عزل وکیل

با موضوع عزل وکیل همراهتان هستیم.

هرگاه صحبت از وکیل می‌شود بنا به عرف جامعه، اکثر افراد، وکیل دادگستری به ذهنشان خطور می‌کند.

علاوه بر وکیل دادگستری که اکثرا برای انجام وکالت در دعاوی و تنظیم قراردادها و… به آنها مراجعه می‌نماییم، اشخاص عادی که دارای پروانه وکالت نمی‌باشند هم، می‌توان برای انجام برخی امور به عنوان وکیل انتخاب نمود.

این نوع وکالت به موجب تنظیم قرارداد وکالت که در قانون مدنی پیش‌بینی شده است صورت می‌گیرد و موضوع مقاله ما هم عزل وکیل در عقد وکالت قانون مدنی می‌باشد.
گروه وکلای حقوقی، موسسه حقوقی مهرپارسیان، به بررسی ابعاد مختلف عزل وکیل پرداخته است.

سوالات مهمی که در خصوص موضوع عزل وکیل بررسی می‌شوند:

1. وکالت چیست؟
2. وکالت چگونه محقق می‌شود؟
3. طرفین عقد وکالت چه اشخاصی می‌باشند؟
4. انحلال وکالت چگونه است؟
5. عزل وکیل چگونه است؟
6. استعفای وکیل چگونه است؟
7. بهترین وکیل در حوزه عزل وکیل قراردادی، چه وکیلی می‌باشد؟

وکالت چیست؟

در قانون مدنی در یک تقسیم‌بندی، عقود (قراردادها) به عقد (قرارداد) لازم و عقد (قرارداد) جایز تقسیم می‌شوند. هر یک از قراردادهای لازم و جایز دارای احکام و شرایط خاص می‌باشند.

عقد لازم، قراردادی است که هیچ‌ یک از طرفین حق فسخ (برهم زدن) معامله را ندارند مگر اینکه به موجب قانون (فقط در مواردی که قانون گفته است، قرارداد از بین می‌رود.) حق فسخ داشته باشند.

عقد جایز، قراردادی است که هر یک از طرفین هر وقت بخواهد می‌توانند بدون دلیل قانونی، عقد و قرارداد را به هم بزنند (فسخ کنند)
عقد وکالت در این تقسیم‌بندی جز عقود جایز می‌باشد، یعنی هر یک از طرفین هر وقت بخواهند می‌توانند آن را به هم بزنند.

قانون مدنی در تعریف عقد وکالت در ماده656 قانون مدنی، چنین بیان می‌دارد:
وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین طرف دیگر را برای انجام امری نایب (نماینده) خود می‌نماید.

عزل وکیل

مطابق این ماده و نظر حقوق‌دانان، در واقع با انتخاب وکیل، جز در وکیل در دعوای دادگستری، به وکیل انتخاب شده، اجازه می‌دهیم که برخی از امور را به جای ما انجام دهد.

وکالت گفته شده در این ماده ممکن است به صورت مقید (مشروط) یا مطلق صورت گیرد، به همین دلیل در هنگام تنظیم وکالت‌نامه، اختیارات وکیل باید ذکر گردد زیرا هرگونه نوشتن یا ننوشتن اختیارت، آثار مختلفی دارد.

وقتی مورد وکالت را با قید و شرط بنویسیم، مثلا گفته شود، شما وکیل من در فروش ماشینم هستید، وکیل فقط می‌تواند همان مورد وکالت را انجام دهد یعنی در این فرض فقط می‌تواند ماشین شخصی که به او وکالت داده است را بفروشد و اگر خارج از حدود اختیارات عمل کند، دارای مسئولیت است، مثلا در مثال گفته شده، علاوه بر فروش ماشین، پول فروش ماشین را نیز دریافت کند.

اگر قیدی بیان نشود، مثلا گفته شود شما وکیل ماشین من هستید، وکیل فقط می‌تواند اداره آن امور را انجام دهد و نمی‌تواند اعمال حقوقی مثل فروش یا اجاره و… در خصوص آن اموال داشته باشد. مثلا در مثال گفته شده نمی‌تواند ماشین را بفروشد.

وکالت چگونه محقق می‌شود؟

در قانون ایران اعمال حقوقی (هر عملی که اثر حقوقی دارد را عمل حقوقی می‌گویند) که با اراده هر فردی به وجود می‌آیند به دو گروه عقد و ایقاع تقسیم می‌شوند.

عقد (قرارداد) عمل حقوقی است که با به هم پیوستن دو اراده ایجاد می‌شود، به طور مثال، شخصی می‌گوید من می‌خواهم ماشینم را بفروشم، و شخصی دیگر می‌گوید خریدارم، در واقع در اینجا دو شخص با اراده و اختیار خود اقدام به فروش و خرید ماشین نمودند و اسم این عملی که انجام شد، عقد (قرارداد) می‌باشد.

ایقاع عمل حقوقی است که فقط با یک اراده به وجود می‌آید. به طور مثال وقتی از یک شخص مبلغی پول طلبکار هستیم و آن طلب را به آن شخص می‌بخشیم، در اصطلاح حقوقی به این عمل انجام شده ابرا می‌گویند و چون فقط یک اراده (یک نفر) در این عمل موثر است به این عمل حقوقی، ایقاع گفته می‌شود.

مطابق با مواد قانون و براساس این تقسیم‌بندی وکالت، جز عقود (قراردادها) می‌باشد و باید حتما دو اراده وجود داشته باشد که عقد وکالت واقع گردد.
ماده 658 قانون مدنی بیان می‌دارد: وکالت ایجاباً و قبولاً به هر لفظ یا فعلی که دلالت بر آن کند واقع میشود.

این ماده بیان می‌دارد که برای تحقق وکالت، باید یک شخص پیشنهاد پذیرش وکالت در انجام امور خود را به شخص دیگری بدهد (ایجاب)، و شخص دیگر هم آن را بپذیرد (قبول)، تا وکالت واقع شود و در نتیجه شخصی که قبول می‌کند، وکیل محسوب می‌گردد.
این پذیرش (قبول وکالت) می‌تواند به صورت، کتبی یا شفاهی، ابراز گردد، تا شخص وکیل، طرف دیگر قرارداد، شود.

طرفین عقد وکالت چه اشخاصی می‌باشند؟

شخصی که به دیگری وکالت می‌دهد که امورش توسط وکیل انجام شود، موکل گفته می‌شود و به شخص که قبول می‌کند، امور را انجام دهد وکیل گفته می‌شود.

ماده662 قانون مدنی، در این خصوص این موضوع را بیان می‌دارد که: وکالت باید در امری داده شود که خود موکل بتواند آن را بجا آورد وکیل هم باید کسی باشد که برای انجام آن امر اهلیت داشته باشد.

در قانون ایران برای انجام هر کاری، اشخاص باید دو نوع اهلیت داشته باشند، اهلیت تمتع و اهلیت استیفا. اهلیت یعنی شایستگی هر فرد به داشتن حق و اجرای حق. شخصی که اهلیت نداشته باشد را محجور می‌گویند.
اهلیت تمتع با به دنیا آمدن اشخاص به وجود می‌آید و با فوت آنها از بین می‌رود. و به معنی اهلیت برای دارا شدن حق می‌باشد.

اهلیت استیفا، به توانایی فرد برای اجرای حق گفته می‌شود. به طور مثال یک دختر یا پسر بچه‌ای که در سن 3 سالگی، 5 میلیون تومان وجه نقد، هدیه می‌گیرد (اهلیت تمتع)، خودش نمی‌تواند برود بانک که پول‌هایش را در بانک قرار دهد (اهلیت استیفا).

دادخواست ابطال سند عزل وکیل

به دلیل اینکه بچه 5ساله اهلیت استیفا ندارد (محجور می‌باشند)، در این شرایط باید نماینده قانونی یا سرپرست  این اقدامات را برای این بچه انجام دهد.

علاوه بر اهلیت استیفا و اهلیت تمتع، یک اهلیت قانونی دیگر نیز در قانون مدنی وجود دارد، به اسم اهلیت تصرف، به این معنی که شخص اهلیت دخل و تصرف در اموال و امور را داشته باشد، یعنی بتواند بدون محدودیت قانونی، امور مربوط به اموال خود را انجام دهد.

نداشتن اهلیت تصرف معمولا در مواردی اتفاق می‌افتد که شخص به واسطه حکم ورشکستگی یا مشخص شدن سفاهت (سفاهت جمع سفیه، به حالتی گفته می‌شود که شخص قدرت تشخیص یکسری مسائل را ندارد مثلا 2میلیون تومان را می‌گوید20 میلیون تومان)، اجازه تصرف در اموال خود را نداشته باشد. به طور مثال شخص تاجری که ورشکسته می‌شود، اجازه تصرف در اموال خود را ندارد، یعنی دیگر نمی‌توانند یکسری کارها را با اموال خود انجام دهد، مثلا نمی‌تواند ماشین بخرد.

اهلیت گفته شده در این ماده (662 قانون مدنی) علاوه بر اهلیت تمتع و استیفا، که غالبا همه اشخاص دارا می‌باشند، منظور اهلیت تصرف می‌باشد.
پس شخصی می‌تواند وکیل یا موکل قراربگیرد، که به موجب حکم قانون، ممنوع از تصرف در امور خود نباشد.

انحلال وکالت چگونه است؟

منظور از انحلال وکالت این است که در چه مواردی قرارداد وکالت بین وکیل و موکل از بین می‌رود. در ادامه مقاله عزل وکیل به این موارد خواهیم پرداخت.
در هنگام تنظیم وکالت‌نامه، یکی از مواردی که باید به آن توجه نمود، تعیین مدت (وقت و زمان) در عقد وکالت می‌باشد. یعنی در قرارداد نوشته شود که مثلا تا سه ماه ایشان وکیل من در فروش ماشینم می‌باشند. در این صورت که با پایان مدت گفته شده در قرارداد، وکالت از بین می‌رود.

اما قبل از پایان مدت، هم موکل می‌تواند وکیل خود را برکنار کند (عزل کند) و هم وکیل می‌‌تواند از وکالت کناره‌گیری کند (استعفا دهد).
علاوه بر پایان مدت قرارداد وکالت، براساس ماده678 قانون مدنی، اسباب انحلال (دلایل از بین بردن)  قرارداد وکالت ذکر شده است که عبارتند از:

وکالت به طریق ذیل مرتفع (رفع می‌شود و از بین می‌رود) می‌شود:

• به عزل موکل (یعنی موکل، وکیل را برکنار کند)
• استعفای وکیل (کناره‌گیری وکیل)
• به موت (فوت) یا به جنون (دیوانگی) وکیل یا موکل
• انقضای مدت (پایان مدت) وکالت در صورت تعیین وقت
• انجام مورد وکالت توسط موکل یا شخص دیگر

عزل (برکناری) وکیل چگونه است؟

ماده679 قانون مدنی: موکل می‌تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند (برکنار کند) مگر اینکه وکالت وکیل با عدم عزل در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد.

با توجه به آنچه گفته شد قرارداد وکالت جایز است، یعنی هر یک از طرفین هر وقت بخواهد می‌تواند وکیل را از وکالت عزل یا برکنار کند، یا اینکه وکیل هر وقت بخواهد می‌تواند از وکالت کناره‌گیری کند و استعفا دهد.

اما برخی مواقع در هنگام تنظیم وکالتنامه در دفاتر اسناد رسمی گفته می‌شود که، ضمن عقد خارج لازم دیگر وکالت بلاعزل (یعنی حق برکناری وکیل را از خود سلب می‌کند.) منعقد گردید، وقتی قرارداد وکالت که قراردادی جایز است، ضمن عقد لازم دیگری منعقد می‌شود، دیگر نمی‌توان وکیل را عزل (برکنار) نمود.

در واقع در چنین حالتی وکالت بلاعزل به وکیل داده شده است، حال اگر بخواهیم وکیل را عزل نماییم، باید بررسی شود که عقد خارج لازم ذکر شده دارای چه شرایطی می‌باشد.

ابطال سند در رهن بانک

اگر شرایط عقد خارج لازم (یعنی ضمن یک قرارداد دیگر، حق برکناری وکیل را از خود سلب می‌کند.)، به صورتی باشد که بتوان آن را فسخ (از بین برود) نمود یا باطل کرد، با از بین رفتن عقد خارج لازم، عقد وکالت هم از بین می‌رود و وکیل بلاعزل هم، برکنار (عزل) می‌شود.

اما اگر نتوان عقد خارج لازم را به هم زد (منحل نمود)، می‌توان با انجام دادن مورد وکالت توسط موکل، عقد وکالت را ازبین ببرد در نتیجه وکالت بلاعزل هم به دلیل از بین رفتن موضوع، از بین می‌رود.

به طور مثال شخصی ضمن قرارداد فروش خانه خود، به طرف مقابل (خریدار) وکالت می‌دهد که با پول فروش خانه، یک ماشین برای او خریداری نماید.
در این مثال چون وکالت ضمن عقد لازم به وکیل داده شده است بلاعزل می‌باشد مگراینکه قرارداد فروش خانه منفسخ (از بین برود) گردد، یا فروشنده پول را از خریدار دریافت نماید و خودش ماشین خریداری نماید.

استعفای وکیل چگونه است؟

استعفای وکیل به این صورت است که اگر وکالتنامه در دفترخانه تنظیم شده باشد، به دفترخانه مراجعه نموده، و استعفای خود را اعلام نمایند.

چون وکالت در غیر دعاوی، با وکالت و قرارداد محقق می‌گردد و تا زمانی که موکل بر اجازه خود مبنی بر انجام وکالت باشد، حتی بعد از اینکه وکیل استعفا دهد و موکل هنوز، با استعفای او موافقت نکرده است، وکیل می‌تواند در خصوص آنچه که نسبت به آن وکالت دارد اقدام کند.

مثلا شخصی یک نفر را به عنوان وکیل خود در فروش خانه و ماشین قرار می‌دهد، وکیل ماشین را به وکالت می‌فروشد و بعد استعفا می‌دهد، اما تا قبل از اینکه موکل با استعفای او موافقت نماید، می‌تواند خانه را نیز بفروشد.

بهترین وکیل در حوزه عزل وکیل قراردادی، چه وکیلی  می‌باشد؟

بهترین وکیل در حوزه عزل وکیل قراردادی، وکیلی است که دارای پروانه وکالت دادگستری بوده و در حوزه تنظیم وکالت‌نامه‌های قرادادی فعالیت داشته و توانسته باشد اختلافات ناشی از این قراردادها را در محاکم قضائی، پیگیری نموده و به نتیجه مطلوب رسانده باشد.

در همین راستا، موسسه حقوقی مهرپارسیان، با مدیریت وکیل پایه یک دادگستری، دکترمحمدرضا مهری، جهت ارائه هرگونه مشاوره و پذیرش پرونده در خصوص انعقاد عقد وکالت قانون مدنی و عزل وکیل قراردادی، به شما مخاطبان گرامی معرفی می‌گردد.