. تفاوت جرم کلاهبرداری و مهمترین رکن آن در مقایسه با سایر جرائم این است که در جرم کلاهبرداری فرد در نتیجه خدعه و نیرنگ­ کلاهبردار و با اراده و اختیار خود اموالش را به کلاهبردار تحویل می­ دهد.

برای تحقق جرم کلاهبرداری، توسل به وسایل متقلبانه برای فریب مال­ باخته ضرورت دارد و به عبارت دیگر کلاهبردار باید مرتکب «مانور متقلبانه» شود. کلاهبرداری به معنای بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوءنیت به وسایل یا عملیات متقلبانه است و همین عامل «مانور متقلبانه» است، که تشخیص جرم کلاهبرداری را دشوار می‌ کند. اغلب مردم تصور می‌ کنند شخصی که با دادن یک وعده واهی در قالب یک دروغ ساده، مال آنان را برده است، کلاهبردار محسوب می‌ شود، حال آن که صرف گفتن یک دروغ ساده، نمی‌ تواند «مانور متقلبانه» تلقی شود.

یکی از ارکان تشکیل دهنده و مشخصه جرم کلاهبرداری به ­کار بردن حیله و تقلب است که یکی از تفاوت ­های مهم آن از سایر جرائم علیه اموال می­ باشد و به­ کار بردن حیله و تقلب باید مقدم بر تحصیل مال باشد. بنابراین، در این جرم کلاهبردار با توسل به مانور متقلبانه و صحنه ­سازی موجبات اغفال و فریب طرف مقابل می­ شود و به واسطه فریب، مالک با اختیار و اراده خود اموالش را در اختیار کلاهبردار قرار می­ دهد.

•  مصادیق جرم کلاهبرداری
• کلاهبردار با اقدامات خود مردم را به داشتن شرکت موهوم یا تجارت خانه یا کارخانه امیدوار و از این طریق اموال دیگران را ببرد.
• شخصی که برخلاف واقع مبادرت به ثبت ملک دیگری بکند، کلاهبردار محسوب می­ شود. مانند اینکه شخصی که نسبت به ملکی امین محسوب می­ شود تقاضای ثبت آن را بکند.
• اشخاصی که برای بردن مال دیگری با هم تبانی می‌ نمایند. به عنوان مثال اگر دو نفر به قصد بردن مال دیگری با همدیگر تبانی نمایند و به صورت صوری علیه همدیگر طرح دعوا نمایند.
• جعل عنوان نمایندگی.
• در صورتی ­که شخصی بدون اجازه مالک اقدام به انتقال اموال وی نماید، کلاهبردار محسوب می‌ شود.
• تحصیل گواهی انحصار وراثت برخلاف واقع مانند اینکه کلاهبردار با دروغ خود را وارث قانونی شخص دیگر جلوه دهد یا به عمد خود را تنها وارث متوفی جلوه دهد و گواهی انحصار وراثت بگیرد، کلاهبردار محسوب می­ شود.

جهت دریافت مشاوره با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهرپارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.

ارکان تحقق جرم کلاهبرداری

• رکن قانونی جرم کلاهبرداری

عنصر قانونی جرم کلاهبرداری قانون هر شخصی که از راه حیله و فریب مردم را به داشتن شرکت یا موسسات موهوم یا کارخانه یا به داشتن اموال و اختیارات دروغین فریب بدهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و یا به یکی از روش­ های متقلبانه دیگر، پول یا اموال یا اسناد افراد را تحصیل کند و از این طریق اموال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب می­ شود.

• رکن مادی جرم کلاهبرداری

*رفتار مادی مرتکب جرم:

در جرم کلاهبرداری رفتار مجرمانه همواره باید به صورت فعل مثبت باشد. بنابراین ترک فعل مشمول کلاهبرداری نیست.

**اوضاع احوال و شرایط لازم برای تحقق جرم کلاهبرداری:

• استفاده از وسایل متقلبانه بودن:

وسایلی که کلاهبردار برای اغفال بردن مال دیگری استفاده می­کند باید متقلبانه باشد. استفاده از وسایل متقلبانه باید مقدم بر تحصیل مال باشد.

• اغفال و فریب قربانی:

شرط دیگر برای تحقق این جرم این است که قربانی جرم باید فریب بخورد و با رضایت مالش را در اختیار کلاهبردار قرار دهد. باید بین اغفال و فریب قربانی و بردن مال قربانی توسط کلاهبردار رابطه علیت وجود داشته باشد، یعنی علت عمده بردن مال توسط کلاهبردار گول خوردن مال­ باخته است.

• تعلق مال برده شده به دیگری:

در این جرم نیز مانند سایر جرائم علیه اموال مال برده شده باید متعلق به دیگری باشد.

• رکن روانی جرم کلاهبرداری

برای تحقق جرم کلاهبرداری، کلاهبردار باید دارای سوءنیت باشد و عامدانه و با وجود اراده آزاد و بدون اکراه و اجبار قصد تحقق جرم را داشته باشد و در آنچه انجام می­ دهد عامد باشد. بنابراین، کلاهبرداری از زمره جرائم عمدی محسوب می­ شود. برای تحقق این جرم رکن روانی از عناصر لازم آن می­ باشد و مرتکب باید در حین به کار بردن حیله و تقلب واجد سوءنیت باشد و همچنین قصد بردن مال دیگری را نیز داشته باشد.

سوءنیت خاص نیز به معنای داشتن قصد بردن مال غیر از سوی مرتکب است.

مقید بودن جرم کلاهبرداری

جرم کلاهبرداری از جمله جرائم مقید بوده که شرط تحقق آن حصول نتیجه خاص «بردن مال دیگری» است. بردن مال دیگری نیز مستلزم تحقق دو چیز است؛

• ورود ضرر مالی به قربانی.
•  انتفاع مالی کلاهبردار یا شخص مورد نظر وی.

نکته: جرم کلاهبرداری از تنوع فراوانی برخوردار است و در قالب‌ های مختلفی صورت می‌ گیرد اما بیشترین موارد کلاهبرداری در قالب معاملات است.

جهت دریافت مشاوره با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهرپارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.

انواع جرم کلاهبرداری

• کلاهبرداری ساده

فریب دادن مردم به وجود شرکت ­ها، کارخانه ­ها، تجارت ­خانه و یا موسساتی که در واقعیت وجود خارجی ندارند. همچنین تقلب از راه دروغ گفتن به مردم به این ­صورت که دارای اختیارات و یا اموال واهی می­ باشد. امیدوار کردن مردم به اتفاقاتی که واقعی نیستند یا ترساندن آن ­ها، زیر مجموعه کلاهبرداری ساده از انواع کلاهبرداری در قانون می­ باشد.

• کلاهبرداری مشدد

مفاد کلاهبرداری مشدد به نسبت کلاهبرداری ساده پیچیده­ تر می ­باشد. این نوع از انواع کلاهبرداری در قانون زمانی اتفاق می ­افتد که از عنوان ­های یک سمت سازمانی یا استفاده از تبلیغ گسترده عمومی به وسیله ابزار ارتباط جمعی رخ دهد.

• کلاهبرداری رایانه ­ای

کلاهبرداری رایانه‌ ای از جمله جرائم نوین و از جرائم غیرقابل گذشت است، که عنصر قانونی آن در قانون جرائم رایانه‌ ای متبلور شده است. مطابق قانون، شخصی که با اهداف فریب کارانه یعنی به ­عنوان مثال با ساخت برنامه ­های جعلی رایانه­ ای، استفاده غیرقانونی از داده‌ های رایانه‌ ای و از این قبیل اموال دیگری را ببرد.

تفاوت کلاهبرداری ساده با مشدد مطابق قوانین کیفری

• کلاهبرداری ساده

فریب دادن مردم به وجود شرکت ­ها، کارخانه ­ها، تجارت­ خانه و یا موسساتی که در واقعیت وجود خارجی ندارند. همچنین تقلب از راه دروغ گفتن به مردم به این­ صورت ­که دارای اختیارات و یا اموال واهی می­ باشد. امیدوار کردن مردم به اتفاقاتی که واقعی نیستند یا ترساندن آن­ ها، زیر مجموعه کلاهبرداری ساده از انواع کلاهبرداری در قانون می­ باشد.

در صورتی ­که فردی هویت یا عنوانی را جعل کند و سپس به استناد آن و با استفاده از ابزار تقلب، دیگر اموال، اسناد یا قبوضی را به تصرف خود درآورد یا مال فرد دیگری را بردارد، کلاهبرداری ساده قلمداد می­ شود.

• کلاهبرداری مشدد

مفاد کلاهبرداری مشدد به نسبت کلاهبرداری ساده پیچیده ­تر می­ باشد. این نوع از انواع کلاهبرداری در قانون زمانی اتفاق می­ افتد که از عنوان ­های یک سمت سازمانی یا استفاده از تبلیغ گسترده عمومی به وسیله ابزار ارتباط جمعی رخ دهد. کلاهبرداری مشدد، کلاهبرداری است که در آن مرتکب مشمول یکی از سه حالت زیر باشد:

• کارمند دولت یا موسسات عمومی و شهرداری ‌ها یا نهادهای انقلابی باشد.
•   مرتکب، خود را به‌ عنوان مامور دولت یا موسسات عمومی یا شهرداری، نهادهای انقلابی و شرکت‌ های دولتی معرفی کند.
•    مرتکب برای فریب مردم از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی ازقبیل: رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله یا نطق در مجامع یا انتشار آگهی چاپی یا خطی استفاده کند.

تفاوت مجازات کلاهبرداری ساده با مشدد مطابق قوانین کیفری

• کلاهبرداری ساده

فریب دادن مردم به وجود شرکت­ ها، کارخانه ­ها، تجارت­ خانه و یا موسساتی که در واقعیت وجود خارجی ندارند. همچنین تقلب از راه دروغ گفتن به مردم به این­ صورت ­که دارای اختیارات و یا اموال واهی می باشد. امیدوار کردن مردم به اتفاقاتی که واقعی نیستند یا ترساندن آن ­ها، زیر مجموعه کلاهبرداری ساده از انواع کلاهبرداری در قانون می­ باشد.

در صورتی ­که فردی هویت یا عنوانی را جعل کند و سپس به استناد آن و با استفاده از ابزار تقلب، دیگر اموال، اسناد یا قبوضی را به تصرف خود درآورد یا مال فرد دیگری را بردارد، کلاهبرداری ساده قلمداد می ­شود.

• کلاهبرداری مشدد

مفاد کلاهبرداری مشدد به نسبت کلاهبرداری ساده پیچیده ­تر می ­باشد. این نوع از انواع کلاهبرداری در قانون زمانی اتفاق می­ افتد که از عنوان­ های یک سمت سازمانی یا استفاده از تبلیغ گسترده عمومی به وسیله ابزار ارتباط جمعی رخ دهد. کلاهبرداری مشدد، کلاهبرداری است که در آن مرتکب مشمول یکی از سه حالت زیر باشد؛

• کارمند دولت یا موسسات عمومی و شهرداری ‌ها یا نهادهای انقلابی باشد.
•   مرتکب، خود را به‌ عنوان مامور دولت یا موسسات عمومی یا شهرداری، نهادهای انقلابی و شرکت‌ های دولتی معرفی کند. مرتکب برای فریب مردم از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل؛ رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله یا نطق در مجامع یا انتشار آگهی چاپی یا خطی استفاده کند.

جهت دریافت مشاوره با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهرپارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.

مجازات جرم کلاهبرداری ساده و مشدد

• مجازات کلاهبرداری ساده

مطابق قانون مجازات کلاهبرداری ساده حبس از 1 تا 7 سال و پرداخت جزای نقدی به میزان مالی که کلاهبردار اخذ کرده می­باشد.

•  مجازات کلاهبرداری مشدد

مجازات کلاهبرداری مشدد از حبس 2 تا 10 سال و پرداخت جزای نقدی به میزان مالی که اخذ کرده و نیز انفصال از خدمات دولتی تعیین شده است.

دلائل اثبات جرم کلاهبرداری

دلائل اثبات جرم کلاهبرداری شامل؛ اقرار، شهادت شهود، علم قاضی می­ باشد. در صورتی ­که متهم در پرونده ­های کیفری اقرار به وقوع جرم نماید نیاز به ارائه سایر دلایل نیست.

علم قاضی نیز حاصل از مستنداتی است که برای وی یقین قضایی حاصل کرده و قاضی باید با ذکر مستندات علم خویش در رای، اقدام به انشاء رای نماید که با توجه به مستنداتی چون؛ صدا، فیلم، پرینت کارت به کارت یا پرداخت وجه به حساب شخص کلاهبردار، پرینت پیامک­ ها به ­دست می ­آید.

موارد تشدید مجازات کلاهبرداری

مطابق قانون در برخی موارد استفاده از برخی شیوه ­ها و وسایل را موجب تشدید است که مصادیق آن به شرح ذیل می­ باشد؛

• اخذ عنوان یا سمت ماموریت از طرف سازمان ­ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و غیره. بنابراین چنانچه کلاهبردار با اتخاذ عنوان ماموران دولت یا سمت مجعول مال دیگری را ببرد مستحق مجازات بیشتری است.
• مرتکب جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل؛ رادیو، روزنامه در مجامع و یا انتشار آگهی چاپی یا خطی، تلویزیون مرتکب جرم گردیده باشد.
• شخصی ­که مرتکب جرم شده از کارکنان دولت یا موسسات و سازمان ­های دولتی یا وابسته به دولت و یا از نیروهای مسلح باشد.

مرجع رسیدگی به جرم کلاهبرداری

دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم می­ باشد. در جرم کلاهبرداری محل وقوع محلی است که مال برده شده است.

جهت دریافت مشاوره با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهرپارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.