نفی نسب

امروز به موضوع نفی نسب می‌پردازیم.

نفی نسب به این معنی است که شخصی نسبت خویشاوندی خود را نسبت به دیگری انکار یا نفی می‌کند. یکی از موضوعات مهم در خصوص نفی نسب، فرضی است که در آن پدر، نسبت پدر و فرزندی خود را در خصوص فرزندش نفی می‌کند که در این مقاله به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

فرق رابطه‌ی نسبی و سببی چیست؟
رابطه ی خویشاوندی به چه صورتی است؟
خویشاوندی رضاعی چه نوع رابطه‌ای است؟
اماره ی فراش چیست؟
نفی نسب از چه طرقی امکان‌پذیر است؟
ادعای نفی نسب از سوی چه اشخاصی پذیرفته است؟
دعوای نفی نسب باید به طرفیت چه شخصی اقامه شود و چه اشخاصی در جلسه باید حضور یابند؟
تاثیر لعان در ارث چیست؟
تاثیر رجوع مرد از لعان بر مقوله ی ارث چیست؟
کودک به وجود آمده از تلقیح مصنوعی متعلق به کیست؟
کودکی که بعد از طلاق متولد شود متعلق به کیست و چه شرایطی برای آن در نظر گرفته شده است؟
مهلت اقامه ی دعوای نفی ولد چند ماه است؟
آزمایش DNAدر نفی و اثبات نسب تا چه حد قابل استناد است؟

برای پاسخ به این سوالات با ما همراه باشید.

خانواده چیست؟

در جوامع انسانی، خانواده به گروهی از افراد گفته می‌شود که با یکدیگر از طریق هم‌خونی، رابطه سببی، یا مکان زندگی مشترک وابستگی دارند.

اقرار در امور کیفری

خانواده در بیشتر جوامع، نهاد اصلی جامعه‌پذیری کودکان است. سازمان ملل متحد نیز در آمار جمعیتی خود، خانواده را چنین تعریف می‌کند: «خانواده یا خانوار به گروه دو یا چند نفره‌ای گفته می‌شود که با هم زندگی می‌کنند؛ درآمد مشترک برای غذا و دیگر ضروریات زندگی دارند و از طریق خون، فرزندخواندگی یا ازدواج، با هم نسبت دارند.

در یک خانواده ممکن است یک یا چند خانواده زندگی کنند، تمام خانوارها، هم خانواده نیستند.»

تعریف نسب

طبق قانون مدنی سه نوع علاقه قرابت (رابطه خویشاوندی و نزدیکی) و رابطه خویشاوندی بین افراد وجود دارد:

الف) خویشاوندی نسبی

به افراد هم خون گفته می‌شود، خواه در خط مستقیم ( پدر و فرزندی) و خواه در خط اطراف (قرابت خواهر و برادری)

ب) خویشاوندی سببی

در این نوع رابطه خویشاوندی، رابطه خونی و نسبی وجود ندارد بلکه افراد از طریق و سبب دیگر مانند پیوندهای ارادی و اجتماعی به خویشاوندی هم در می‌آیند مانند ازدواج.

دعوای اثبات نسب

پ) خویشاوندی رضاعی

خویشاوندی رضاعی نیز نوعی رابطه ی خویشاوندی است که به سبب شیر خوردن نوزاد از زنی که مادر طبیعی آن نوزاد نیست به وجود می‌آید.

تنها اثر این نوع رابطه منع ازدواج با خویشان رضاعی است و دیگر آثار رابطه خویشاوندی نظیر نفقه و ارث بر ان مترتب نخواهد شد. این نوع پیوند خصوصا در کشورهای اسلامی دیده می‌شوند.

قاعده فراش چیست؟

قاعده فراش، قاعده‌ای قانونی برای اثبات نسب است به این صورت که چنانچه زن و مردی با هم ازدواج کرده باشند و هنگام زندگی مشترک، فرزندی متولد شود، بنابر قاعده فراش این فرزند از همسر قانونی و شرعی زن می‌باشد در واقع هنگامی که انتساب کودکی به پدر، مورد شک و تردید باشد، با وجود شرایطی نسبت کودک به پدر ثابت می‌شود و در صورت عدم تحقق آن می‌توان به امارات (نشانه و دلایل) دیگری نظیر شهادت و اقرار (اعتراف کردن به امری بر علیه خود) متوسل شد.

در صورت وجود قاعده فراش تنها از طریق لعان (به این معنی است که مرد به همسرش نسبت زنا (رابطه جنسی با غیر همسر) دهد یا فرزند متولد شده از همسرش را نسبت به خودش نفی کند) میتوان نفی نسب نمود.

طفلی که در زمان زوجیت زن و شوهر متولد می‌شود ملحق به مرد می‌باشد، البته به این شرط که از تاریخی که نزدیکی واقع شده است تا زمانی که طفل متولد میشود حداقل ۶ ماه و نهایتا ۱۰ ماه گذشته باشد.

نمونه پرونده اثبات نسب

زیرا فرض بر این است که زن به همسرش وفادار بوده و با هیچ مرد دیگری رابطه جنسی نداشته است. حتی طفلی که از لقاح مصنوعی مصنوعی نطفه شوهر به زن به وجود آمده نیز ملحق به شوهر است.

در رابطه با طفلی که بعد از طلاق و انحلال نکاح (از بین رفتن ازدواج) به دنیا بیاید هم به شوهر الحاق میابد به این شرط که از مادر تا آن زمان ازدواج مجدد نکرده باشد و از تاریخ انحلال نکاح (ازدواج) نیز تا روز تولد فرزند بیش تر از ۱۰ ماه نگذشته باشد مگر اینکه ثابت کنند از روز برقراری رابطه جنسی تا روز تولد فرزند کمتر از ۶ ماه و یا بیش تر از ۱۰ ماه گذشته است.

لعان چیست؟

لِعان یا مُلاعِنه مراسمی در فقه و حقوق اسلامی است که در آن زن و شوهر با رعایت تشریفات خاصی یکدیگر را لعنت می‌کنند.

به این نحو که شوهر با سوگندهای ویژه‌ای به زن خود نسبت زنا (رابطه نامشروع) دهد و همسرش با سوگندهای مشابهی اتهام شوهرش را رد کند.

با تحقق لعان زن و شوهر از یکدیگر جدا شده و ازدواج دوباره آن‌ها تا اَبَد ممنوع است.

لعان زمانی شروع می‌شود که مردی به همسر خود نسبت زنا (رابطه نامشروع) دهد یا فرزندی را که زن به دنیا آورده از خود نفی کند. آنگاه شوهر باید در حضور حاکم شرع چهار بار ادعای خود را با ذکر سوگند تکرار کند و بار پنجم اعلام کند: «لعنت خدا بر من اگر دروغگو باشم».

اثبات نسب

سپس زن چهار بار قسم می‌خورد که مرد دروغ می‌گوید و بار پنجم اعلام می‌کند: «خشم خدا بر من اگر او راست گفته باشد». پس از انجام این مراسم نکاح فسخ شده (از بین می‌رود) و زن و شوهر از یکدیگر جدا می‌شوند.

زن برای همیشه بر شوهر حرام می‌شود و ازدواج دوباره آن دو ممکن نیست.
اگر موضوع لعان نفی فرزند باشد، فرزندی که مورد لعان واقع شده متعلق به شوهر نمی‌باشد.

همچنین حد از هر دو ساقط می‌شود، یعنی نه شوهر به دلیل قذف (اتهام زنا (رابطه نامشروع) به کسی زدن) و اتهام زنا تازیانه می‌خورد و نه زن به دلیل زنا سنگسار می‌شود.

کاربرد لعان

کاربرد لعان در جایی است که شوهر زنای همسر خود را مشاهده کرده ولی امکان اثبات آن را ندارد، در صورتی که زنای (رابطه نامشروع) او را فاش کند به اتهام قذف (نسبت زنا به کسی دادن) هشتاد ضربه شلاق می‌خورد. در این وضعیت مرد می‌تواند با انجام مراسم لعان همسر خود را رها کند و فرزندی را که متعلق به مرد دیگری است از خود نفی کند.

لعان در قوانین

قانون مدنی ایران در ماده ۸۸۲ و ۸۸۳ و ۱۰۵۲ به لعان اشاره کرده ‌است.

در ماده ۸۸۲ به ارث نبردن زن و شوهر از یکدیگر و فرزند مورد لعان قرار گرفته از پدر اشاره کرده و در ماده ۸۸۳ به رجوع از لعان که موجب می‌شود فرزند از پدر ارث ببرد، اما از خویشاوندان پدری همچنان ارث نمی‌برد، اشاره کرده ‌است.

اثبات نسب در نکاح موقت

در ماده ۱۰۵۲ هم آمده: «تفریقی (جدایی) که با لعان حاصل می‌شود، موجب حرمت ابدی است.» که به ممنوعیت همیشگی ازدواج مجدد دو طرف اشاره دارد. البته این نهاد حقوقی در عمل متروک است و اصولا استفاده‌ای از آن نمی‌شود.

حسب ماده ۸۸۲ قانون مدنی پس از انجام دادن لعان، دیگر زن و شوهر از یکدیگر ارث نمیبرند و همچنین ان فرزندی که مورد انکار واقع شده و سبب لعان می باشد نه از پدر ارث می‌برد و نه پدر از او ارث خواهد برد ولی هم مادر و اجداد مادری از آن فرزند ارث می‌برند و هم فرزند از مادر و اجداد مادری ارث خواهد برد.

نفی نسب به دلیل لعان

البته در صورتی که پس از اینکه فرزند را لعان کرد، از لعان خویش رجوع نماید، فرزند از او ارث می‌برد ولی از اقوام پدری ارث نمی‌برند و همچنین پدر و اقوامش حتی بعد از رجوع از لعان از فرزند مورد لعان ارث نمی‌برند و لعان علاوه بر اینکه موجب تفریق زوجین (جدایی زن و مرد) میشود، حرمت ابدی (تا ابد نمی‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند) نیز به وجود می‌آورد.

وکیل اثبات نسب شمال تهران

ادعای نفی نسب تنها از سوی شخصی که فرزند به او منسوب می باشد (یعنی پدر فرزند)، پذیرفته می‌شود.
هر چند که ممکن است دعوای راجع به عدم اثبات اماره فراش (ثابت نشود که فرزند متولد شده در مدت ازدواج، ملحق به پدر است) از سمت هر ذی‌نفعی (شخصی که از طرح دعوا سود و نفعی ببرد) قابلیت استماع (پذیرفته شدن) داشته باشد.

دعوای نفی ولد

باید به طرفیت فرزندی که ادعای طرد وی می‌شود اقامه گردد و اگر هم فرزند محجور (مجنون و صغیر) باشد، با توجه به اینکه پدر ولی قهری او می باشد و مدعی این دعوا هم هست، به دلیل در تعارض بودن منفعت، باید برای دفاع از فرزند قیم اتفاقی (قیم موقت) نصب نمود و همچنین مادر فرزند نیز باید در دادرسی شرکت نماید زیرا علاوه بر اینکه در صورت اثبات نفی ولد، مادر از ارث و حضانت کودک محروم میگردد به وی نسبت بی‌عفتی نیز به صورت ضمنی داده می‌شود و با این استدلال حضور وی جهت دفاع ضروری به نظر میرسد.

نفی ولد پس از اقرار به ابوت

تحت هر شرایطی هر وقت شوهر چه به صورت صریح و چه به صورت ضمنی اقرار به ابوت (پدر بودن) خود کرده باشد، دیگر دعوای نفی ولد (فرزندش را از خودش نفی کند و بگوید فرزند من نیست) از وی استماع (پذیرفته) نخواهد شد.

طبق ماده ۱۱۶۲ از قانونی مدنی دعوای نفی ولد باید حداکثر تا ۲ ماه از تاریخ اطلاع یافتن شوهر از متولد شدن کودک اقامه گردد در غیر این صورت دعوای وی مسموع (پذیرفته) نمی‌شود و همچنین اگر شوهر پس از مطلع شدن از تولد کودک سکوت کند، این سکوت به عنوان اقرار ضمنی شوهر به نسب محسوب خواهد شد.

مشاوره حقوقی اثبات نسب

اقرار به نسبت داشتن، کودک به پدر حتی قدرت توسل به لعان را از بین خواهد برد (البته تمام این احکام نسبت به طفل متولد از نزدیکی به شبهه (برقراری رابطه اشتباهی مرد با زنی که همسر او نیست) نیز رعایت می‌گردد).

در ماده ۱۲۷۳ نیز اینگونه بیان شده که صحت اقرار (درست بودن اقرار) به نسب مشروط است بر اینکه تحقق نسب بر حسب عرف و قانونا ممکن باشد و شخصی که به نسب او اقرار شده نیز ان اقرار را تایید نماید.

آزمایش DNA و میزان حجیت آن در نفی نسب

برخلاف راه‌های اثبات نسب که گسترده و سهل است و حتی قانون‌گذار جهت اثبات نسب روش قرعه را نیز پذیرفته است، ارزش و اعتبار آزمایش DNA نیز قاعدتا مورد پذیرش قانون‌گذار است، در مقابل در رابطه با راه‌های نفی نسب (انکار رابطه پدر و فرزندی) قانون‌گذار با دقت و حساسیت بیشتری برخورد کرده است.

قتل در فراش

شارع مقدس با توجه به الزام حفظ و اثبات بنیان خانواده جهت راههای نفی ولد ، سختگیری و دقت بیشتری اعمال نموده و تنها راه نفی نسب را، روش لعان بیان داشته و برای آزمایش DNA از باب نفی نسب حجیت و ارزشی قائل نشده است مخصوصا در رابطه با مواردی که اماره فراش وجود دارد.

موسسه حقوقی بین‌المللی مهر پارسیان، آمادگی خود را جهت ارائه خدمات مشاوره و وکالت در زمین نفی نسب اعلام می‌دارد.

وکیل ارث