کمیسیون عفو و بخشودگی

امروز با بررسی موضوع نهاد کمیسیون عفو و بخشودگی با شما هستیم.

در مقاله پیش رو، از رویه بررسی درخواست‌های عفو مطلع می‌شویم، انواع بخشودگی چیست، متوجه می‌شویم چه کسانی شامل عفو می شوند و برای چه جرم‌هایی بخشودگی مجاز نیست. با ما همراه باشید.

همان طور که داشتن اطلاعات کلی پیرامون جزای قانونی جرم های مختلف می تواند مفید واقع گردد، دانستن قوانین مربوط به موضوع عفو نیز خالی از لطف نیست. از نظر فقهی و دینی، به همان میزان که وجود جزا برای مجرمان در جامعه ضروری است، وجود بخشودگی نیز مهم است. در دین اسلام بخشیدن عمل شایسته ای است و در بسیاری از آیات قرآن به صراحت از عفو نام برده شده است.

خداوند بخشنده ترین است، ما نیز در سهم خود باید بخشنده باشیم. بر این اساس، قانون گذار در قوانین و مقررات وضع شده، به عفو مجرمان و بخشیدن آن‌ها پرداخته است.

عفو و بخشودگی چیست؟

معنای لغوی عفو بخشودن، بخشایش، چشم پوشی، گذشت و به تعبیری دیگر از گناه کسی درگذشتن است.

از نظر حقوق کیفری عفو یک اصطلاح است، به معنی آن که با تصویب نهایی نهادهای حکومتی مانند نهاد رهبری، مجلس قانون گذاری و… تعقیب متهم متوقف می شود و یا تمام یا قسمتی از مجازات محکومان بخشیده می شود. در نتیجه می توان گفت عفو از اسباب سقوط (از بین بردن) مجازات است که در قرآن و قوانین و مقررات کشور پیش‌بینی شده است.

انواع بخشودگی

به طور کلی عفو به دو نوع عفو عمومی و عفو خصوصی تقسیم می‌شود که در ذیل به بررسی جزئیات هرکدام می پردازیم:

الف) عفو عمومی

حکم قانونی ای است که بر اساس آن دولت بخش یا تمامی از مجرمان را مورد بخشش عمومی قرار می‌دهد. این نوع از عفو تمام موارد جرم را شامل می‌شود و معمولا برای آزادی زندانیان صادر می گردد.

اجرای احکام کیفری

ب) عفو خصوصی

شامل تمام مجازات های تعزیری و بازدارنده می شود و مجازات های حدود فقط در موارد خاص پس از آنکه جرم با اقرار متهم به اثبات رسید و با شرط توبه ممکن است مشمول عفو قرار گیرد. عفو خصوصی تنها پس از صدور حکم محکومیت قطعی امکان‌پذیر است و حکم محکومیت باید لازم الاجرا (شخص محکوم موظف به اجرای آن است) باشد.

تفاوت آثار عفو عمومی پیش از محکومیت قطعی با آثار عفو عموی پس از محکومیت قطعی در چیست؟

یک) آثار عفو عمومی پیش از محکومیت قطعی

عفو عمومی پیش از صدور حکم محکومیت قطعی دعوای عمومی را ساقط می کند. به عبارتی ساده تر اگر متهم تحت تعقیب قرار نگرفته باشد، تعقیب کیفری بعد از آن هرگز شروع نخواهد شد. حتی اگر تعقیب شروع شده و منتهی به صدور حکم نشده باشد، تعقیب متوقف خواهد شد.

عفو محکومین

دو) آثار عفو عمومی پس از محکومیت قطعی

هرگاه متهم تعقیب شده باشد و دعوی عمومی به صدور حکم قطعی منجر گردد، با عفو عمومی محکومیت ساقط می گردد و مجازات اصلی و تکمیلی و تبعی نیز ساقط می‌شود و اجرای مجازات نیز متوقف و حکم از سابقه کیفری نیز حذف خواهد شد.

مجازات چه جرایمی مشمول عفو نمی‌شود؟

جرایمی که مجازات آن‌ها مشمول عفو نمی‌شود عبارتند از

• سرقت مسلحانه
• ارتشاء و رشوه گیری
• تجاوز به زنای عنف (زور و نارضایتی)
• قاچاقچیان حرفه ای با تشخیص رئیس قوه قضائیه
• قاچاق سلاح و مهمات
• آدم ربایی
• موارد حق الناس
• جاسوسی
• محاربه (قیام مسلحانه علیه نظام)
• اختلاس
• محکومین به جرائم مستوجب حد شرعی و رجم (سنگسار) و اعدام مانند زنای محصنه (همسردار) و لواط (رابطه جنسی مرد با مرد) مشروط به اینکه جرمشان با شهادت شهود عادل ثابت شده باشد.

موارد توقف اجرای حکم کیفری

براساس آیین نامه کمیسیون عفو و بخشودگی درباره محکومین به حبس یا جزای نقدی ناشی از جرائم به جز مواد مخدر که به علت ناتوانی از پرداخت آن پر زندان هستند، پیشنهاد یا درخواست عفو در صورتی قابل طرح است که:

• محکوم در زندان باشد
• محکوم علیه مدعی خصوصی نداشته باشد یا رضایت وی جلب و یا ترغیب پرداخت ضرر و زیان مورد حکم باشد.
• مجازات در حدی که اجرا شده در روحیه محکوم علیه موثر و موجب تنبیه او شده باشد.
• محکوم علیه در حبس دائم ده سال و در مورد سایر محکومیت‌های ناشی از جرائم عمدی یک سوم و در مورد جرایم غیر عمدی یک چهارم از مدت محکومیت خود را تحمل کرده باشد.

عفو به چه صورت قابل بررسی است؟

در قانون ایران، مبنای عمل کمیسیون عفو قوه قضاییه است. در پاسخ به سوال فوق باید اذعان داشت عفو به دو صورت موردی و معیاری قابل بررسی است.

مورد نخست) عفو موردی

در عفو موردی شیوه ی رسیدگی به درخواست عفو، مراحل زیر را طی می کند:

ابتدا درخواست های عفو به صورت موردی در کمیسیون های عفو استانی و یا در سازمان قضایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و یا در سازمان تعزیرات حکومتی مورد بررسی قرار می گیرد، سپس بعد از طی مراحل مقدماتی و در صورت موافقت کمیسیون های عفو بدوی (نخستین)، پرونده عفو جهت اظهار نظر نهایی به کمیسیون مرکزی عفو و بخشودگی قوه قضاییه ارسال می شود.

در صورتی که با در خواست عفو موافقت شود، فهرست نهایی از افرادی که مورد عفو قرار گرفته اند به محضر ریاست قوه قضاییه ارسال می شود، سپس به محضر مقام معظم رهبری می‌رسد و چنانچه مقام معظم رهبری با عفو موافقت فرمایند مراتب جهت اعمال و اجرای عفو به مراجع قضایی و سازمان های مربوطه اعلام می‌شود.

نمونه نامه در خصوص بخشودگی جرائم مالیاتی

مورد دوم) عفو معیاری
عفو معیاری به این معنا است که معیارها و ضوابط عفو محکومین، توسط کمیسیون عفو و بخشودگی قوه قضاییه مورد بررسی قرار می گیرد. براساس آیین نامه کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین، افرادی که در فهرست زیر هستند، می‌توانند درخواست عفو را پیشنهاد دهند:

• محکوم علیه (کسی که رأی بر علیه او صادر شده باشد)
• والدین، همسر و فرزندان محکوم علیه
• رئیس دادگستری
• دادستان مربوطه
• قاضی ناظر زندان مربوطه
• رئیس زندان مربوطه

چنانچه در خصوص عفو و بخشودگی به مشاوره وکیل حاذق نیاز داشتید، کافیست با موسسه حقوقی مهرپارسیان تماس حاصل فرمایید.

کمیسیون عفو و بخشودگی