مراحل رسیدگی دعوی کیفری

با بررسی موضوع مراحل رسیدگی دعوی کیفری همراهتان هستیم.

رسیدگی به هر پرونده و در نتیجه صدور رأی و اجرای رأی، دارای مراحلی مختلفی است. در واقع در دادگاه‌های مختلف و مقاطع مختلف به پرونده رسیدگی می‌شود و در نتیجه رای صادر می‌شود و چنانچه اعتراضی در خصوص رای نباشد، رای اجرا می‌گردد. در این مقاله، قصد داریم، به مراحل رسیدگی دعوی کیفری بپردازیم.

سازمان قضائی ایران برای رسیدگی به دعاوی، دادگاه‌های مختلفی را پیش‌بینی کرده است.

برای رسیدگی به دعاوی کیفری یعنی دعاوی که در پی وقوع یک جرم صورت می‌گیرد، دادگاه‌های مخصوص به جرایم کیفری تحت عنوان شعب کیفری پیش‌بینی شده است.

برای رسیدگی به دعاوی حقوقی یعنی دعاوی که در آنها جرمی صورت نگرفته است و غالبا در خصوص حقوق مرتبط با اشخاص و تعهدات می‌باشد، شعبی تحت عنوان شعب دادگاه حقوقی پیش‌بینی شده است.

برای رسیدگی کیفری، ابتدا باید شکایتی صورت بگیرد که قابلیت پیگیری داشته باشد تا روند رسیدگی به دعوای کیفری به جریان بیفتد.

برای رسیدگی در دعاوی حقوقی، با ثبت دادخواست رسیدگی شروع می‌شود.

رسیدگی به تمام دعاوی که در نهایت منجر به صدور رای می‌شود، دارای مراحل مختلف رسیدگی می‌باشد.

در جریان رسیدگی به تمام دعاوی ممکن است قرارهای مختلفی نیز صادر گردد.

برای رسیدگی به جرایم کیفری ابتدا باید اعلام شکایت کنیم و تعقیبات و تحقیقات لازم انجام شود. سپس برای رسیدگی نهایی پرونده و صدور رای قطعی، پرونده به دادگاه‌های کیفری ارسال خواهد شد.

هر یک از مراحل گفته شده دارای قواعد و مقررات خاص خود می‌باشد که همه این قوانین و مقررات، در قانون آیین دادرسی کیفری و قانون آیین دادرسی مدنی، توسط قانون‌گذار ذکر شده است.

گروه وکلای کیفری موسسه حقوقی مهرپارسیان، به بررسی مراحل رسیدگی به دعاوی کیفری، پرداخته است. همچنین می‌توانید برای دریافت مشاوره در خصوص هر پرونده‌‌ای که در هر یک از مراحل رسیدگی می‌باشد، با موسسه مهرپارسیان تماس بگیرید.

سوالاتی که در خصوص مراحل رسیدگی دعاوی کیفری، بررسی می‌شوند:

1. اولین مرحله در رسیدگی به یک جرم چیست؟
2. تحقیقات مقدماتی چیست؟
3. چه کسی درباره جرایم تحقیقات را انجام می‌دهد؟
4. پس از تحقیق چه اقداماتی صورت می‌گیرد؟
5. دومین مرحله در رسیدگی کیفری، چه مرحله‌ای است؟
6. سومین مرحله رسیدگی کیفری، چه مرحله‌ای است؟
7. پس از ختم رسیدگی در دادگاه چه مراحلی وجود دارد؟
8. بهترین وکیل در حوزه مراحل رسیدگی دعوی کیفری، چه وکیلی است؟

اولین مرحله در رسیدگی به یک جرم چیست؟

در حقوق ایران جرایم به دو گروه جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت، تقسیم می‌شوند.

جرایم قابل گذشت، به جرایمی گفته می‌شود که دارای شاکی خصوصی می‌باشند. یعنی رسیدگی با شکایت شاکی شروع می‌شود و باگذشت یا رضایت شاکی و یا اجرای حکم پایان می‌یابد.

جرایم غیرقابل گذشت، جرایمی می‌باشند که گذشت شاکی در مجازات تاثیری ندارد و اگر شاکی گذشت کند ممکن است مجازات کم شود.

در قانون اصل بر این است که همه جرایم غیرقابل گذشت هستند مگر اینکه قانون بیان کرده باشد که جرمی قابل گذشت است. بنابراین در هر دو نوع جرم، پس از طرح شکایت در دادسرا یا کلانتری، در صورتی که شاکی از شکایت خود، گذشت نکند، مراحل رسیدگی در دادسرا شروع می‌شود.

مرحله اول رسیدگی کیفری، تحقیقات در خصوص ارتکاب جرم انجام شده توسط متهم می‌باشد. در سیستم قضائی ما تحقیقات کلیه جرایم برعهده بازپرس می‌باشد.

اما بازپرس خود نمی‌تواند اقدام به تحقیقات در خصوص متهم و جرم ارتکابی نماید مگر اینکه دادستان دستور انجام تحقیقات را صادر نمایند. در واقع ابتدا دادستان دستور انجام تحقیقات توسط بازپرس را صادر می‌کند، سپس بازپرس شروع به تحقیق در خصوص جرم متهم می‌کند.

در یک نوع تقسیم‌بندی، جرایم در قانون ایران به جرایم مشهود و جرایم غیرمشهود تقسیم می‌شوند. جرم مشهود به جرایمی گفته می‌شود که در ملا عام و دید مقام قضائی یا ضابطان دادگستری انجام می‌پذیرد.

و جرم غیر مشهود جرمی است که قابل دیدن نیست و به صورت پنهانی ارتکاب یافته است.

بنابر نظر قانون‌گذار هم در جرایم مشهود و هم جرایم غیرمشهود، ابتدا باید دادستان، که خود در اصطلاح حقوق کیفری، مقام تعقیب می‌باشند، به بازپرس که مقام تحقیق می‌باشند موضوع را ارجاع دهند و سپس بازپرس اقدام به انجام تحقیقات نمایند.

در همین خصوص ماده89 قانون آیین دادرسی کیفری چنین بیان می‌فرمایند:
شروع به تحقیقات مقدماتی از سوی بازپرس منوط به ارجاع دادستان است.

چنانچه بازپرس، ناظر وقوع جرم باشد تحقیقات را شروع می‌کند، مراتب را فوری به اطلاع دادستان می‌رساند و در صورت ارجاع دادستان، تحقیقات را ادامه می‌دهد.

تحقیقات مقدماتی چیست؟

تمام اقداماتی که بازپرس برای مشخص شدن دلایل مختلف ارتکاب جرم انجام می‌دهد را تحقیقات مقدماتی می‌گویند. تحقیقات مقدماتی از مهم‌ترین مراحل رسیدگی به دعوی کیفری می‌باشد.

به این صورت که بازپرس با همکاری ضابطان دادگستری ( نیروی انتظامی) هر اقدامی که برای کشف حقیقت جرم ضرورت داشته باشد، انجام می‌دهند.

در همین خصوص قانون‌گذار در ماده90 قانون آیین دادرسی کیفری چنین بیان می‌فرمایند که:

تحقیقات مقدماتی، مجموعه اقدامات قانونی است که از سوی بازپرس یا دیگر مقامات قضائی، برای حفظ آثار و علائم و جمع‏ آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار یا مخفی شدن متهم انجام می‌شود.

ماده91 قانون آیین دادرسی کیفری در خصوص نحوه انجام تحقیقات مقدماتی که از مهم‌ترین مراحل رسیدگی به دعوی کیفری می‌باشد چنین بیان می‌دارد:

تحقیقات مقدماتی به صورت محرمانه صورت می‌گیرد مگر در مواردی که قانون به نحو دیگری مقرر نماید.

کلیه اشخاصی که در جریان تحقیقات مقدماتی حضور دارند موظف به حفظ این اسرار هستند و در صورت تخلف، به مجازات جرم افشای اسرار شغلی و حرفه ای محکوم می‌شوند.

چه کسی درباره جرایم تحقیقات را انجام می‌دهد؟

تحقیق در خصوص کلیه جرایم ارتکابی، بر عهده بازپرس می‌باشد. اما در برخی از جرایم با وجود برخی شرایط بازپرس می‌تواند تحقیق در خصوص جرایم را به سایر مقامات قضائی مثل دادستان یا دادیار ارجاع دهد.

قانون‌گذار در ماده92 قانون آیین دادرسی کیفری، تحقیق در خصوص جرایم مهم ذکر شده در ماده302 آیین دادرسی کیفری را فقط تکلیف بازپرس دانسته است. بنابراین در خصوص جرایم مهمی که مجازات آن‌ها سنگین است، مثل قتل، بازپرس نمی‌تواند تحقیقات را به دادستان یا دادیار ارجاع دهد.

ماده ۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری:

تحقیقات مقدماتی تمام جرائم بر عهده بازپرس است. در غیر جرائم مستوجب مجازات‌های مقرر در ماده (۳۰۲) این قانون، در صورت کمبود بازپرس، دادستان نیز دارای تمام وظایف و اختیاراتی است که برای بازپرس تعیین شده است.

در این حالت، چنانچه دادستان انجام تحقیقات مقدماتی را به دادیار ارجاع دهد، قرارهای نهائی دادیار مثل قرار منع تعقیب و همچنین قرار تامین منتهی به بازداشت متهم، باید در همان روز صدور به نظر دادستان برسد و دادستان نیز مکلف است حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت در این باره اظهار نظر کند.

تبصره- در صورت عدم حضور بازپرس یا معذور بودن وی از انجام وظیفه و عدم دسترسی به بازپرس دیگر در آن دادسرا در جرائم موضوع ماده (۳۰۲) این قانون، دادرس دادگاه به تقاضای دادستان و تعیین رئیس حوزه قضائی، وظیفه بازپرس را فقط تا زمان باقی بودن وضعیت مذکور انجام می‌دهد.

جرایم ذکر شده در ماده302 قانون آیین دادرسی کیفری:

الف- جرائم موجب مجازات سلب حیات

ب- جرائم موجب حبس ابد

پ ـ جرائم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن

ت ـ جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر

ث- جرائم سیاسی و مطبوعاتی

دومین مرحله در رسیدگی دعوی کیفری، چه مرحله‌ای است؟

پس از مشخص شدن انجام جرم و شناسایی متهم، بازپرس متهم را از طریق احضاریه، احضار می‌نماید.

چنانچه پس از احضار، متهم نزد بازپرس حضور نیابند، حکم جلب متهم صادر می‌گردد. البته در برخی از جرایم بازپرس می‌تواند قبل از احضار متهم، مستقیما و بدون احضار، حکم جلب متهم را صادر نماید.

پس از آنکه متهم نزد بازپرس حضور یافت، وی تفهیم اتهام می‌گردد یعنی به متهم گفته می‌شود که چه جرمی انجام داده است و برای چه جاب و احضار شده است. بر اساس ماده195 آیین دادرسی کیفری، متهم حق آگاهی از موضوع پرونده را دارا می‌باشد.

بازپرس پیش از شروع به تحقیق باتوجه به حقوق متهم به وی اعلام می کند مراقب اظهارات خود باشد.

سپس موضوع اتهام و دلایل آن را به صورت واضح به متهم، بیان و تفهیم می‌کند، همچنین به او اعلام می‌نماید که اقرار یا همکاری تاثیرگذارش با بازپرس  می‌تواند موجبات تخفیف مجازات وی را در دادگاه فراهم سازد و آنگاه شروع به پرسش می‌کند.

پرسشها باید مفید، روشن، مرتبط با اتهام و در محدوده آن باشد. پرسش تلقینی یا همراه با اغفال، اکراه و اجبار متهم ممنوع است.

همچنین وکیل متهم می‌تواند در صورت طرح سوالات تلقینی یا سایر موارد خلاف قانون به بازپرس تذکر دهد.

پس از اتمام تحقیقات توسط بازپرس، ختم تحقیقات توسط بازپرس اعلام می‌گردد و بازپرس با صدور قرار در خصوص متهم اعلام نظر نموده و پرونده را برای اعلام نظر نهایی نزد دادستان می‌فرستد.

قرارهایی که بازپرس در خصوص پرونده صادر می‌کند، یا قرارمنع تعقیب (یعنی تعقیب از متهم را بنا به دلایلی ممنوع می‌کند) یا قرارموقوفی تعقیب (یعنی  تعقیب از متهم را به دلایلی از جمله گذشت شاکی متوقف می‌کند)  و یا قرار جلب به دادرسی می‌باشد. (یعنی متهم را برای رسیدگی در دادگاه، جلب می‌کند)

دادستان نیز پس از بررسی پرونده چنانچه با قرار جلب به دادرسی صادر شده توسط بازپرس موافق باشند با صدور کیفرخواست، پرونده را از شعبه بازپرسی به دادگاه ارسال می‌نمایند.

سومین مرحله رسیدگی دعوی کیفری، چه مرحله‌ای است؟

پس از صدور کیفرخواست، رسیدگی در دادسرا پایان می‌یاید و در دادگاه کیفری شروع به رسیدگی می‌شود.

پس از وصول پرونده به دادگاه، ابتدا قاضی در رسیدگی مقدماتی، پرونده را بررسی می‌نماید که تحقیقات به صورت کامل انجام پذیرفته یا خیر،اگر تحقیقات به صورت کامل انجام نشده باشد، پرونده را جهت تکمیل تحقیقات به دادسرا برمی‌گرداند.

علاوه بر آنچه گفته شد، قاضی بررسی می‌کند که خودش یا دادگاه به موجب قانون می‌توانند به دعوی رسیدگی کنند یا خیر، که در اصطلاح حقوقی به آن صلاحیت رسیدگی می‌گویند.

چنانچه قاضی و دادگاه صلاحیت رسیدگی داشته باشند، وقت رسیدگی تعیین می‌نمایند و اگر خود صلاحیت نداشته باشند قرار امتناع از رسیدگی صادر می‌نمایند و اگر دادگاه صلاحیت رسیدگی نداشته باشند، قرار عدم صلاحیت صادر می‌نمایند.

سپس وقت رسیدگی به طرفین ابلاغ می‌گردد و طرفین برای دفاع باید در جلسه دادرسی حاضر گردند.

در آخر قاضی پس از شنیدن دفاعیات متهم و مطالعه پرونده و ادله ارائه شده، با صدور رای، در مرحله نخستین (بدوی) ختم رسیدگی اعلام می‌نماید. به این طریق مراحل رسیدگی دعوی کیفری، در دادسرا و دادگاه نخستین پایان می‌یابد.

پس از ختم رسیدگی در دادگاه چه مراحلی در دعوی کیفری وجود دارد؟

در صورتی که در جریان رسیدگی یکی از طرفین دعوی در تمام مراحل رسیدگی حضور نداشته باشد، رای غیابی صادر می‌گردد.

محکوم غایب تحت عنوان واخواهی می‌تواند مجددا رسیدگی را به جریان اندازد.

همچنین محکومینی که در خصوص رای صادره از دادگاه کیفری اعتراض داشته باشند می‌توانند تحت عنوان تجدیدنظر و فرجام‌خواهی و اعاده دادرسی در مراجع بالاتر قضائی اقدام نمایند.

مرحله واخواهی و تجدیدنظرخواهی و اعاده دادرسی جز مراحل رسیدگی به دعوی کیفری می‌باشند، اما برای طی کردن این مراحل، باید یکسری شرایط و دلایل خاص وجود داشته باشد.

بهترین وکیل در حوزه مراحل رسیدگی دعوی کیفری، چه وکیلی است؟

بهترین وکیل در حوزه رسیدگی به دعوی کیفری، در مراحل مختلف رسیدگی، وکیلی است که با اشراف کامل به قوانین آیین دادرسی کیفری و آیین دادرسی مدنی، تجربه فراوانی را در رسیدگی به پرونده‌های کیفری داشته و بتواند در کوتاه‌ترین زمان بهترین شیوه را در هر مرحله رسیدگی به دعوی کیفری، برای رسیدگی انتخاب نمایند.

به همین منظور موسسه حقوقی مهرپارسیان با مدیریت وکیل پایه یک دادگستری، محمدرضا مهری، جهت ارائه هرگونه مشاوره و پذیرش پرونده، در خصوص دعاوی کیفری در تمام مراحل رسیدگی، به شما مخاطبان گرامی معرفی می‌گردد.