تنفیذ وصیت‌نامه

امروز با موضوع تنفیذ وصیت‌نامه با شما هستیم.

 براساس قانون ایران اشخاص فقط می‌توانند نسبت به یک سوم اموال خود وصیت کنند، چنانچه شخصی به بیش از یک سوم اموال خود وصیت کند، این وصیت نسبت به بیشتر از یک سوم، قابل اجرا نیست مگر اینکه ورثه (اشخاصی که از فوت شده ارث می‌برند)، فوت شده، آن وصیت را تأیید (تنفیذ) نمایند.

بنابراین برای اجرای آن قسمت از وصیت‌نامه که بیشتر از یک سوم اموال متوفی می‌باشد، خواسته (دعوا) تنفیذ وصیت‌نامه مطرح می‌گردد که در این مقاله به بررسی آن می‌پردازیم.

وصیت‌نامه چیست؟

وصیت‌نامه سندی است قانونی که به موجب آن موصی، یعنی شخص وصیت کننده، می تواند برای یک سوم از اموال خود تعیین تکلیف کند یا شخص یا اشخاصی را برای اداره یک سوم از اموال خود یا اداره امور فرزند صغیر خود قرار دهد، چنین شخصی که برای اداره یک سوم از اموال موصی یا فرزند صغیر او تعیین می گردد، وصی نام دارد.

انواع وصیت در حقوق ایران

مطابق ماده ۸۲۵ قانون مدنی ایران وصیت به دو نوع تقسیم می شود: وصیت تملیکی و وصیت عهدی.

ماده ۸۲۶ نیز به تعریف این دو نوع وصیت پرداخته است براین اساس: «وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین (مالی که وجود خارجی دارد مانند خانه و ماشین) یا منفعتی (منافعی که از مال تراوش می‌کند، مثلا منفعت خانه قابلیت سکونت در آن می‌باشد) را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجانا تملیک (به مالکیت دیگری در می‌آورد) کند.

وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری برای بعد از فوتش مأمور می نماید.»

شخصی که وصیت می کند موصی ،شخص یا اشخاصی که وصیت تملیکی به نفع آنان است موصی‌له، موردی که نسبت به آن وصیت صورت گرفته موصی به و کسی که به موجب وصیت عهدی مأمور انجام امور مربوط به یک سوم مال موصی یا فرزند صغیر او شده، وصی نام دارد.

تنفیذ وصیت نامه

در خصوص وصیت تملیکی، موصی تنها می تواند یک سوم از عین یا منفعت اموالش را در زمان بعد از مرگش به دیگران منتقل کند منظور از انتقال منفعت آن است که شخص موصی، مالک مالی است و حالا وصیت می کند تا پس از مرگش منفعت آن مال به دیگری داده شود یعنی آن مال پس از مرگ موصی به اجاره شخص موصی‌له در بیاید؛ انتقال عین نیز به معنی آن است که پس از مرگ موصی، مالکیت مال به موصی‌له واگذار شود.

اگر موصی برای بیش از یک سوم اموال خود تعیین تکلیف کرده باشد اثری نخواهد داشت مگر اینکه سایر وراث پس از مرگ موصی (وصیت کننده) اجازه دهند که به نسبت سهم‌الارثشان (سهمی که در نتیجه ارث به آنها می‎‌رسد) به وصیت عمل شود بنابراین هر یک از وراث که وصیت موصی را نسبت به بیش از یک سوم اموالش اجازه دهد از سهم‌الارث او به نسبت، کاسته خواهد شد.

وصیت تملیکی باید توسط موصی‌له (کسی که وصیت به نفع او شده است) قبول شود تا عین یا منفعت مال مورد وصیت به او انتقال گردد بنابراین وصیتی که موصی تنظیم کرده نوعی ایجاب است که اگر موصی له آن را قبول نماید باعث تشکیل قرارداد می شود و حقوقدانان از آن به عنوان قرارداد وصیت تملیکی یاد می کنند.

وکیل تنظیم وصیت نامه

البته اگر موصی‌له وصیت تملیکی غیر قابل شمارش باشند مثل اینکه وصیت به نفع امور عام المنفعه (اموری که برای همه سود و منفعت دارد) باشد، نیازی به قبول موصی له وجود ندارد.

اگر عین یا منفعت مالی که موصی (وصیت کننده) در وصیت تملیکی به موصی‌له (شخصی که به نفع او وصیت شده است) واگذار کرده در مالکیت موصی نباشد، وصیت، باطل خواهد بود. به طور مثال شخصی وصیت کند پس از مرگ من ماشین پسرم برای دخترم باشد، که چنین وصیتی چون مربوط به مال شخص دیگری حتی فرزندش می‌باشد، باطل است.

هیچ کس نمی‌تواند به موجب وصیت خود، یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث بردن محروم کند و چنین وصیتی باطل تلقی می شود.

در وصیت عهدی، شخص وصی مأمور می‌شود تا نسبت به یک سوم اموال مورد وصیت اقداماتی که موصی در حدود وصیت به او واگذار کرده است انجام دهد یا اینکه اگر موصی فرزند صغیری داشته امور غیر مالی و مالی مربوط به صغیر را تا زمانی که بالغ و رشید می شود برعهده بگیرد.

در وصیت عهدی، وصی (شخصی که برای انجام امور بعد از فوت توسط موصی، تعیین می‌شود) تا زمانی که موصی زنده است اگر از تنظیم وصیت و مفاد آن خبر داشته باشد، می تواند وصیت را رد کند اما اگر موصی فوت شود، وصی حق رد وصیت را ندارد.

به‌طور کلی می‌توان وصیت فقهی را مربوط به احوال شخصیه وصیت‌کننده و پیگیریِ آن، دانست؛ و افرادی که به ترتیب شایسته انفاق هستند، عبارتند از:

• پدر و مادر
• خود و خانواده‌اش
• نزدیکان فقیر
• همسایگان فقیر
• در راه خدا که اجرش از همه کمتر است

دادخواست تنفیذ وصیت‌نامه

دادخواست تنفیذ وصیت‌نامه (تایید و امضا وصیت‌نامه)، در دادگاه‌های خانواده قابل طرح است.

براساس اصل مالکیت، اشخاص آزادانه مختارند که در اموال و حقوق مالی خود هرگونه تصرفی را که مطلوب است، بنمایند و در این رابطه قانون، به موجب این اصل، اختیار کامل را می‌دهد (۳۰ق.م.).

در اصل مالکیت، اشخاص می‌توانند عین یا منفعت اموال خود  را به هر شخصی که می خواهند منتقل کنند، چه انتقال به طور معوض (دارای بها باشد یعنی در مقابل پرداخت مالی، مال دیگری دریافت شود) باشد و یا خواه به طور غیر معوض (رایگان) باشد.

ولی بر اساس قاعده‌ی لاضرر (اشخاص نمی‌توانند در اموال خود تصرفی کنند که موجب ضرر یا آسیب به دیگری شود) که بر اصل مالکیت حاکم است افراد نمی‌توانند در اموال خود تصرفی نمایند که موجب ایجاد ضرر به غیر گردد و اگر اقدام به چنین عملی نمایند، شخص متضرر (آسیب دیده) می‌تواند از اقدام او جلوگیری نماید و بر اساس قواعد مسئولیت مدنی مطالبه خسارت کند.(۱۳۲ق.م. و ۱قانون مسئولیت مدنی)

وصیت ناعادلانه پدر

یکی از طرق انتقال مال و تصرف شخص در اموال خود، عمل حقوقی وصیت است، در واقع این عمل برای مواقعی است که شخص بعد از زمان فوت خود قصد داشته باشد که در اموال و حقوق مالی خود آن گونه که می خواسته است تصرف شود و بر حسب اینکه مالی از اموال وی به شخص دیگری مجانا تملیک شود و یا شخص دیگری عملی را برای او انجام دهد (۸۲۶ و ۸۳۴ ق.م.).

در قانون این عمل دارای محدودیت‌هایی است که شخص نمی‌تواند ان را دستاویزی برای تصرف همه ی اموال و حقوق مالی خود از زمان بعد از مرگ خود قرار دهد.

شخص می‌تواند در زمان حیات هر گونه تصرفی را نسبت به همه ی اموال خود در قالب هر ماهیت حقوقی مثل هدیه دادن و بیع (فروختن) غیر از وصیت انجام دهد.
تنفیذ وصیت‌نامه

اختیار موصی برای تصرف در اموال خود به جهت وصیت نامه

اگرچه هر شخصی می‌تواند آزادانه در اموال خود هر گونه تصرفی داشته باشد ولی این اختیار به حکم قانون در مورد شخص در وصیت، شامل حال او نمی‌شود و نمی‌تواند بیش از مقدار تعیین شده در قانون در مال خود تصرف نماید.

شخص می‌تواند هر عمل حقوقی (اعمالی که با اراده اشخاص انجام می‌شوند و دارای اثر حقوقی می‌باشند مانند خرید و فروش خودرو) را مستقیما نسبت به مال خود انجام دهد ولی چون که بعد از فوت موصی، ورثه وی مالکین بالقوه (به ذات) و در نتیجه بالفعل (در عمل) اموال وی می‌شوند، نمی‌تواند در حقوق مالی خود به موجب وصیت تصرفی کند که بعد از فوت به ضرر ورثه باشد.

تقسیم ارث

میزان تعیین شده، مجاز و قانونی در قانون برای وصیت در مورد اموال، یک-سوم اموال می‌باشد. بنابراین چون وصیت بعد از فوت موصی دارای اثر قانونی  می‌شود، اگر بیش از یک سوم باشد چون متعلق به ورثه می باشد و در حق ورثه که مالکین بالفعل می‌شوند، خلل ایجاد می گردد و به ضرر آن‌ها خواهد بود در نتیجه میزان مازاد بر یک سوم دارای اعتبار قانونی نخواهد بود و شخصی که وصیت به نفع او شده است (موصی له) مالک مازاد بر یک سوم نخواهد بود.

عدم نفوذ و تنفیذ وصیت نامه

عدم نفوذ معامله، به حالتی گفته می‌شود که شخصی در حقوق و اموال شخص دیگر تصرف می‌کند و به نمایندگی از او اقدام می کند که بیش از مقدار معین و اختیار داده شده است، در این صورت، نسبت به مقداری که اجازه داده نشده است، معامله دارای هیچ اثر حقوقی نخواهد بود ولی معامله هم باطل نخواهد بود.

در صورتی که اصیل یا مالک که نماینده او اقدام کرده است، اقدامات نماینده خود را قبول کند، معامله دارای اثر حقوقی خود خواهد بود (صحیح است) که به این حالت تنفیذ می گویند و در صورتی که مالک معامله را رد نماید در نتیجه معامله باطل خواهد بود و دارای هیچ گونه اثر حقوقی نخواهد بود (باطل است).

تکلیف قانونی در مورد درخواست تنفیذ وصیت نامه غیر نافذ

موصی در هنگام تنظیم وصیت، نمی‌تواند بیش از یک سوم اموال خود را وصیت کند و در صورتی که اقدام به وصیت بیش از یک سوم اموال خود نماید.

در اصطلاح حقوقی وصیت نامه نسبت به مازاد وصیت شده غیر نافذ و نا معتبر خواهد بود و بعد از فوت موصی دارای اثر حقوقی نخواهد بود ولی نسبت به مازاد باطل هم نمی‌باشد.

با توجه به اینکه ورثه، بعد از فوت موصی مالکین بالفعل اموال متوفی هستند، نسبت به مازاد که در تملک آن‌ها می باشد می‌توانند تصمیم بگیرند که آن را قبول و تنفیذ نمایند، که در این صورت مقدار مازاد به تملک موصی له (کسی که وصیت به نفع او شده است) در می‌آید که این خود می‌توانند به صورت معوض، مازاد وصیت نامه را تنفیذ نمایند و موصی له ثمن (بها و ارزش مورد قرارداد) مازاد را پرداخت کند و یا اینکه مجانا مازاد وصیت را تنفیذ (امضا و اجازه) و منتقل کنند و یا اینکه ان را رد نمایند که در این صورت مقدار مازاد همچنان در تملک (مالکیت) ورثه باقی خواهد ماند.
تنفیذ وصیت‌نامه

مرجع صالح برای رسیدگی به وصیت نامه غیرنافذ

بعد از فوت مالک، برای تصفیه (پاک کردن حساب و پرداخت بدهی) اموال و دیون و مطالبات متوفی اقدام می‌شود. بنابراین در ابتدا تحریر ترکه (تعیین مقدار اموال به جای مانده از شخص فوت شده) آغاز می گردد و بعد بر اساس قانون به وصایا و دیون متوفی رسیدگی می گردد و دادگاه برای تصفیه ترکه، مدیر تعیین می کند.

با توجه به اینکه تصفیه دیون متوفی از امور حسبی و در صلاحیت دادگاه محل متوفی می باشد، در این صورت رسیدگی به وصیت متوفی و اجرای ان هم در صلاحیت همین دادگاه خواهد بود.

وکیل در میرداماد

اگر وصیت نامه از مواردی باشد که بیش از ثلث اموال متوفی باشد در این صورت نسبت به مازاد اموال وصیت شده، دادگاه تصمیم گیری می کند و تنفیذ و یا عدم تنفیذ (تایید نشدن) ورثه به عنوان مالکین قانونی ان مطالبه می کند.

موسسه حقوقی بین‌المللی مهر پارسیان تحت سرپرستی جناب آقای محمدرضا مهری به عنوان بهترین وکیل در زمینه تنفیذ وصیت نامه و امور مالی متوفی همراه با تیم وکلای تخصصی اقدام به مشاوره و قبول دعاوی می کند. برای مشاوره با موسسه تماس بگیرید.